آثار و پیامدهای تنش یا توافق احتمالی آمریکا و ونزوئلا برای ایران

امیرهوشنگ میرکوشش، کارشناس مسائل آمریکا در تشریح دلایل و ابعاد تشدید تنش میان ایالات متحده و ونزوئلا در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: واقعیت این است که مواضع جدید آمریکا درباره ونزوئلا موضوعی مهم به حساب می‌آید اما پرسش اساسی این است که چرا ترامپ چنین اقدامی انجام داد و به بهانه قاچاق مواد مخدر وارد تشدید تنش با ونزوئلا شد؟ باید توجه داشت که طی روزهای اخیر چندین اتفاق از جمله توقیف یک قایق و همچنین عملیات هوایی علیه یک‌ کارتل قاچاق مواد مخدر رخ داد و به ادعای واشنگتن، ۱۱ نفری که کشته شدند، اعضای این کارتل بودند. متعاقب این تحولات، آمریکا هفت ناوشکن، یک زیردریایی اتمی و تعداد زیادی نیروی نظامی در جنوب کارائیب مستقر کرد. علاوه بر آن، دولت آمریکا جایزه دستگیری نیکلاس مادورو را به ۵۰ میلیون دلار افزایش داد و او را رسماً به عنوان قاچاقچی مواد مخدر معرفی کرد. این اقدام‌های واشنگتن، هم واکنش‌های داخلی در آمریکا و هم واکنش‌های بین‌المللی را به دنبال داشت.

وی ادامه داد: مایک پنس، معاون ترامپ در دوره نخست‌ ریاست‌جمهوری وی نیز حامی این برنامه بود. وزیر دفاع ایالات متحده هم هشدار داد که این اقدام مقدمه‌ای برای تحت فشار قرار دادن گروه‌های تروریستی مرتبط با قاچاق مواد مخدر در کارائیب است. در همین راستا، ۱۰ فروند جنگنده اف-۳۵ در پورتوریکو مستقر شدند و با این حال، ترامپ تأکید کرد که هدف آمریکا تغییر رژیم در ونزوئلا نبوده و واشنگتن به دنبال جنگ نیست؛ بلکه تنها به دنبال مقابله با قاچاق مواد مخدر است. در ونزوئلا، مادورو با پوشیدن لباس نظامی ظاهر شد و بسیج میلیونی نیروهای مردمی را اعلام کرد. او آمریکا را متهم کرد که بدون محاکمه، دست به اعدام می‌زند و ادعای ارتباط دولت ونزوئلا با قاچاق مواد مخدر را رد کرد. در آمریکا نیز واکنش‌هایی شکل گرفت؛ به عنوان مثال برخی سناتورها مانند رند پال و تیم کین این اقدام‌ها را فاقد مشروعیت قانونی دانستند و آن را مغایر با اصول حقوق بین‌الملل توصیف کردند. رسانه‌ها و کارشناسان مستقل نیز این اقدام را بی‌سابقه و مشکوک خوانده و آن را به اقدامات تروریستی تشبیه کردند.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: از منظر حقوقی، استفاده از زور در آب‌های بین‌المللی بدون ارائه شواهد علیه افراد یا حکومت‌ها محل اشکال جدی است و می‌تواند نقدهای حقوقی زیادی را برانگیزد. از زاویه تحلیل سیاسی نیز می‌توان گفت آمریکا از رویکرد سنتی خود (یعنی بازداشت متهمان به قاچاق مواد مخدر) عبور کرده و اکنون رویکردی نظامی را در دستور کار قرار داده است. واشنگتن کارتل‌های مواد مخدر را هم‌تراز گروه‌های تروریستی قرار داده و این تغییر استراتژی به نوعی «دیپلماسی قایق‌های توپدار» تعبیر می‌شود؛ رویکردی که بر حضور و نمایش قدرت نظامی متکی است. این روش، نشانه‌ای از یک سیاست تهاجمی در کارائیب است که ریسک‌های بالایی دارد و می‌تواند منطقه کارائیب را بحرانی کند؛ چراکه کشورهای منطقه منافع تجاری و امنیتی گسترده‌ای دارند و واکنش‌هایی غیرقابل پیش‌بینی از سوی کشورهایی چون کوبا، روسیه یا چین ممکن است شکل گیرد.

وی افزود: پیام سیاسی این اقدامات آن است که آمریکا به صراحت سازمان‌های فعال در قاچاق مواد مخدر را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند و قصد دارد با آنها به شدت برخورد کند. از نظر حقوقی نیز احتمال بروز دعاوی حقوقی و واکنش‌های دیپلماتیک وجود دارد. در ونزوئلا، مادورو تلاش کرده با بسیج عمومی موقعیت خود را تقویت کند؛ اما از آنجا که او در انتخابات با اتهام تقلب به پیروزی رسید و برخی رقبای سیاسی خود را حذف کرد، این اقدامات می‌تواند شمشیر دو لبه باشد، به گونه‌ای که هم امکان تقویت موقعیت او وجود دارد و هم احتمال افزایش قدرت مخالفان، به‌ویژه اگر آمریکا از آنها حمایت کند. این سیاست‌ها ونزوئلا را بیش از پیش در انزوا قرار می‌دهد و کشورهایی چون کلمبیا و برزیل نیز ممکن است در اعمال فشارهای اقتصادی علیه کاراکاس با آمریکا همراه شوند. در نتیجه، موقعیت ونزوئلا در سازمان‌های منطقه‌ای مثل سازمان کشورهای آمریکایی نیز تضعیف خواهد شد.

میرکوشش گفت: از سوی دیگر، روسیه و چین نیز ممکن است از این بحران بهره‌برداری کنند؛ چراکه موقعیت ژئوپلیتیکی و ذخایر عظیم نفتی ونزوئلا برای این دو قدرت بسیار مهم است. چین قراردادهای اقتصادی و انرژی متعددی با ونزوئلا دارد و روسیه نیز روابط اطلاعاتی و نظامی نزدیکی با کاراکاس برقرار کرده است. بنابراین، این بحران می‌تواند به عرصه‌ای تازه برای رقابت قدرت‌های بزرگ بدل شود. همچنین، احتمال بروز بحران انسانی و موج جدید مهاجرت از ونزوئلا به کلمبیا، برزیل و حتی آمریکا نیز وجود دارد. با این حال در صورت تشدید بحران، بعید است این تنش به یک جنگ زمینی کلاسیک منجر شود، چراکه ماهیت جنگ‌ها تغییر کرده و آمریکا می‌تواند از طریق حملات اطلاعاتی، تکنولوژیک و هوشمند از راه دور به مادورو و زیرساخت‌های نظامی و نفتی ونزوئلا ضربه بزند. بنابراین، بیشتر باید آن را فشار سیاسی و امنیتی دانست تا زمینه‌ساز تغییر رفتار دولت مادورو.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: این تحولات برای ایران نیز پیامدهایی خواهد داشت. تهران روابط نزدیکی با کاراکاس، چه در حوزه سیاسی و چه در حوزه اقتصادی، دارد. افزایش فشار آمریکا بر ونزوئلا می‌تواند به‌طور موازی فشار بر ایران را نیز بیشتر کند و حتی احتمال اعمال تحریم‌های ثانویه علیه شبکه بانکی و اقتصادی ایران در ارتباط با کاراکاس وجود دارد. همچنین، اگر کشورهای منطقه مانند مکزیک یا برزیل نقش میانجی ایفا کنند، نفوذ ایران در ونزوئلا کاهش خواهد یافت و جایگاه تهران در آمریکای لاتین محدودتر می‌شود. موضوع دیگری که باید مد نظر قرار داد بازگشت نفت ونزوئلا به بازار جهانی است. ونزوئلا سومین ذخایر نفتی بزرگ جهان را دارد و اگر تحولات سیاسی یا توافق احتمالی آمریکا با مادورو منجر به ورود نفت ونزوئلا به بازار شود، رقابتی منفی برای کشورهای نفت‌خیز، از جمله ایران، ایجاد خواهد کرد و فروش نفت را کاهش می‌دهد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: به‌طور کلی، ونزوئلا برای ایران یک شریک استراتژیک در آمریکای لاتین به شمار می‌رود؛ هم در حوزه انرژی و هم در جبهه مقاومت در برابر آمریکا. اگر فشارها بر کاراکاس افزایش یابد، دو سناریو محتمل است؛ به گونه‌ای که یا تهران و کاراکاس بیش از پیش به هم نزدیک می‌شوند، یا در صورت توافق آمریکا با ونزوئلا، ایران بخشی از نفوذ خود را در منطقه از دست خواهد داد و با یک رقیب جدی در بازار انرژی مواجه خواهد شد.