پیامدهای حذف برخی احزاب توسط دمشق

مصدق مصدق پور، کارشناس مسائل منطقه با اشاره به تصمیم دولت موقت سوریه برای برگزاری اولین انتخابات پارلمانی پس از سقوط بشار اسد در گفت‌وگو با ایلنا عنوان کرد: موضوع انتخابات پارلمانی سوریه که قرار است پس از سقوط بشار اسد در ماه سپتامبر (اواخر شهریورماه) برگزار شود، در کانون توجه جامعه سوری و ناظران بین‌المللی قرار گرفته است. نظارت جامعه مدنی و سازمان‌های بین‌المللی بر این انتخابات، اقدامی بی‌سابقه در منطقه محسوب می‌شود؛ چراکه تاکنون در کشورهای خاورمیانه، شاهد چنین نظارتی نبوده‌ایم. البته همین موضوع نیز نگرانی‌هایی ایجاد کرده است، زیرا سوریه اکنون درهای خود را به روی بسیاری از نهادهای خارجی باز کرده، که ممکن است دخالت‌هایی از بیرون صورت گیرد. بنابراین نظارت بین‌المللی اگرچه می‌تواند شاخص مثبت برای سلامت انتخابات باشد، اما باید کاملاً کنترل‌شده انجام شود. این نخستین انتخابات پارلمانی پس از سقوط نظام پیشین است، و هدف اصلی، تشکیل مجلسی فراگیر برای نمایندگی طیف‌های مختلف مردم سوریه است. یکی از مطالبات مهم در روند آماده‌سازی این انتخابات، افزایش تعداد کرسی‌های مجلس بوده است که این مطالبه بر مبنای سرشماری سال ۲۰۱۱ مطرح شده و هدف آن افزایش شمار نمایندگانی بوده که قرار است در دوره‌ای موقت، کشور را اداره کنند. 

وی ادامه داد: این امر می‌تواند نشانه‌ای مثبت تلقی شود، زیرا حتی گروه‌های منتقد نظام پیشین، اکنون خواهان مشارکت در فرآیند سیاسی‌ هستند و بر لزوم شکل‌گیری ساختاری جدید و مشارکت‌محور تأکید دارند. در همین زمینه، تصویب مصوبه‌ای که به رئیس‌ دولت موقت اجازه می‌دهد یک‌سوم اعضای مجلس را خود تعیین کند (از مجموع ۲۱۰ نماینده)، موضوعی بحث‌برانگیز است. این اقدام ممکن است موجب ایجاد عدم توازن در ترکیب مجلس شود، چرا که ۳۰ درصد از نمایندگان عملاً تابع دیدگاه او خواهند بود، و این مسئله می‌تواند به نوعی نفوذ اجرایی منجر شود. از سوی دیگر، وضعیت میلیون‌ها سوری که اکنون در اردوگاه‌ها یا در خارج از کشور زندگی می‌کنند، همچنان مبهم است. بسیاری از آنها حتی کارت شناسایی ندارند و معلوم نیست چگونه می‌توانند در انتخابات شرکت کنند. در مناطق مختلف کشور نیز انواع مختلفی از کارت‌های شناسایی وجود دارد که در ادلب، حلب، شرق فرات و دیگر مناطق با یکدیگر متفاوت‌ هستند. اگر قرار باشد همه این اقشار در انتخابات شرکت داده شوند، گام مهمی در جهت بازگشت مشارکت خواهد بود؛ به شرط آنکه اعمال نفوذ انجام نشود.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: با این حال، برخی تصمیم‌ها پرسش‌برانگیز هستند. برای مثال، حذف برخی احزاب حرکتی اشتباه به نظر می‌رسد؛ زیرا این احزاب می‌توانند پشتوانه سازمانی مناسبی برای فرایند تصمیم‌گیری در پارلمان سوریه باشند. از سوی دیگر، محدود کردن مشارکت افرادی که از نظام بشار اسد حمایت کرده‌اند نیز اقدامی اشتباه است. این تصمیم، به‌ویژه از آن جهت خطرناک است که ممکن است به بهانه حمایت از نظام پیشین، مانع مشارکت گسترده مردم شوند. لذا بهتر است ملاک اصلی، عدم دست داشتن افراد در جنایات و فساد باشد، نه صرفاً تعلق سیاسی گذشته. در کنار این مسائل داخلی، مناطق جنوبی کشور نیز با چالش‌های خاص خود روبه‌رو هستند. اخیراً برخی گروه‌ها در این مناطق (مانند سویدا) بیانیه‌هایی مبنی بر اعلام خودمختاری صادر کرده‌اند. این مناطق، که گفته می‌شود تحت نفوذ مستقیم اسرائیل و سازمان‌های امنیتی آن قرار دارند، به شدت حساس و شکننده‌ هستند؛ چراکه اسرائیل طی سال‌ها در این منطقه نفوذ کرده و اکنون نیز ارتش این رژیم در مرزهای جنوبی حضور دارد.

وی افزود: از سوی دیگر، نگرانی‌هایی نیز درباره نفوذ کشورهای غربی، به‌ویژه ایالات متحده و برخی کشورهای اروپایی، در فرایند انتخابات مطرح شده است. بسیاری از ناظران معتقدند که این کشورها تلاش دارند از طریق حمایت از گروه‌های خاص، در نتیجه و خروجی انتخابات اثرگذار باشند. ترکیه نیز در این میان با گروه‌های تحت نفوذ خود، یکی دیگر از بازیگران مهم به شمار می‌آید. بنابراین، آنچه اکنون در سوریه در حال وقوع است، شکل‌گیری مثلثی از چالش‌های امنیتی، سیاسی و اجتماعی است که می‌تواند انتخابات را تحت تأثیر قرار دهد. با توجه به این شرایط، اگر هدف از انتخابات بازسازی سوریه و بازگرداندن کشور به مسیر صلح و ثبات است، باید همه کنشگری ها در جهت مثبت و سازنده باشد، نه با هدف کسب سهم و نفوذ. در غیر این صورت، این روند نه‌تنها کمکی به سوریه نخواهد کرد، بلکه می‌تواند اوضاع را وخیم‌تر کند.

مصدق پور در پایان خاطرنشان کرد: در مجموع، برگزاری انتخابات می‌تواند زمینه‌ساز تشکیل ساختار سیاسی نوین باشد، اما مشروط به آن‌که تمام چالش‌ها و تهدیدات موجود به‌درستی مدیریت شود. این انتخابات هم فرصت‌ساز است و هم خطرناک، اما آنچه اکنون دیده می‌شود، بیشتر مجموعه‌ای از چالش‌هاست. سوریه همچنان زیر اشغال نیروهای خارجی و تحت نفوذ قدرت‌های متضاد قرار دارد؛ به صورتی که از اسرائیل گرفته تا آمریکا و ترکیه برای خود سهمی قائل هستند. برخی کشورهای منطقه نیز به دنبال افزایش نفوذ خود هستند. در این شرایط، مسئولیت سنگین بر دوش حاکمیت سوریه است که بتواند توازن مناسبی بین بازیگران برقرار کرده، گفت‌وگوهای لازم را انجام دهد و زمینه‌ساز مشارکت فراگیر همه اقشار، مذاهب و طوایف در انتخابات باشد. تنها در این صورت می‌توان امیدوار بود که سوریه از وضعیت کنونی خارج شده و گامی به‌سوی آینده‌ای بهتر بردارد.