ایلنا گزارش می دهد؛
آداب و رسوم مردم ارومیه در ماه محرم/از اهتزاز پرچم عزا تا مراسم شاخسی واخسی و شام غریبان
محرم، ماه حزن و اندوه برای شیعیان جهان، در ارومیه حال‌وهوای ویژه‌ای دارد؛ شهری که به رنگین‌کمان اقوام و ادیان شهرت یافته و در این ایام یکپارچه سیاه‌پوش می‌شود تا عشق دیرینه مردمش به امام حسین(ع) را به نمایش بگذارد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، آیین‌های محرم در ارومیه با «اعلان عزا» آغاز می‌شود؛ مراسمی که در سال‌های اخیر به همت شهرداری و با حضور گسترده مردم و مسئولان در میدان انقلاب برگزار شده و طی آن، پرچم عزا به نشانه آغاز سوگواری بر فراز میدان برافراشته می‌شود. از همان روز، ارومیه رنگ محرم می‌گیرد و کوچه‌پس‌کوچه‌هایش در ماتم سیدالشهدا(ع) غرق می‌شود.
در دهه نخست محرم، مردم این دیار با آیین‌هایی همچون «طشت‌گذاری»، «زنجیرزنی»، حرکت دستجات عزاداری، نذر و احسان و توسل به اهل‌بیت(ع) به استقبال این ماه می‌روند. از دیگر جلوه‌های خاص محرم در ارومیه، برگزاری مراسم سنتی و نمادین «شاخسی واخسی» است که با فریادهای هماهنگ عزاداران فضای شهر را پر از اندوه می‌کند.
شب‌های محرم، به‌ویژه شام غریبان، ارومیه چهره‌ای دیگر دارد؛ شمع‌هایی که به یاد یاران شهید دشت کربلا روشن می‌شوند و نوای دل‌سوخته‌ای که از سینه‌زنان برمی‌خیزد، نشان از پیوند عمیق مردم این خطه با فرهنگ عاشورا دارد.
در این روزها، ارومیه نه فقط شهری در سوگ، که روایتگر تاریخ مقاومت و عشق است؛ شهری که آیین‌هایش ریشه در قرن‌ها اعتقاد و ارادت دارد و هر سال، پرشورتر از گذشته این میراث معنوی را زنده نگه می‌دارد.
زنجیرزنی؛ آوای سوگ و تجلی ارادت در کوچه‌های ارومیه
مراسم زنجیرزنی یکی از اصیل‌ترین و پرشکوه‌ترین جلوه‌های عزاداری ماه محرم در ارومیه است که هر ساله با حضور پرشور هیئت‌ها، نوجوانان، جوانان و سالخوردگان، حال و هوایی خاص به این شهر می‌بخشد.
از نخستین روزهای ماه محرم، دستجات زنجیرزنی در محلات مختلف شهر به حرکت درمی‌آیند. صدای منظم زنجیرها که بر شانه‌های عزاداران فرود می‌آید، با نوای سوزناک مداحی همراه می‌شود و نوحه‌هایی که اغلب با زبان ترکی و فارسی خوانده می‌شود، فضای معنوی عمیقی در شهر ایجاد می‌کند.
مراسم زنجیرزنی در ارومیه، صرفاً یک آیین نمادین نیست؛ بلکه تلفیقی از شور، شعور، انضباط و اعتقاد قلبی مردمی است که هر حرکت زنجیر را با یاد مصائب اهل بیت و شهدای کربلا همراه می‌کنند.
در این مراسم، عزاداران با پوشیدن لباس‌های مشکی، حرکت‌های هماهنگ و ضرب‌آهنگ زنجیرها، فضایی شکوهمند می‌آفرینند. برخی هیئت‌ها با طبل و سنج، برخی با سازهای سنتی و بسیاری دیگر با سکوت و سنگینی عزای حسین(ع)، زنجیر می‌زنند.
حضور کودکان در کنار بزرگ‌ترها در صفوف زنجیرزنی، نشان از انتقال فرهنگ عاشورا از نسلی به نسل دیگر دارد. در بسیاری از محلات ارومیه، هیئت‌ها از سال‌های دور تشکیل شده و نسل به نسل پایدار مانده‌اند.
غالباً زنجیرزنی در میدان‌ها، خیابان‌های اصلی، اطراف مساجد و حسینیه‌ها برگزار می‌شود و اوج آن را می‌توان در روزهای تاسوعا و عاشورا دید؛ زمانی که شهر یکپارچه سوگوار است و صدای زنجیر، نوای ماندگار عشق و وفاداری مردم به سالار شهیدان را به گوش می‌رساند.
آیین سنتی شاخسی واخسی؛ فریاد همبستگی عاشورایی
یکی از شاخص‌ترین جلوه‌های سوگواری مردم ارومیه در ایام محرم، مراسم شاخسی واخسی است؛ آیینی قدیمی که با گذشت زمان، نه‌تنها کمرنگ نشده، بلکه پرشورتر از گذشته برگزار می‌شود.
در این مراسم، گروه‌های مردمی، در قالب دسته‌های عزاداری منظم، در محله‌ها و خیابان‌های شهر حرکت می‌کنند و با فریادهای هماهنگ «شاخسی» و پاسخ «واخسی» که برگرفته از عبارات ترکی "شاه حسین" و "وای حسین" است، شور و حرارت خاصی به فضای عزاداری می‌بخشند.
این آیین، بیش از آنکه یک حرکت نمادین باشد، جلوه‌ای از وحدت، همبستگی و ایمان عمیق مردم منطقه به قیام عاشورا و ارزش‌های آن است. لباس‌های سیاه، طبل و سنج، حرکت‌های موزون و شعارهای سینه‌زنان، همه و همه ترکیبی از آیین و ایمان‌اند که از دل تاریخ سربرآورده‌اند و نسل به نسل منتقل شده‌اند.
شام غریبان؛ شب اندوه، شب اشک
غروب روز عاشورا، شهر ارومیه حال و هوایی غم‌انگیزتر از همیشه دارد. شام غریبان، شب وداع با یاران حسین(ع) و آغاز غربت اهل حرم، در میان مردم این شهر با سکوتی سوزناک و اشک‌هایی بی‌پایان برگزار می‌شود.
عزاداران با روشن کردن شمع در کوچه‌ها، حسینیه‌ها و کنار خیابان‌ها، یاد کاروان سوخته و غارت‌شده امام حسین(ع) را گرامی می‌دارند. زمزمه نوحه‌ها، شمع‌هایی که در دستان کودکان و نوجوانان می‌سوزند، و چهره‌هایی که در اشک غرق شده‌اند، فضای معنوی خاصی به این شب می‌بخشد.
در شام غریبان، دیگر خبری از طبل و سنج نیست. صدای زنجیرها آهسته‌تر شده و زمزمه‌ها رنگ نجوا گرفته‌اند. این شب، شب بی‌کسی اهل‌بیت است؛ شبی که دل‌ها را به کربلای سال ۶۱ هجری می‌برد و همه را به تأملی عمیق درباره مظلومیت حسین(ع) و اهل حرم فرا می‌خواند.
