داعش به دنبال کوچ کردن از عراق و سازماندهی در سوریه است/ تقویت داعش برای منطقه و فرامنطقه هزینه سنگینی دارد

مصدق مصدق پور، کارشناس مسائل منطقه با اشاره به انجام عملیات داعش علیه عناصر دولت موقت سوریه در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: بازگشت عملیات‌های داعش در سوریه، حامل پیام‌های روشن و نگران‌کننده‌ای برای دولت موقت سوریه و جامعه بین‌الملل است. این تحرکات نشان‌دهنده فعال شدن دوباره سلول‌های این گروه تروریستی، و در عین حال نشانه‌ای از حمایت‌های پنهان و آشکار قدرت‌های خارجی، به‌ویژه ایالات متحده، از این گروه است؛ کشوری که اگرچه در ظاهر خود را دشمن داعش معرفی می‌کند، اما همواره از شرایط ناامن در سوریه بهره‌برداری کرده و تلاش دارد جای پایی مستحکم برای نفوذ سیاسی و نظامی در این کشور بیابد. نمونه تاریخی مشابه این رفتار، ماجرای اعتراف هیلاری کلینتون درباره نقش آمریکا در شکل‌گیری داعش در عراق بود. امروز نیز همان سناریو در سوریه تکرار می‌شود؛ به گونه‌ای که با ایجاد ناامنی در مناطق مختلف این کشور، زمینه برای دخالت خارجی فراهم می‌شود و در سایه این آشفتگی، بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای می‌توانند اهداف خود را پیش ببرند. اوج‌گیری مجدد عملیات‌های داعش، به‌ویژه در استان سویدا در جنوب سوریه، یکی از نشانه‌های بازگشت این گروه به صحنه است. این عملیات البته اولین نبوده و پیش از آن نیز شاهد اقدام‌های مشابهی بوده‌ایم.

وی ادامه داد: با وجود آنکه بخش اعظم سرزمین‌هایی که داعش در سوریه بر آن‌ها سلطه داشت حدود هفت سال پیش از دست این گروه خارج شد، اما امروز می‌بینیم که داعش در بخش‌هایی از صحرای مرکزی سوریه موسوم به «بادیه الشام» جای پا پیدا کرده و از این مناطق عملیات‌های خود را سازمان‌دهی می‌کند. این گروه، با انجام حملات موفقیت‌آمیز و خون‌بار علیه نیروهای سوری و همچنین کردها، به‌ویژه در شرق رود فرات، تلاش دارد حضور خود را دوباره تثبیت کرده و اعلام موجودیت کند. از آغاز سال میلادی جاری، چندین حمله تروریستی از سوی داعش انجام شده که نشان‌دهنده بهره‌برداری این گروه از شکاف‌های فرقه‌ای و مذهبی موجود در سوریه است. داعش عملاً در حال تشدید تنش‌های قومی و مذهبی برای بازتولید گفتمان افراطی خود و جذب نیروهای تازه‌نفس است. به طور کلی، طبق آمارها، داعش در سال گذشته ۳۳۶ عملیات در مناطق تحت کنترل دولت سوریه و نیروهای کرد انجام داد که تلفات آن بالغ بر ۷۰۰ نفر نظامی و غیرنظامی بوده است.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: یکی از دلایل تشدید حملات داعش در سوریه، فشارهای شدید امنیتی علیه این گروه در عراق است. دولت عراق، با اجرای بیش از ۲۵۰ عملیات نظامی در مناطق شرقی و غربی از جمله دیاله، کرکوک، صلاح‌الدین و الانبار، ضربات سنگینی به شبکه‌های داعش وارد کرده و به گفته برخی مقام‌های عراقی، از جمله عضو کمیسیون امنیت و دفاع پارلمان، فعالیت سلول‌های داعش در عراق در نیمه اول سال گذشته حدود ۹۰ درصد کاهش یافته است. با کاهش فضا برای فعالیت در عراق، بسیاری از عناصر داعش از طریق مرز به سوریه کوچ کرده‌اند و در آنجا به سازماندهی عملیات‌های تروریستی پرداخته‌اند. عامل مهم دیگر، وجود محیطی مساعد برای تروریسم در خاک سوریه است. ساختار متزلزل سیاسی، پراکندگی گروه‌های نظامی و شبه‌نظامی، اختلافات قومی و مذهبی، و ناامنی مزمن در این کشور، همه بستری مناسب برای گسترش فعالیت‌های تروریستی فراهم کرده است. داعش در تلاش است تا شکست‌های خود در عراق را با گسترش حملات در سوریه جبران کند و از فضای متلاطم این کشور برای بازسازی توان نظامی، لجستیکی و تبلیغاتی خود بهره بگیرد.

وی افزود: در کنار این، وجود مناطق صعب‌العبور و دورافتاده در صحرای سوریه به داعش امکان داده تا مخفیگاه‌هایی امن برای خود ایجاد کند. به ویژه منطقه‌ای موسوم به بادیه الشام یا صحرای مرکزی سوریه، همواره به عنوان کانون شکل‌گیری و آغاز عملیات‌های داعش شناخته شده است. عناصر داعش در این منطقه، در نزدیکی استان‌های رقه و دیرالزور، به‌راحتی می‌توانند با مردم محلی ارتباط برقرار کنند، سربازگیری کرده و با بهره‌گیری از فقر، ناامیدی و افکار افراط‌گرایانه، اعضای جدید جذب کنند. همچنین، این گروه از بحران‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در سوریه برای گسترش دامنه عملیات خود استفاده می‌کند. در شرایطی که دولت مرکزی سوریه با مشکلات متعدد دست و پنجه نرم می‌کند و هماهنگی لازم میان نیروهای نظامی و امنیتی برای مقابله مؤثر با داعش وجود ندارد، این گروه فرصت بیشتری برای مانور پیدا می‌کند. ضعف در هماهنگی بین نیروهای ارتش سوریه، کردها، و سایر نیروهای محلی، یکی از عوامل کلیدی در ناکامی مقابله مؤثر با داعش است. علاوه بر این، عقب‌نشینی برخی نیروهای محلی از جبهه‌های مبارزه با تروریسم، چه به دلیل خستگی مفرط، چه به دلایل سیاسی و چه به دلیل کمبود منابع، موجب شده است که داعش مجدداً فرصت بروز و ظهور پیدا کند. این وضعیت به نفع داعش تمام شده و موجب افزایش عملیات‌های آن شده است. منابع انسانی فراوان، به‌ویژه در مناطق تحت کنترل داعش یا در اردوگاه‌هایی که خانواده‌های عناصر این گروه در آن سکونت دارند، نیز یکی دیگر از دلایل تقویت مجدد داعش است. سازمان ملل متحد پیش‌تر برآورد کرده بود که بین پنج هزار تا هفت هزار جنگجوی داعش همچنان در سوریه حضور دارند. این جنگجویان در اردوگاه‌های مخصوص، نه تنها آموزش‌های نظامی بلکه تعلیمات ایدئولوژیک نیز می‌بینند و آماده انجام عملیات‌های تروریستی در نقاط مختلف هستند.

مصدق پور در پایان خاطرنشان کرد: در همین اردوگاه‌ها، داعش به یارگیری و تبلیغ افکار خود می‌پردازد و حتی برای فراریان از دست نیروهای امنیتی، پناهگاه‌های امنی فراهم می‌آورد. این اردوگاه‌ها، که هنوز وضعیت حقوقی و امنیتی مشخصی ندارند، در عمل به مراکز بازتولید تروریسم تبدیل شده‌اند و باید هرچه سریع‌تر تعیین تکلیف شوند. در مجموع، بازگشت داعش به سوریه نتیجه یک سلسله عوامل داخلی و خارجی است که از ضعف‌های ساختاری نیروهای امنیتی سوریه، تا بهره‌برداری خارجی از ناامنی‌های موجود، تا حضور مستمر منابع انسانی وفادار به ایدئولوژی داعش را در بر می‌گیرد و نهایتاً، بستر ژئوپلیتیکی و جغرافیایی مساعدی که این گروه برای بقاء و توسعه عملیات‌های خود از آن بهره می‌برد. در این میان، اگر هماهنگی و همکاری مؤثری میان نیروهای ضدتروریسم در سوریه و همسایگان آن به‌ویژه عراق ایجاد نشود، احتمال تشدید بحران امنیتی در کل منطقه بالا خواهد رفت. بازتاب این وضعیت نه فقط برای سوریه، بلکه برای کل خاورمیانه، تهدیدآمیز و پرهزینه خواهد بود.