رشد فزاینده گیاهی دردسرساز در تالاب انزلی به دلیل ورود فاضلاب خانگی

«عباس حسن‌پور» رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های گیلان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا گفت: سالیان سال است که فاضلاب از طریق شهرک صنعتی به تالاب انزلی ریخته می‌شود و همچنین فاضلاب خانه‌های مسکونی شهرهایی که در حاشیه تالاب قرار دارند، مستقیماً به تالاب وارد می‌شود. البته در قسمت‌هایی تصفیه صورت می‌گیرد، اما هنوز این مشکل تالاب، به درستی حل نشده است و صرفا سیستم‌های تصفیه نصب شده است که جوابگو نیست.

رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های گیلان  تصریح کرد: از جمله پیامدهای ورود فاضلاب‌های خانگی به تالاب، رشد گیاه سنبل آبی است که به‌طور فزاینده‌ای در حال رشد است.

وی افزود: سنبل آبی از سال ۹۵ در تالاب انزلی شروع به رشد کرده است. در این زمینه یک مبارزه در سازمان حفاظت محیط زیست آغاز شد، هرچند که این امر یک وقفه‌ای نیز داشته است و مبارزه جدی با این موضوع از سال ۱۳۹۹ آغاز گردید، زیرا طرح ۷ ساله تالاب انزلی از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۵ ابلاغ شد.

حسن پور ادامه داد: ما در سازمان محیط زیست مبارزه جدی را شروع کردیم و عملا تا آن زمان سنبل آبی با گستردگی زیادی تالاب را تحت تأثیر خود قرار داده بود. در این راستا، شریان‌های حیاتی تالاب از سنبل آبی پاکسازی شد و در ادامه سازمان محیط زیست گیلان هر ماه با استفاده از دستگاه‌هایی که بومی‌سازی شده‌اند در حال پاکسازی گیاه سنبل آبی است.

وی خاطرنشان کرد: همچنین دستگاه‌های کانادایی نیز در اختیار داریم که با جمع‌آوری و مدیریت سنبل آبی، حجم آن را در تالاب کاهش می‌دهند. با این وجود، رشد فزاینده سنبل آبی به گونه‌ای است که تنها با کاهش آن، از بین نمی‌رود و از نقاط دیگر دوباره رشد خواهد کرد.

در آمریکا هنوز نتوانستند رشد سنبل آبی را از بین ببرند

حسن‌پور با بیان اینکه با توجه به شناوری سنبل آبی توسط آب، این مبارزه باید ادامه یابد تا ما تنها حجم زیست توده سنبل آبی را کاهش دهیم، گفت: زیرا در غیر این صورت، تالاب به طور کامل قفل می‌شود و تمامی مسیرها را مسدود می‌کند. در این راستا، ما به صورت ماهانه اقدامات اجرایی داریم و به جمع‌آوری سنبل آبی ادامه می‌دهیم تا حجم زیست توده آن کاهش یابد و معیشت جوامع محلی کمتر دچار آسیب شود.

وی ادامه داد: البته در جاهایی که به سنبل آبی دسترسی نداریم، کار بسیاردشوار است. در عملکرد موفق محیط زیست در مدیریت تالاب غرب، توانستیم حدود ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ هکتار از مساحت تالاب را که تحت تأثیر سنبل آبی قرار داشت، پاکسازی کنیم.

حسن پور با اشاره به اینکه در سال گذشته، حدود ۷۰ درصد از تالاب غرب پاکسازی شده و این عملکرد بسیار مثبت است، افزود: لازم به ذکر است که در آمریکا با این گیاه مبارزه کرده‌اند و دستگاه‌های بسیاری وارد شدند اما نتوانستند رشد این گیاه را از بین ببرند، حتی ارتش آمریکا نیز در مبارزه با سنبل آبی به میدان آمده است و هنوز هم در این راستا فعالیت می‌کنند. این موضوع نشان‌دهنده‌ی دشواری‌های مبارزه با سنبل آبی است و نمی‌توان به آسانی آن را نابود کرد.

هدف ما، کاهش جمعیت سنبل آبی است

این مقام سازمان محیط زیست استان گیلان در ادامه خاطرنشان کرد: هدف ما تنها کاهش جمعیت سنبل آبی است، اما ضررهایی که تا به حال این گیاه به وجود آورده، به وضوح بر زندگی موجودات دریایی تأثیر گذاشته است.

به گفته وی سنبل آبی به دلیل سایه‌افکنی و جلوگیری از رسیدن نور آفتاب، مناطق عمیق‌تر تالاب را تحت تأثیر قرار داده و متأسفانه وضعیت تالاب به سمت خشکی پیش رفته است. ناترازی آب در دریای خزر به میزان ۲ متر مشاهده می‌شود و این عوامل، زمینه‌ای را فراهم کرده‌اند که سنبل آبی بتواند به راحتی رشد کند.

حسن پور تصریح کرد:‌ علی‌رغم بودجه‌هایی که به این امر اختصاص داده می‌شود، مقدار این بودجه‌ها بسیار کم است. در واقع، بیشترین مبلغی که ما در این حوزه دریافت کرده‌ایم، امسال حدود ۸ میلیارد تومان بوده و در سال‌های گذشته این رقم بسیار کمتر، حتی به حدود ۱ میلیارد تومان رسیده است.

رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های گیلان افزود: این رقم به هیچ وجه جوابگو نیست. سنبل آبی به قدری مقاوم است که در هر جایی به راحتی رشد می‌کند و اگر با آن مبارزه نشود و جمع‌آوری نگردد، تالاب به طور کامل قفل خواهد شد.

حسن‌پور با بیان اینکه به دلیل وجود سنبل آبی، قایق‌ها نمی‌توانند به خوبی در تالاب تردد کنند و این گیاه تأثیر منفی زیادی بر فعالیت‌های اقتصادی مردم و منطقه دارد، گفت: سنبل آبی تالاب را پوشش می‌دهد و مانع از رسیدن نور به قسمت‌های عمیق تالاب می‌شود. این امر موجب کاهش رشد فیتوپلانکتون‌ها و سیانوپلانکتون‌ها می‌گردد که در نهایت بر رشد ماهی‌ها نیز تأثیر منفی خواهد گذاشت.

وی افزود: همچنین، کاهش سطح تماس تالاب با هوا باعث کاهش اکسیژن آب می‌شود، که خود عاملی برای مختل شدن معیشت جوامع بومی است. معیشت این جوامع به طور مستقیم به تالاب وابسته است و شامل فعالیت‌های صیادی می‌باشد. این مشکلات باعث می‌شود که مردم نتوانند به راحتی به فعالیت‌های خود ادامه دهند.

رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های گیلان در خصوص میزان خشکی تالاب انزلی گفت: هنوز برآورد دقیقی از میزان خشکی تالاب وجود ندارد. در حالت سیلابی، تالاب می‌تواند تمام بخش‌های خود را پرآب کند، به طوری که تالاب انزلی یکی از تالاب‌های ساحلی شناخته می‌شود.

وی ادامه داد: در زمان سیلاب، تالاب قادر است حجم آب را در خود نگه دارد و به تدریج آن را به سمت دریا هدایت کند. به همین دلیل نمی‌توانیم تماماً بگوییم که تالاب خشک شده است؛ بلکه به دلایل مختلف در زمان سیلاب، آب وجود دارد. اما با توجه به ناترازی آب در دریای خزر که حدود ۲ متر است، این موضوع باعث می‌شود که آب تالاب نتواند در آنجا باقی بماند و به سمت دریا برود.

حسن پور با تاکید بر اینکه باید مدیریت بهتری برای حفظ آب تالاب انجام دهیم، گفت: اقدامات مختلفی در نظر گرفته شده است تا بتوانیم جلوی هدر رفت آب را بگیریم و به‌طور مؤثری منابع آبی را مدیریت کنیم. در این راستا، برنامه‌ها و اقداماتی برای دینامیک رسوب و مدیریت آب تالاب در حال بررسی و اجرا هستند. امید است که تا پایان سال جاری این مباحث نهایی شود و اقدامات اجرایی در مکان‌های مختلفی که مطالعه به ما نشان می‌دهد، پیاده‌سازی شود.

راهکارهای عملی برای پیشگیری از خشکی بیشتر تالاب انزلی

وی در ادامه به راهکارهای عملی برای پیشگیری از خشکی بیشتر تالاب انزلی پرداخت و گفت: این اقدامات شامل نصب دریچه‌ها در نقاط مناسب تالاب است تا آب به درستی مدیریت شود و از هدر رفت آن جلوگیری گردد.

او افزود: بدین ترتیب، قادر خواهیم بود که در یک بازه زمانی کنترل بهتری بر روی آب تالاب داشته باشیم و مانع از خروج بی‌رویه آن به سمت دریا شویم. در مواقع سیلاب، دریچه‌ها باید باز شوند تا رسوب و آب وارد دریای خزر گردد. امیدواریم تا پایان سال، این مطالعات نهایی شود و پس از آن، ما به بررسی دستگاه‌هایی خواهیم پرداخت که بتوانند این کار را برای ما انجام دهند.

حسن‌پور تصریح کرد: باید توجه داشت که تراز آب دریای خزر از حدود ۲۰ سال گذشته حدود ۲ متر کاهش یافته است و به طور بالقوه تالاب انزلی را در معرض خطر قرار می‌دهد یعنی هر آبی که وارد تالاب می‌شود بیشتر هدر رفت آن وارد دریای خزر می‌شود و این موضوع می‌تواند به خشک شدن تالاب منجر شود، اما در مواقعی که بارندگی مناسب و سیلاب‌های خوبی داریم، آب می‌تواند حفظ شود.

وی افزود: لذا مهم‌ترین مسأله، مدیریت صحیح آب در تالاب است که نیازمند برنامه‌ریزی و اقدامات دقیق است. ما قصد داریم مدیریت آب را به گونه‌ای انجام دهیم که تالاب بتواند آب خود را حفظ کند. تا به امروز، برآورد دقیقی از وضعیت آب تالاب نشده، اما می‌دانیم که تالاب در واقع خاصیتی شبیه به تامپون دارد و می‌تواند آب را در خود نگه‌دارد و به تدریج آن را تخلیه کند.

رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های گیلان در پایان گفت: مدیریت آب باید به شکلی انجام شود که بتوانیم راهکارهای عملی برای حفظ آب تالاب پیدا کنیم. هدف ما این است که این راهکارها سال آینده اجرایی شود. برای تحقق این هدف، اعتبار خاصی در نظر گرفته خواهد شد و ما در حال پیگیری از سازمان مرکزی، سازمان‌های مرتبط و استانداری محترم هستیم تا بتوانیم این کار را به سرانجام برسانیم. با همکاری و هماهنگی‌های لازم، امیدواریم که به نتایج مطلوبی دست یابیم.