آنچه درباره قیر طبیعی باید بدانید
قیر طبیعی یکی از محصولات بسیار ارزشمند ایران است. برای آشنایی با نحوه تشکیل، قیمت، کاربرد، ویژگی‌ها و انواع قیر طبیعی و تفاوت آن با قیر معدنی کلیک کرده و این متن را بخوانید.
قیر طبیعی در سال‌های اخیر توجه متخصصین بسیاری را در صنایع مختلف به خود جلب کرده است. بکارگیری قیر طبیعی از دیرباز رایج بوده و اغلب به عنوان عایق برای جلوگیری از ورود آب به دیوار مورد استفاده قرار می‌گرفت. همچنین این ماده در ساختن آبراهه و آب‌بندهای کوچک نیز به کار می‌رفت.
کشورهای ونزوئلا، روسیه و کانادا دارای بیشترین ذخایر قیر طبیعی در جهان هستند و پس از آن‌ها برخی از کشورهای خاورمیانه مانند ایران، پتانسیل بالایی در تامین قیر دارند. بعضی از استان‌های ایران مانند کرمانشاه، ایلام، خوزستان و لرستان دارای معادنی غنی بوده و نقش چشمگیری در صادرات قیر طبیعی ایران دارند. شایان ذکر است که قیمت قیر معدنی در ایران چندان بالا نبوده و بخش‌های مختلف می‌توانند به خوبی از آن بهره ببرند.
قیر طبیعی چیست؟
همانطور که قبلا ذکر شد، قیر طبیعی در بسیاری از صنایع مختلف مانند راه‌سازی، حمل و نقل و سدسازی اهمیت زیادی دارد. اما ممکن است که این سوال پیش بیاید که قیر طبیعی چیست؟
قیر طبیعی در نتیجه نفوذ نفت خام از مخازن نفتی به لایه‌های بالایی زمین به وجود می‌آید. نفت خام ساکن در مخازن نفتی به صورت پیوسته تحت تاثیر فشارهای ایستابی قرار داشته و این فشارها باعث می‌شوند که مواد همواره به دنبال دریچه‌ای جهت خروج باشند؛ لذا از درزها و شکاف‌های واقع در سنگ مخزن به سطح زمین نفوذ می‌کند.
نحوه تشکیل قیر طبیعی
اطلاعات زیادی در مورد اینکه قیر طبیعی چگونه تشکیل می‌شود در دسترس نیست؛ چرا که فرایند تشکیل آن به مدت زمان بسیار زیادی نیاز دارد. قیر معدنی ماده‌ای شبیه روغن سیاه یا قهوه‌ای بوده که حاوی درجه غلظتی متغیر از مایع چسبناک تا جامد شیشه‌ای است. نتایج حاصله از آنالیز قیر طبیعی نشان می‌دهد که این ماده از بقایای تقطیر نفت یا رسوبات طبیعی به دست می‌آید.
قیر طبیعی از ترکیبات هیدروژن و کربن با نسبت جزئی نیتروژن، گوگرد و اکسیژن شکل می‌گیرد. این ماده در طی مراحل اولیه تجزیه ذخایر آلی دریایی به نفت تشکیل شده و حاوی مواد معدنی است. چنین فرایندی ممکن است در نهایت به ایجاد قیر معدنی منتهی شود که نوعی قیر جامد بوده و از طریق منابع نفتی در اختیار ما قرار می‌گیرد.
تفاوت قیر معدنی و غیر نفتی در این است که قیر معدنی عمدتا به عنوان یک اصلاح‌کننده برای قیرهای پالایشگاهی مورد استفاده در آسفالت و ایزوگام به کار می‌رود. بنابراین، این انتظار وجود دارد که خرید و فروش قیر معدنی عمدتا در بخش حمل و نقل جاده‌ای و مسکن‌سازی صورت گیرد.
کاربرد قیر طبیعی
اگر چه قیر معدنی عمدتا برای آسفالت کردن جاده‌ها به کار می‌رود؛ اما می‌توان آن را برای اهداف دیگری هم به کار گرفت. تطبیق‌پذیری پودر قیر طبیعی سبب شده است که موارد استفاده آن بسیار متنوع باشند. در میان کاربردهای قیر طبیعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حمل و نقل (جاده‌ها، بستر ریل قطار و باند فرودگاه)
- مناطق تفریحی (زمین بازی، مسیر دوچرخه‌سواری، زمین دو و زمین تنیس)
- کشاورزی (کف انبار و کف گلخانه)
- صنعتی (بندرگاه‌ها، محل دفن زباله و کارگاه‌های مختلف)
- ساخت و ساز خانه (کف خانه، ایوان یا دالان)
مصارف قیر معدنی نیز توجهات زیادی را به خود جلب می‌کند. پودر قیر معدنی با قیر داغ یا آسفالت مخلوط می‌شود که در نهایت باعث افزایش همگنی آن خواهد شد. قیر معدنی ایران در میان غنی‌ترین محصولات جهان قرار دارد و از طرفداران زیادی در کشورهای منطقه برخوردار است.
استخراج قیر طبیعی
روش گرمایی و شیمیایی دو روش (سه تا روش پشت هم امده- حداقل آن استفاده شود) عمده‌ای هستند که به منظور استخراج قیر طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در روش گرمایی، ویسکوزیته نفت خام از طریق افزایش دما کاهش می‌یابد و بدین ترتیب، این ماده به شیوه‌ای راحت‌تر از منافذ عبور کرده و به چاه‌های تولید ریخته می‌شود.
از سوی دیگر، روش شیمیایی شامل غرقاب پلیمری، غرقاب سورفاکتانت (پلیمر و میکرو امولسیون) و فرایندهای غرقاب قلیایی است. در غرقاب پلیمری که از بیشترین اهمیت برخوردار است، به پلیمرهای آلی آب تزریق می‌شود تا جریان عمودی ماده افزایش پیدا کند. این روش از لحاظ نظری، چندان پیچیده نبوده و کارایی بسیار بالایی دارد.
انواع قیر طبیعی
قیر طبیعی معمولا در لایه‌های کم‌عمق زمین یافت می‌شود و در برخی موارد از پوسته زمین بیرون می‌زند. نفت‌های خام سطحی با مرور زمان تبخیر شده و سپس به دلیل هوازدگی شکل قیر به خود می‌گیرند. این ماده بر اساس ویژگی‌های فیزیکی و ترکیب شمیایی به چند دسته زیر تقسیم می‌شود:
- قیر حرارتی آسفالتی یک بیتومن (Asphaltic Pyrobitumen)
- قیر حرارتی غیر آسفالتی یک بیتومن (Non-Asphaltic Pyrobitumen)
- آسفالتیت (Asphaltite)
قیمت قیر طبیعی
قیمت جهانی قیر طبیعی به عواملی چون میزان ذخایر، تولید، مصرف و حجم معاملات بستگی دارد که تا حدودی بر قیمت قیر طبیعی ایران هم تاثیر می‌گذارد. همانطور که پیش‌تر به آن اشاره شد، قیمت قیر طبیعی گیلانغرب در مقایسه با فروشندگان خارجی بسیار نازل بوده و به صورت بسته‌بندی، کلوخه و پودر فروخته می‌شود.
شهرستان گیلانغرب واقع در استان کرمانشاه دارای بیشترین ذخایر قیر طبیعی در ایران است. در سال‌های اخیر اقدامات مناسبی در خصوص فروش قیر طبیعی گیلانغرب به صورت داخلی و بین‌المللی صورت گرفته است. قیمت روز قیر طبیعی بیتومن نیز کاملا متناسب با زیرساخت‌های داخلی کشور است.
به همین صورت، قیمت قیر معدنی برای صنایع مختلف مخصوصا حمل و نقل بسیار به‌صرفه بوده و یکی از دلایل افزایش صادرات قیر معدنی در سالیان اخیر همین مسئله است. خصوصیات شیمیایی و غلظت مواد استفاده شده از مواردی هستند که تاثیر زیادی بر قیمت قیر طبیعی دارند. به همین خاطر، در صورتی که تصمیم دارید از این محصولات برای مصارف خود استفاده کنید، پیش از هر چیز اطلاعات کافی در مورد انواع و موارد مصرف آن‌ها به دست آورید.
