بحران آب و توسعه ناپایدار در کلانشهرهای تهران و کرج

راندمان پایین نیروگاه‌ها؛ اتلاف انرژی و تشدید آلودگی هوا

محمدی با اشاره به وضعیت نیروگاه‌های حرارتی کشور گفت: راندمان این نیروگاه‌ها کمتر از ۳۰ درصد است و همین امر سبب می‌شود حدود ۷۰ درصد گاز، نفت و مازوت مصرفی در همان محل به هدر رود.

به گفته عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار، به جای احداث نیروگاه‌های جدید باید ارتقای فناوری و بهبود راندمان نیروگاه‌های موجود در دستور کار قرار گیرد تا علاوه بر صرفه‌جویی منابع، بخشی از آلودگی هوا نیز کاهش یابد.

وی افزود: ایران با دارا بودن ظرفیت سدها، تابش گسترده خورشید در کویرها و بیابان‌ها و همچنین امکان بهره‌برداری از انرژی بادی و زمین‌گرمایی، می‌تواند بخش بزرگی از برق کشور را از انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین کند. کشوری مثل آلمان که روزهای آفتابی آن کمتر از استان گیلان است، نیمی از برق مصرفی خود را از انرژی خورشیدی می‌گیرد.

آب؛ مشکل در مصرف است نه منابع

این استاد دانشگاه با بیان اینکه ایران ظرفیت سالانه ۱۰۰ میلیارد متر مکعب آب دارد، گفت: در حالی که پتانسیل آبی کشور بالاست، اما راندمان پایین مصرف و نبود بازچرخانی پساب‌ها موجب شده سفره‌های زیرزمینی و تالاب‌ها در معرض تهدید قرار گیرند.

محمدی افزود: بیش از ۸۵ درصد آب شیرین قابل استحصال در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، اما راندمان آن تنها ۳۰ درصد است؛ به عبارتی سالانه ۵۶ میلیارد متر مکعب آب هدر می‌رود.

عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار، تأکید کرد: با سرمایه‌گذاری در سامانه‌های نوین آبیاری و اصلاح الگوی کشت می‌توان علاوه بر صرفه‌جویی در منابع، نیاز کشور به واردات محصولات کشاورزی و نهاده‌های دامی را نیز کاهش داد.

به گفته وی، تصفیه و بازچرخانی پساب‌های شهری و صنعتی باید در اولویت برنامه‌ها قرار گیرد و به جای هزینه‌های سنگین برای انتقال آب از خلیج فارس، منابع مالی به سمت پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری هدایت شود.

توسعه ناهماهنگ و تبعات مهاجرت

محمدی با انتقاد از نبود نگاه آمایشی در توسعه کشور اظهار کرد: تمرکز جمعیت و فعالیت‌های اقتصادی در کلانشهرها، به‌ویژه تهران، موجب تشدید مشکلات زیست‌محیطی و اجتماعی شده است. در حالی که مناطقی مانند ایلام با چهار برابر وسعت البرز و منابع طبیعی مناسب، جمعیتی کمتر از شهرستان فردیس دارند.

وی ادامه داد: برنامه‌های توسعه باید به سمت تقویت مناطق مستعد و کم‌برخوردار برود تا مهاجرت معکوس از کلانشهرها به شهرهای کوچک و روستاها محقق شود. در غیر این صورت، تهران و کرج به‌زودی با انفجار جمعیتی و بحران‌های امنیتی و اجتماعی مواجه خواهند شد.

توقف بارگذاری جمعیتی در کلانشهرهای تهران و کرج؛ گامی مثبت اما ناکافی

عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار در ادامه گفت‌وگو با ایلنا به اظهارات اخیر رئیس‌جمهور مبنی بر توقف مهاجرت به تهران، اشاره کرد و گفت: این اقدام را به فال نیک می‌گیریم، اما کافی نیست. باید همزمان جاذبه‌های جمعیتی مانند بارگذاری صنعتی و اقتصادی در اطراف پایتخت محدود شود و مشوق‌هایی برای توسعه در مناطق کمتر برخوردار در نظر گرفته شود.

وی یادآور شد: مصوبه سال ۱۳۴۶ درباره ممنوعیت استقرار صنایع در شعاع ۱۲۰ کیلومتری تهران باید دوباره فعال شود؛ مصوبه‌ای که در دولت نهم لغو شد و ضربه بزرگی به محیط زیست البرز و تهران وارد کرد.

محمدی تأکید کرد که اگر سیاست‌های دولت در خصوص مهاجرت معکوس و توزیع عادلانه توسعه در استان‌های کشور اجرایی شود، می‌توان این اقدام را سرآغازی بر یک راهبرد اصولی در مسیر توسعه پایدار دانست.

عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار با اشاره به اظهارات اخیر رئیس‌جمهور درباره عدم توان طبیعی تهران برای توسعه بیشتر، گفت: بیان این موضوع باید با ارائه راهکارهای عملی و مصوبه‌های اجرایی همراه باشد. به‌عنوان نمونه، می‌توان مصوبه سال ۱۳۴۶ دولت وقت درباره ممنوعیت صدور مجوز واحدهای صنعتی در شعاع ۱۲۰ کیلومتری تهران را احیا و پایدار کرد.

وی یادآور شد: این مصوبه در دولت مهرورزی لغو شد و استان البرز از پیامدهای آن به‌شدت آسیب دید. در سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵ نیز مکاتباتی در همین زمینه برای بازگرداندن ممنوعیت‌ها انجام شد.

بازچرخانی پساب‌ها؛ راهی برای کاهش بحران آب

عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار، راهکار استفاده از پساب‌های شهری پس از تصفیه و بازچرخانی را یکی از مهم‌ترین اقدامات برای مدیریت کمبود آب در کلانشهرها عنوان کرد و گفت: پساب‌ها در حال حاضر به‌عنوان یکی از منابع اصلی آلایندگی آب‌های زیرزمینی و خاک شناخته می‌شوند و خطر جدی برای سلامت عمومی دارند؛ چراکه بسیاری از محصولات کشاورزی به‌ویژه صیفی‌جات و سبزیجات با این پساب‌ها آبیاری می‌شوند.

محمدی با یادآوری تجربه مدیریتی کرج در احداث تصفیه‌خانه‌های محلی، افزود: در دوره‌ای که مدیریت محیط زیست این شهر را برعهده داشتم، طرح احداث تصفیه‌خانه‌های محلی در شورای شهر مطرح و پیگیری شد که در نهایت سه تصفیه‌خانه با ظرفیت روزانه هزار مترمکعب راه‌اندازی شد.

رئیس پیشین کمیسیون محیط زیست شورای پنجم مدیریت شهری کرج، تأکید کرد: این راهبرد باید با سرعت بیشتری از سوی شهرداری‌ها دنبال شود، چراکه در شهرهایی مانند کرج و تهران، به اندازه نیاز آبی جمعیتی حدود یک میلیون نفر، آب قابل شرب صرف فضای سبز شهری می‌شود.

ضرورت اصلاح الگوی آبیاری در بخش کشاورزی

عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار گفت: اگر بخشی از منابع مالی که صرف واردات محصولات کشاورزی می‌شود، برای بهینه‌سازی و اصلاح الگوی آبیاری در بخش کشاورزی هزینه شود، در یک بازه زمانی میان‌مدت هم مشکل کمبود آب و هم مشکل وابستگی به واردات برطرف خواهد شد.

وی افزود: اگر در چند دهه گذشته بخشی از منابع مالی که صرف احداث سدها و انتقال آب بین‌حوزه‌ای شد، به پروژه‌های آبخیزداری اختصاص می‌یافت، با یک اقدام می‌توانستیم چند هدف را محقق کنیم؛ هم از فرسایش خاک و وقوع سیلاب‌ها جلوگیری می‌شد و هم با تقویت منابع آب زیرزمینی، از هدررفت حجم قابل‌توجهی از منابع آبی جلوگیری می‌کردیم.

محمدی در پایان تأکید کرد: توجه به برنامه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری باید در اولویت مدیریت منابع آب و خاک کشور قرار گیرد و این موضوع می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در پایداری منابع طبیعی و امنیت غذایی ایفا کند.