در گفت‌وگو با ایلنا تشریح شد؛
نقش پاکستان در ایجاد اختلاف میان طالبان و حقانی/ ابعاد رقابت «دورانی‌ها» و «غَلجایی‌ها» در کابل/ تنها راه‌حل موجود برای رهایی افغانستان
کارشناس مسائل افغانستان گفت: پاکستان نمی‌خواهد یک دولت باثبات و قدرتمند در کابل وجود داشته باشد و شاید نگذارد دولت طالبان هم قدرت بگیرد.
«سیدعباس حسینی» کارشناس مسائل افغانستان در تشریح دلایل تشدید اختلافات جدی میان سران طالبان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: افغانستان طی سده‌های گذشته در کشمکش‌های زیادی قرار داشته است و طی این مدت قومیت‌های گوناگونی در این کشور با یکدیگر درگیر بوده‌اند. در این میان قومیت پشتون که به نوعی اقلیت افغانستان به حساب می‌آیند، طی ۳۰۰ سال گذشته به دنبال تحکیم قدرت خود بودند که در این میان دو جناح «دورانی‌ها» و «غَلجایی‌ها» این قومیت را تشکیل می‌دهند. بر اساس داده‌ها و اسناد موجود، دورانی‌ها در جنوب افغانستان حضور دارند و غلجایی‌ها عموما در شرق کشور مستقر هستند. به عنوان مثال حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین افغانستان ریشه دورانی دارد اما اشرف غنی از طیف غلجایی‌ها به حساب می‌آمد و در ۲۰ سال گذشته مدام شاهد درگیری این دو جناح با یکدیگر بودیم.
وی ادامه داد: زمانی که اشرف غنی به عنوان رئیس‌جمهوری افغانستان انتخاب شد، دست به یک پاک‌سازی قومی در دولت زد و تمام دورانی‌ها را از دولت خارج کرد. بر همین اساس، طالبان هم زمانی که به قدرت رسیدند و وارد کابل شدند، یک نگرانی بسیار مهم نسبت به رقابت قومیت‌ها در افغانستان به وجود آمد؛ چراکه از یک سو در گذشته ائتلاف‌های حاضر در شمال افغانستان با طالبان درگیری داشتند و علاوه بر آن قومیت‌های دیگر هم در رقابت با طالبان به سر می‌بردند و حالا هم رقابت در درون طالبانی‌ها شروع شده است. این رقابت در طالبان هم تابع همان کشمکش‌ها میان پشتون‌های افغانستان است؛ به گونه‌ای که اشخاصی مانند ملا برادر، ملا عمر (رهبر پیشین طالبان) و همچنین هبت‌الله آخوندزاده، رهبر فعلی طالبان از جناح دورانی‌ها هستند اما شبکه حقانی و تمامی عناصر آنها اساساً از طیف غلجایی‌ها به حساب می‌آیند.
این تحلیلگر افغان تصریح کرد: بر همین اساس هفته گذشته اخباری از درگیری میان هر دو طیف مطرح شده بود و حتی رسانه‌ها اعلام کردند در این میان ملا برادر ربوده یا زخمی شده است که در نهایت وی با انتشار تصویری از خود به تمام این شایعات پایان داد. فارغ از این حواشی، مسأله اصلی این است که اختلاف‌نظر و رقابت در دولت جدید طالبان کاملاً مشهود است. نزاع فعلی بر این اساس است که دو طیف معتقدند پُست‌های جدید در دولت فعلی باید بر اساس دیدگاه آنها تقسیم شود. به عنوان مثال ملا برادر که توانسته یک وجهه جهانی برای طالبان در سالیان گذشته به وجود بیاورد توقع داشت که او را به عنوان رهبر دولت جدید مشخص کنند و حتی بحث این وجود داشت که حامد کرزی را به عنوان رئیس دولت جدید معرفی کنند که این موضوع هم منتفی شد.
حسینی افزود: همه یاد دارند زمانی که نام ملا برادر به عنوان رئیس دولت جدید طالبان مطرح شد، اخبار ضد و نقیض از تیراندازی شبانه در کابل مخابره شد و برخی دیگر از منابع برای به حاشیه راندن این اخبار، اعلام کردند که تیراندازی‌ها از سر خوشحالی برای تشکیل دولت صورت گرفته اما چند روز بعد مشخص شد که اختلافات زیادی میانه شبکه حقانی و طالبان به وقوع پیوسته است. در نهایت شاهد آن بودیم که رئیس سازمان اطلاعات ارتش پاکستان (ISI) به کابل آمد و پس از آن بود که فهرست کابینه جدید منتشر شد. این موضوع نشان می‌دهد اسلام‌آباد همانند گذشته در تشکیل حکومت جدید ایفای نقش می‌کند و ما اساساً شاهد اعمال قدرت پاکستان به صورت علنی هستیم. توجه داشته باشید که پاکستان در این میان به دنبال روی کار آمدن حکومت مستقل، با ثبات و با قدرت نیست و حتی بسیاری معتقدند که پاکستان نمی‌گذارد طالبان بدون هماهنگی آنها قدرت بگیرند.
وی گفت: از سوی دیگر باید توجه داشت پاکستان به دلیل نگرانی های تاریخی و همچنین بحث سرنوشت مرز دیورند، زمینه ایجاد اختلاف میان حقانی و طالبان را فراهم کرده تا این دو جریان نتوانند در کنار یکدیگر به قدرت برسند و بتوانند افغانستان را راهبری کنند. این مسأله نشان می‌دهد پاکستان همچنان در حال تغییر سناریوهای خود و تست کردن هر کدام از آنها در محیط افغانستان است و حالا اختلاف میان دو جریان را کلید زده؛ تا جایی که گفته می‌شود ملا برادر اعلام کرده بود که حقوق زنان باید به طور کامل رعایت شود و حتی او را یک میانه‌رو نامیدند اما در مقابل، حقانی معتقد است این حکومت از طریق سلاح و جنگ تشکیل شده و باید به گونه‌ای دیگر آن را اداره کنیم.
این پژوهشگر مسائل افغانستان در پایان خاطرنشان کرد: ما حالا شاهد حرکت پاکستان در شکاف‌های به وجود آمده میان حقانی و طالبان هستیم. در دره پنجشیر هم مداخله نظامی پاکستان محرز شد و حتی آمریکایی‌ها هم آن را تأیید کردند. بر این اساس اگر طالبان به سمت دولت مشارکتی پیش برود به نظرم می‌تواند اوضاع را مدیریت کند؛ چراکه آنها به خوبی می‌دانند که بر اساس رویکرد ۲۵ سال گذشته نمی‌توانند حکومت کنند در غیر این صورت با باز بودن دست پاکستان، نه تنها دولت مشارکتی تشکیل نخواهد شد، بلکه اختلاف میان طالبان و سایر اقوام بیشتر می‌شود. بنابراین باید فضای وحدت و همدلی به وجود بیاید و از سوی دیگر طالبان و احزاب هم باید از خواسته‌های خود کوتاه بیایند تا اوضاع آرام و پایدار شود.
گفت‌وگو: فرشاد گلزاری
