ماجرای بنزین یارانه‌ای؛ از کوپن انرژی تا دلال‌بازی با کارت بانکی

محسن روحانی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره استفاده از کارت بانکی برای سوخت‌گیری اظهار داشت: در خصوص هر تغییری اگر به الزامات توجه نشود آنچه که باید؛ اتفاق نمی‌افتد، مانند سیستم سپهتن که چند سالی است دنبال این هستیم که بر مبنای پیمایش به خودروی دیزلی سوخت تخصیص دهیم، سیستم‌هایی تهیه شده برخی خودروها تجهیز شدند و تلاش شد مشکلات رفع شود، توقع داشتیم که این دستگاه بدون ایراد کار کند اما محقق نشده و هر سال نتیجه را به بعد موکول می‌کنند، جایگزینی کارت بانکی با کارت سوخت هم هنوز مشکلات زیادی دارد که تا برطرف نشود امکان استفاده از آن وجود ندارد.

وی افزود: وقتی الزمات اجرایی کامل دیده نمی‌شود، در عمل جواب نمی‌گیرد و مجبورند سیستم فعلی که امتحان خود را پس داده؛ ادامه دهند، مشکل مجریان طرح این است که اکنون سوخت به خودرو تعلق دارد و کسی که خودرو ندارد سوختی تعلق نمی‌گیرد؛ گفته می‌شود که این رویه ناعادلانه است و باید انرژی و سوبسید انرژی به همه تعلق گیرد. در همین چارچوب عنوان شده که همه مردم کارت بانکی در اختیار دارند و به یک اندازه می‌توانند سوخت دریافت کنند.

مدیر پیشین سامانه هوشمند سوخت در ادامه تصریح کرد: از سال ۸۹ که هدفمندی یارانه‌ها مطرح شد دنبال این بودیم که دولت کوپن انرژی بدهد، هر کس بنا به نیاز و صلاحدید خود از آن برای تامین بنزین، گاز، نفت سفید یا هر نوع حامل انرژی استفاده کند اما این قدم بزرگ و با الزاماتی است که برخی الزامات هنوز محقق نشده است. شعار اولیه بدون توجه به الزامات این بود که به همه به یک اندازه کوپن انرژی تعلق گیرد و هر کسی به هر میزان تمایل دارد از آن استفاده کند، همان زمان هم عنوان کردیم این امکان وجود ندارد زیرا مثلا کنتور گاز و برق در بسیاری منازل به اسم کسی که در آن واحد زندگی می‌کند نیست، بنابراین ابتدا باید زیرساخت اطلاعاتی اصلاح شود و سپس بدنبال اجرای این پروژه‌ها باشیم. نبود اطلاعات کافی باعث می‌شود طرح اجرا نشود.

وی ادامه داد: در خصوص کارت‌های بانکی باید کارت ویژه‌ای باشد که با آن میزان مبلغی که شارژ می‌شود دارنده کارت بنزین تامین کند و در محل دیگری هزینه نشود در عین حال کسی که خودرو ندارد بنزین را بفروشد و یا در بورس عرضه کند نتیجه اینکه درواقع به دلالی کمک کرده‌ایم یعنی به کسانی که خودرو ندارند کوپن بنزین می‌دهیم که در بازار آزاد بفروشند، بعبارت دیگر با شعار عدالت این کار را کردیم و این اشاعه دلالی عادلانه است. ما همواره عنوان می‌کنیم که باید تولید را بالا ببریم اما وقتی کوپن بنزین به همه می‌دهیم که مردم مصرف بیشتری داشته باشند و یا در بازار آزاد بفروشند در ظاهر به نظر می‌رسد کار اقتصادی انجام می‌دهیم اما در عمل دلالی و روحیه مفت‌خوری را اشاعه می‌دهیم.

روحانی گفت: راهکار آسان همیشه کج‌راهه است، ما انرژی را ارزان می‌فروشیم و سود بالای این حوزه باعث شده برخی به قاچاق سوخت روی آورند، برای حل ماجرا بلافاصله گفته می‌شود که نرخ‌ها واقعی شود ما از سال ۱۳۶۸ بنا داشتیم که نرخ‌ها را واقعی کنیم اما با گذشت ۳۶ سال این اتفاق نیفتاده است و همیشه عقب مانده‌ایم و همواره نرخ رسمی از نرخ واقعی عقب بوده است.

وی ادامه داد: ما کوپن کاغذی زمان جنگ و کوپن الکترونیکی زمان حال را اجرا کردیم. زمانی اعلام شد که باید نرخ آزاد و کوپن‌های بعد از جنگ جمع‌آوری شود و سالی ۲۰ درصد انرژی را گران کنیم تا به نرخ جهانی برسیم اما هیچوقت این هدف محقق نشده است. یعنی این دو راهکار فوق‌الذکر پاسخگو نبوده است.

مدیر پیشین سامانه هوشمند سوخت گفت: هنر سامانه هوشمند سوخت تلفیقی بود یعنی ضمن اینکه کوپن کنترل‌شده را در اختیار مردم قرار داد، نرخ آزاد هم تعریف کرد، سال‌به‌سال هم دولت می‌توانست نرخ را گران کند.

وی توضیح داد: مرحله اول اجرای هدفمندی یارانه‌ها در ۲۸ آذر سال ۸۹؛ بنزین ۱۰۰ تومانی را به ۴۰۰ و سپس ۷۰۰ تومان و سوخت دیزل ۱۶.۵ تومانی را به ۱۵۰ تومان و نرخ آزادِ ۲۵۰ تومانی رساندیم در تاریخ دنیا سابقه ندارد که نرخ سوخت حمل و نقل عمومی یک‌شبه ۹ برابر شود و اعتراضی صورت نگیرد. دلیل موضوع این بود که همه حاکمیت، دولت و مجلس دست به دست هم دادند که قانون خوب اجرا شود و مردم هم به اجرای قانون تمکین کرده بودند، آن زمان دولت مابه‌التفاوت را به حساب مردم واریز کرده بود البته موجودی کارت بلاک بود تا زمانی که قانون اجرا و همزمان آزاد نرخ صورت گیرد، یعنی نرخ سوخت گران و پول بلاک شده آزاد شود این به مفهوم واقعی کاری بدون سابقه بود که با آرامش انجام شد، اما متاسفانه ۲۸ آذر سال ۸۹ مجلس قانون تصویب کرد که دولت باید نرخ را ۲۰ درصد بالا ببرد، دولت وقت قبول نکرد و علاقه داشت ۸۰ درصد بالا ببرد در نتیجه دولت ۹ ماه از سال افزایش ۲۰درصدی را اعمال نکرد و اعلام کرد از ابتدی دی ماه ۸۰ درصد افزایش خواهد داد، یعنی به جای  ماهانه ۱۲ تا ۲۰ درصد افزایش که باید به ۲۴۰ درصد می‌رسید؛ بنا داشت ظرف ۳ ماه هر ماه ۸۰ درصد سوخت گران کند تا به ۲۴۰ درصد هدفگذاری شده برسد. البته تصور بر این بود که یارانه ۴۴ هزار و ۵۰۰ تومانی را هم بالا ببرد اما چون تورم‌زا بود مجلس مخالفت کرد و کار به قضاوت شورای نگهبان کشید که شورای نگهبان هم قبول نکرد و توجیه اشتباه دولت را نپذیرفت.

روحانی ادامه داد: در سال ۹۱ مجلس دیگر بار مصوب کرد که دولت می‌تواند ۲۰ درصد سوخت را گران کند، دولت مخالفت کرد و به این ترتیب نرخ تغییر نکرد و در سال ۹۲ هم مجلس قانون تعیین کرد که دولت ۲۰ درصد گران کند دولت مجددا قبول نکرد و به دولت بعدی موکول کرد و به این ترتیب ۳ سال را که می‌توانستیم ۲۰ درصد گران شود از دست دادیم، در سال ۹۳ دولت وقت تصممیم نرخ ۴۰۰ تومان را به ۷۰۰ و ۷۰۰ را به ۱۰۰۰ برساند، در سال ۹۴ اعلام کرد ۱۰۰۰ تومان و تک‌نرخی باشد، با تک‌نرخی شدن بنزین؛ کارت بی‌معنی شد و این متاسفانه توجه نکردن به پایه سامانه کارت هوشمند سوخت بوده و به مشکل خوردیم در سال ۹۶ بنا شد دوباره کارت عملیاتی شود در حالی که ۱۰ میلیون نفر کارت هوشمند سوخت نداشتند، زمانی بود که به دلیل تحریم هم دچار مشکل شدیم کارت هوشمند هم وارداتی بود و صدور آن ۱۸ ماه طول می‌کشید، در هر حال به جایی رسیدیم که در سال ۹۸  بنزین گران شد و تبعات آن را شاهد بودیم داشت.

وی تاکید کرد: وقتی سیستمی داریم که عاقلانه و با سهمیه‌بندی با قیمت بازی می‌کردیم، سهمیه را زمانی به ۸۰ لیتر، ۱۰۰ لیتر و بعد ۶۰ لیتر رساندیم، دو نرخی و سه‌نرخی داشتیم، ۲۰ آذر سال ۸۹ که وارد مرحله اول اجرای هدفمندی یارانه‌ها شدیم سه نرخ داشتیم، یعنی سامانه این ظرفیت را داشت که با سه نرخ بنزین در اختیار مردم قرار دهد اما با این اظهارات که حتی غرب هم سامانه هوشمند ندارد و با شعارهای آبکی و غیرعلمی سامانه را به مرز نابودی کشاندند و دوباره بازگرداندند امروز این سیستم را در اختیار داریم و بناست آن را اصلاح و از کارت بانکی استفاده کنیم و کسی که نیازی به بنزین ندارد آن را در بازار بورس بفروشد، واقعیت اینکه این پروژه فعلا روی کاغذ است سامانه ایراداتی دارد که باید رفع شود. اگر برنامه داریم که پروژه جدیدی را راه بیندازیم نباید طرح قبلی را بدون اینکه بدانیم برنامه جدید به چه شکل اجرا و چه نتیجه‌ای خواهد داشت؛ خراب کنیم.