اثر محمدرضا خالصى، نویسنده، استاد دانشگاه در شیراز رونمایى شد
در آیینی باشکوه از تازه‌ترین اثر دکتر محمدرضا خالصی، نویسنده، استاد دانشگاه، شاعر، پژوهشگر و خوش‌نویس برجسته معاصر با عنوان «آیینِ آئینه؛ خوانش کتاب الصداقه و الصدیق ابوحیان توحیدی شیرازی در فرصتِ امروز» رونمایی شد.
به گزارش ایلنا، کتاب «آیینِ آئینه» اثری درخشان در حوزه فلسفه دوستی است که با نگاهی تطبیقی، تلاش دارد پیوند اندیشه والای ابوحیان توحیدی، فیلسوف و نویسنده قرن چهارم هجری را با مسائل بنیادین انسان معاصر بازخوانی و بازآفرینی کند.
این اثر ارزشمند، بر مبنای تأملاتی عمیق در باب کتاب الصداقه و الصدیق(تنها اثر مستقل در حوزه دوستی در تمدن اسلامی) نگاشته شده و در دو فصل مجزا به تبارشناسی بحران نادوستی در جهان امروز و تحلیل ساختار اندیشه ابوحیان توحیدی می‌پردازد.در این آیین رونمایی اکه با حضور استادان، نویسندگان و علاقه‌مندان فرهنگ و هنر برگزار شد، محمدجواد محلاتی به طرح ریشه‌ها، بحران‌ها و افق‌های نظری «دوستی‌پژوهی» پرداخت.
ارزش کار خالصی را بیش از هر کس می‌دانم
محلاتی با ارج‌گذاری به شخصیت خالصی گفت: در این جمع، هیچ‌کس به اندازه من قدر کار خالصی را نمی‌داند. او نه‌تنها هنرمند و محقق است، بلکه نماینده‌ای شایسته برای احیای مکتب شیراز در روزگار ماست.
وی تأکید کرد: در مسیر نگارش نخستین درس‌نامه‌های «دوستی‌پژوهی»، از خالصی مقاله‌ای خواسته و او با ارائه متنی عمیق از ابوحیان توحیدی، نقطه عطفی در این مسیر پدید آورد. مقاله‌ای که به گفته محلاتی، نشان داد نگاه خالصی، نه‌تنها هنری بلکه ریشه‌دار در سنت حکمی و تمدنی ماست.
از تمثیل سعدی تا میراث ابوحیان
دراین آیین ، منیژه عبداللهی، استاد دانشگاه با نگاهی ژرف به یکی از شناخته‌شده‌ترین ابیات ادب فارسی به لایه‌هایی از پیوندهای فکری بین سنت‌های ایرانی، اسلامی و غربی پرداخت. وی در سخنان خود با تحلیل سه‌بیتی معروف سعدی ـ بنی‌آدم اعضای یکدیگرند / که در افرینش زیک گوهرند را فراتر از یک شعر اخلاقی، حامل دستگاهی فکری دانست که به اندیشه‌های کهن از یونان تا تمدن اسلامی و میراث ابوحیان توحیدی پیوند می‌خورد.
جامعه امروز نیازمند خرد و قلم است
در ادامه این آیین مجید اسکندری ، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه فلسفه و فرهنگ در سخنانی تأمل‌برانگیز با تأکید بر نیاز جامعه جهانی به اندیشه، خرد و قلم، گفت:جهان امروز، بیش از هر زمان دیگری به زبان عقل و احساس به صدای محبت و فضیلت و به بازخوانی مفاهیم بنیادینی چون دوستی و مهرورزی نیاز دارد.
وی با ارج‌نهادن به جایگاه قلم دکتر محمدرضا خالصی و پیوند فکری او با میراث سعدی شیرازی، اظهار داشت:اگر سعدی را درست خوانده باشید، اگر با جان و دل با او مأنوس شده باشید، بی‌درنگ به ژرفای قلم دکتر خالصی پی می‌برید. نپرسید مگر می‌شود؟ بگویید می‌شود، اگر دل با سعدی باشد. چراکه او نه تنها بازخوان سعدی است، بلکه ادامه آن سنتِ نازک‌اندیشی، مهرورزی و انسان‌گرایی‌ست.
وی با تأکید بر اینکه ما برای بازسازی اندیشه اجتماعی خویش نیازمند بازگشت به ادبیات و حکمت سعدی هستیم، خاطرنشان کرد:در روزگاری که واژه‌ها بی‌جان شده‌اند و روابط انسانی سطحی و پرتنش شده‌اند، بازخوانی اندیشه‌هایی چون آنچه در آیین آئینه آمده، ضرورتی تمدنی است. سعدی، ابوحیان و خالصی در یک مسیر می‌اندیشند: مسیر انسان، اخلاق و دوستی. اسکندری از کتاب آیین آئینه به‌عنوان «سندی درخشان برای بازگشت به گوهرِ گمشده روابط انسانی» یاد کرد و آن را اثری دانست که هم پاس‌داشتِ میراثِ سعدی است و هم زنده‌کننده اندیشه‌ای است که امروز جهان سخت بدان محتاج است.
فلسفه دوستی، کلیدواژه زندگی انسانی است
در ادامه حسین علیان، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت با خوانش بخش‌هایی از مقدمه کتاب، سخنانش را با اشاره به جایگاه والای مفهوم «دوستی» آغاز کرد وگفت: در باب دوستی بسیار گفته‌اند؛ اما آنچه در کتاب آیین آئینه و به‌ویژه در مواجهه نویسنده با نگاه سعدی و تأملات وی در باب محبت و انسان‌دوستی رخ می‌دهد، فراتر از یک واکاوی نظری‌است.
این اثر، دعوتی دوباره است برای بازنگری در نگاهی که به‌زعم من، ما را به معنا و عمق واژه دوستی بازمی‌گرداند.
علیان افزود: با خواندن این کتاب، دریافتم که می‌توان از منظرهای گوناگون به واژه دوستی نگریست و فراتر از آن، با یکی از متفکران ژرف‌نگر ایرانی که پیش از این کمتر می‌شناختم(ابوحیان توحیدی) آشنا شدم. کتاب الصداقة و الصدیق به‌راستی جهانی است که در آن، هر آنچه درباره دوستی است، جاری‌است؛ متنی غنی که از ظرفیت عظیم تمدنی ما در مواجهه با مفهوم رفاقت، محبت و دیگر دوستی خبر می‌دهد.
وی در پایان با تحسین قلم و دیدگاه محمدرضا خالصی اظهار داشت:خالصی با بهره‌گیری از رویکردهای متنوع؛ چه فلسفی، چه ادبی، چه عرفانی و چه روان‌شناختی آمده است تا به اسم پژوهش به حقیقت برسد. کتاب او، تجسم جست‌وجوی راستین برای معنا دادن دوباره به واژه‌ای‌ست که روزگاری ستون‌محور فرهنگ ما بود: دوستی.
خواندن متون گذشته، ضرورتی تمدنی‌است
در بخش دیگری از این آیین خسرو قاسمیان،استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه فلسفه و اخلاق با تأکید بر اهمیت بازخوانی متون کلاسیک و اندیشه‌های فراموش‌شده فرهنگی، گفت:خواندن متون گذشته، نه تنها یک ضرورت پژوهشی، بلکه ضرورتی تمدنی‌است. متأسفانه امروزه کمتر کسی به سراغ این منابع می‌رود؛ در حالی‌که مفاهیم ژرف انسانی، مانند دوستی، بدون رجوع به این متون، قابل فهم نیستند.
این استاد دانشگاه در ادامه با تحسین شخصیت و قلم محمدرضا خالصی، چنین گفت: یکی از ویژگی‌های برجسته خالصی، علاوه بر پشتکار کم‌نظیرش در پژوهش، آشنایی او با زبان‌های عربی و انگلیسی و درک میان‌فرهنگی اوست. اما آنچه در خالصی دوست‌داشتنی‌است، نه فقط دانش و مهارت او، بلکه آن ویژگی نامرئی است که نمی‌دانی چرا، اما دوستش داری. این همان جوهره‌ای‌ست که اندیشه دوستی نیز بر آن بنا شده: دوست داشتن بی‌علت، بی‌منفعت، تنها به‌خاطر خودِ دوستی.
تنهایی، بحران قرن ماست؛ راه نجات، بازاندیشی در مکتب دوستی است
سیروس رومی ،پژوهشگر حوزه ارتباطات و روزنامه‌نگار فرهنگی هم به نسبت میان «تنهایی»، «ارتباط» و «دوستی» پرداخت و با تأکید بر نقش ارتباطات انسانی در معنابخشی به زندگی، گفت:پیش از آنکه از چیستی تنهایی بپرسیم، باید در مورد چرایی آن سخن بگوییم. چرا انسان امروز، در میان این‌همه رسانه و مناسبات همچنان تنهاست؟ رومی، کتاب آیینِ آئینه را تلاشی قابل‌تقدیر برای بازگرداندن دوستی به متن اندیشه و زندگی دانست و آن را «نقطه آغازی برای گفت‌وگوی جدی درباره بحران ارتباطات انسانی» خواند.
انسان‌هایی که عاشق می‌شوند، نقش مقصود را درمی‌یابند
در ادامه داوودرضا کاظمی، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه معرفت‌شناسی و فلسفه وجودی با نگاهی هستی‌شناسانه به موضوع دوستی، سخنان خود را با تقسیم‌بندی تأمل‌برانگیزی آغاز کرد و گفت:انسان‌ها در سراسر جهان به دو دسته تقسیم می‌شوند: آن‌ها که می‌دانند برای چه به این دنیا آمده‌اند و در پی تحقق چه امری هستند، و آن‌ها که نمی‌دانند؛ مشغولند، سرگرمند، و غرق در دل‌خوشی‌های گذرا و بی‌ریشه.
وی در ادامه با اشاره به عمق اندیشه کتاب آیین آئینه و پیوند آن با حکمت ایرانی- اسلامی، افزود:خالصی جان کلام حافظ را گرفته است؛ همان‌جا که می‌گوید: کسی نقش مقصود بداند که در آن عاشق شود. یعنی تنها عاشق است که مقصد را درمی‌یابد، و دوستی، مسیری‌ست که جز از رهِ عشق نمی‌توان پیمود.کاظمی، در تحلیل خود از جایگاه دوستی در منظومه‌ی فکری.
خالصی خاطرنشان کرد:در نگاه او، ادب، هنر، معرفت‌شناسی و هستی‌شناسی، همگی به عشق ختم می‌شوند و عشق است که راهِ دوستی را می‌گشاید؛ راهی که ذهن ما را از کژی‌ها، انحراف‌ها و نادرستی‌ها پالایش می‌کند.وی با توصیفی خاص از شخصیت خالصی، گفت:او را نمی‌توان شناخت و دوست نداشت.
استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه معرفت‌شناسی و فلسفه از آن دست انسان‌هایی‌است که دوست‌داشتنی‌است بی‌آنکه لزوماً بدانیم چرا.در جاذبه خوبی ایستاده است، آرام و مؤمنانه در مسیرِ خود طی طریق می‌کند و بی‌آنکه هیاهویی کند، دستاوردهای عمیق و ارزشمندی بر جای نهاده است.
کاظمی در پایان سخنان خود تأکید کرد:خوانش متنی همچون آیین آئینه، تنها یک مطالعه نظری نیست؛ بلکه تمرینی‌است برای بازگشت به حقیقت زندگی، به فهم عشق و به بازآفرینی دوستی به‌مثابه یک راهِ زیستن.
ادامه راه خالصی، اتفاقی فرهنگی برای آینده شهر است
در بخش پایانی این آیین کاووس حسن‌لی، استاد دانشگاه، حافظ‌پژوه و چهره ماندگار ادبیات فارسی در سخنانی کوتاه با اشاره به اهمیت رخدادهای فرهنگی در تقویت سرمایه‌ی اجتماعی، گفت:هر اتفاق فرهنگی و ادبی، افتخاری‌ست برای همه‌ی اهالی فرهنگ و اندیشه و امروز، انتشار کتاب آیین آئینه نیز در همین مسیر معنا می‌یابد.
وی با ستایش تلاش‌های چندین‌ساله خالصی در ارتقای فرهنگ شهر، اظهار داشت:خالصی سال‌هاست که به‌مثابه یک کنشگر فرهنگی به ادامه راه خالصی، اتفاقی فرهنگی برای آینده شهر است.
حسن‌لی، استاد دانشگاه، حافظ‌پژوه و چهره ماندگار ادبیات فارسی، گفت: هر رخداد فرهنگی افتخاری برای اهالی فرهنگ است و آیین آئینه در این مسیر معنا می‌یابد. وی سال‌ها تلاش خالصی در ارتقای فرهنگ شهر و ترویج حافظ‌شناسی را ستود و افزود اگر شاگردانش این راه را ادامه دهند، شاهد اتفاقی فرهنگی و ماندگار خواهیم بود.
وی این کتاب را دعوتی به بازگشت به گوهر محبت و دوستی دانست و از خالصی برای افزودن این اثر به کتابخانه فرهنگ ایران سپاسگزاری کرد.
حکایت این کتاب، روایتی غریب دارد
محمدرضا خالصی گفت: حکایت این کتاب غریب است. ابتدا قرار بود مقاله‌ای باشد، اما پرسشی درباره اینکه چرا توحیدی الصداقه و الصدیق را پس از سوزاندن آثارش به پایان رساند، مرا به سفری در متن‌های تاریخی، فلسفی و انسان‌شناسانه برد.
وی افزود: کتاب در دو فصل سامان یافته؛ «دوستی و نادوستی در جهان امروز» با یازده بخش تحلیلی درباره نادوستی، خشونت، تنهایی و معنای زندگی، و «ابوحیان توحیدی شیرازی و دوستی» که جایگاه دوستی را در تمدن اسلامی بررسی می‌کند.
خالصی توحیدی را انسانی‌ترین فیلسوف قرن چهارم خواند که پس از رنج عمیق، دوستی را تنها راه نجات بشر دانست.
وی تأکید کرد: این کتاب تلاشی برای بازسازی مفهوم دوستی در جهانی است که از تنهایی و نادوستی رنج می‌برد.
کتاب «آیینِ آئینه» در ۶۷۷ صفحه از سوی انتشارات پرتورخشید منتشر شده و یکی از جدی‌ترین کوشش‌ها در احیای فلسفه دوستی در فرهنگ اسلامی-ایرانی و جهان امروز است.
