قهرمانپور در گفت‌وگو با ایلنا:
مخالفت ترکیه با عضویت سوئد و فنلاند در ناتو، چانه‌زنی حساب شده است/ آنکارا ایفای نقش «موازنه‌گر» را در دستور کار دارد
کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: هر چه جنگ اوکراین مدت طولانی‌تری ادامه پیدا کند، حقایق آن بیشتر نمایان می‌شود و در این میان توان ترکیه برای مهار اوضاع کاهش می‌یابد.
«عسگر قهرمانپور» کارشناس مسائل بین‌الملل در تشریح دلایل مخالفت ترکیه با عضویت فنلاند و سوئد در ناتو در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: قبل از هر چیز باید به این نکته اشاره کنم که چراغ راهنمای سیاست خارجی ترکیه در دوران اردوغان، مطرح کردن این کشور به عنوان یک قدرت منطقه‌ای یا مستقل از نظر استراتژیک بوده است و به همین دلیل تلاش ترکیه اعم از پیوستن به اتحادیه اروپا، ناتو و غیره در این راستا معنا می‌شود. از حیث تجاری و اقتصادی هم ما شاهد گسترش روابط این کشور با اتحادیه اروپا و کشاندن آن به محیط آفریقا هستیم. بر این اساس مخالفت اخیر آنکارا با عضویت سوئد و فنلاند در ناتو را باید در این چارچوب مورد بررسی قرار دهیم؛ چراکه اردوغان به دنبال تامین منافع کشورش است ولی به نظر می‌آید که چندی بعد این مخالفت او کمرنگ شود.
وی ادامه داد: توجه داشته باشید که درآمد ترکیه وابسته به نفت یا گاز نیست و در این راستا دست به هر تلاشی برای توسعه اقتصادی خود می‌زند و در این راستا پیمان‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی این کشور با جهان خارج از آن به صورت هدفمند تعریف شده است. ترکیه پس از عضویت در ناتو در سال ۱۹۵۲ میلادی سعی کرد تا ارزش‌ها و وظایف زیادی را در چارچوب سازمان پیمان آتلانتیک شمالی به عهده بگیرد و در ایجاد ثبات در منطقه یوروآتلانتیک مشارکت داشته باشد. در این میان ناتو بار تهدیدات و تعهدات را میان اعضای خود تقسیم کرده که ترکیه هم یکی از آنها به حساب می‌آید. در مقابل، آنکارا مرکز آموزش و مشارکت برای صلح را در سال ۱۹۹۸ میلادی به منظور کمک به تلاش‌ها برای ارتقاء سطح دانش و آگاهی نیروهای ناتو را در ترکیه تاسیس کرد. از این‌رو ترکیه نه تنها از مشارکت استراتژیک با ناتو استقبال می‌کند، بلکه خود به یکی از اعضای قدرتمند این پیمان نظامی تبدیل شده است.
این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: ترکیه بر این باور بوده که در طی این سال‌ها رابطه سازنده مبتنی بر درک متقابل و شفافیت در قالب همکاری ناتو و روسیه را برای حفظ صلح به وجود بیاورد و سال‌های سال است که این کشور بر این موضوع تاکید دارد. از منظری دیگر باید متوجه باشیم که ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو از حیث سنتی، جناح شرقی این پیمان مانند لهستان، مجارستان و غیره را مورد حمایت خود قرار داده و بر اساس منافع ملی خود بر عضویت آنها بر ناتو تاکید می‌کند. حالا همین کشور مخالف عضویت فنلاند و سوئد در ناتو است. دلیل این امر هم مشخص است؛ آنکارا به صورت کاملاً شفاف به دنبال تامین خواسته‌های خود از این دو کشور است. به عنوان مثال بر اساس اسناد موجود، وزارت دادگستری ترکیه تاکنون ۳۳ درخواست برای استرداد اعضای پ.ک.ک و زیرشاخه‌های آن به هلسینکی و استکهلم صادر کرده اما هیچ جوابی به درخواست آنها داده نشده است.
وی گفت: واقعیت این است که پیشنهاد عضویت فنلاند و سوئد باید با رأی تمام اعضای ناتو تایید شود و رأی ترکیه هم در این راستا مهم است اما حالا آنکارا با ارائه مخالفت‌های خود در حال چانه‌زنی در محورهای سیاسی، اقتصادی و سایر مسایل است. توجه داشته باشید که ناوگان اف ۱۶ ارتش ترکیه مستهلک شده و این کشور نیاز به تسلیحات و ادوات فنی و مهندسی جدید دارد. به موازات این روند، ایالت متحده و وزیر خارجه آن صراحتاً اعلام کرده‌اند که مخالفت‌های آنکارا با عضویت سوئد و فنلاند در ناتو به زودی رفع می‌شود که نشان می‌دهد واشنگتن در حال رایزنی با ترکیه برای تغییر نظر اردوغان است. در این راستا مخالفت آنکارا با استکهلم به این دلیل است که سوئد بارها بحث نقض حقوق بشر در ترکیه را مطرح کرده و حالا ترکیه در حال تلافی کردن این موضوع است.
قهرمانپور افزود: نکته مهم دیگر این است که ترکیه در سیاست بین‌الملل و نظم کنونی جهان، نقش «موازنه‌گر» یا مجری «اقدام متعادل کننده» را بازی می‌کند؛ به گونه‌ای که آنکارا از یک سو پهپادهای بیرق‌دار به اوکراین می‌فروشد و از حاکمیت آن حمایت می‌کند و از سوی دیگر هم خود را به روسیه نزدیک می‌کند تا بتواند نقش «بالانس کننده» اوضاع را بازی کند. به موازات این امر، سیاست خارجی سوئد هم از سال‌ها پیش بر مسایلی مانند حقوق بشر، برابری جنسی و تکثر فرهنگی در ترکیه انگشت گذاشته است و این محورها چندان مورد علاقه اردوغان نبوده و نیست؛ تا جایی که در سال ۲۰۲۰ یک مجادله سیاسی و لفظی میان وزرای خارجه ترکیه و سوئد به وجود آمد. بر همین اساس چند روز دیگر اردوغان مواضع خود را در قبال عضویت سوئد و فنلاند در ناتو متعادل خواهد کرد و در مقابل پرونده‌هایی مانند برداشتن برخی تحریم‌های مختص به صادرات ترکیه و یا مساله روشن شدن تکلیف مهاجران سوری و غیره را به میان خواهد کشید.
این پژوهشگر مسائل بین‌الملل گفت: توجه داشته باشید حمله روسیه به اوکراین محاسبات ژئوپلیتیکی اکثر کشورهای دنیا را به هم زد و ترکیه هم با یک انتخاب سخت میان مسکو و کی‌یف روبه‌رو شده است. اردوغان به دنبال آن است که در شرایط کنونی مانند عصمت اینونو (دومین رییس جمهور ترکیه) و همانند دوران جنگ جهانی دوم، ترکیه را از هرگونه منازعه و جنگ دور نگه دارد و در عین حال بیشترین امتیاز را کسب کند. برهمین اساس اگر جنگ اوکراین بیشتر طول بکشد بدون شک موازنه‌گری ترکیه به خطر می‌افتد و اردوغان توان کنترل و موازنه را ممکن است که از دست بدهد؛ چراکه ایجاد موازنه در نظام کنونی جهان بسیار سخت است و دارای ابعاد پیچیده و خاص خود خواهد بود. توجه داشته باشید که آسیب‌پذیری ترکیه در گذشته باعث شده مقام‌های آنکارا به دنبال شرکای جدید بگردند. آنها به دنبال غرب رفتن ولی هرچند وقت که تهدیدهای بین‌المللی کمتر می‌شود به سمت گسترش روابط تجاری خود و انعقاد قراردادهای اقتصادی کلان می‌روند؛ به گونه‌ای که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی عملاً شاهد آن بودیم که ترکیه به دنبال سرمایه‌گذاری در روسیه بود و در مقابل آنکارا گاز طبیعی خود را از مسکو دریافت کرد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: بر همین اساس اوکراین و روسیه همچنان برای ترکیه مهم هستند و از سوی دیگر غرب و ناتو هم به نوعی برای آنکارا مهم تلقی می‌شود. لذا ترکیه در هر دو محور قواعد بازی مختص به خود را اجرایی می‌کند و در حال استفاده از این توان بوده است. با این تفاسیر اردوغان به دنبال تامین منافع سیاسی و نظامی خود بوده است و به صورتی عمل کرده که به اقتصاد کشورش آسیب وارد نشود. حتی نشانه‌ای هم در مورد اینکه قرار است ترکیه سامانه پدافندی اس ۴۰۰ را از ساختار نظامی خود کنار بزند وجود ندارد و به همین دلیل باید منتظر بود و دید که حرکت بعدی آنکارا چیست؛ چراکه هر چه جنگ اوکراین ادامه پیدا کند حقایق آن بیشتر نمایان می‌شود و در این میان توان ترکیه برای مهار اوضاع کاهش می‌یابد.
