وضعیت وخیم آب در خراسان رضوی / تشدید فرونشست زمین در مشهد با بحران آبی

به گزارش ایلنا از مشهد، محمد درویش در سمینار «بحران آب و چالش‌های توسعه پایدار» از وضعیت وخیم آبی خراسان رضوی سخن گفت و اظهار داشت: مردم خراسان رضوی بیش از ۳۰٫۷ میلیارد متر مکعب (بیش از آن چیزی که در طول ۴۰ سال اخیر وارد سفره های آب زیرزمینی شده) از سفره‌ها آب برداشت کرده‌اند. این در حالی است که این رقم در استان اصفهان معادل  ۱۳٫۱ میلیارد متر مکعب است. لذا وضعیت استان خراسان رضوی دو برابر وخیم‌تر از استان‌های بحرانی کشور در حوزه آب است.

درویش ادامه داد: یزد، البرز و خراسان رضوی از جمله استان‌هایی هستند که بیش از ورودی دشت‌ها آب برداشت کرده‌اند؛ به طوری که خراسان رضوی ۱۷۳ درصد بیش از اندازه مصرف آب داشته است.

وی تصریح کرد: در اولین نشستی که شورای عالی آب در سال ۱۴۰۰ به ریاست رئیس جمهوری برگزار کرد، وزیر نیرو گزارش تکان دهنده‌ای ارائه کرد که در آن جلسه عنوان شد از ابتدای پیروزی انقلاب تا ۱۳۹۹ ایرانیان بیش از ۱۲۰ میلیارد متر مکعب از ورودی سفره‌های آب زیرزمینی برداشت کردند. در واقع، مردم بیش از ۵ برابر دریاچه ارومیه از سفره‌های آب زیرزمینی برداشت داشته‌اند که این مسئله سبب شده ایران شاهد بدترین شکل از فرونشست زمین باشد.

درویش افزود: در شرایط فعلی در بسیاری از استان‌های کشور با قطعی آب مواجه هستیم. کمبود آب شرب بیش از آن که از نارسایی منابع آب باشد، نشات گرفته از عدم مدیریت صحیح و الگوی اشتباه مصرف آب است. در حال حاضر مجبور شدیم ۱۹۰۰ لیتر در ثانیه از چاه‌هایی برای تامین آب شرب مردم مشهد استفاده کنیم که این چاه‌ها خطرناک و حاوی نیترات هستند و این مسئله می‌تواند خطرات جبران ناپذیری را برای سلامت شهروندان به دنبال داشته باشد.

وی با طرح این مدعا که پروژه آرامستان گلبهار موجب آلایندگی منابع اندک آب زیرزمینی دشت مشهد می‌شود، گفت: در بازدیدی که از این آرامستان داشتم، متوجه شدم که اخیرا چند حلقه چاه آب شرب در این منطقه اختصاص داده شده است. متاسفانه این منطقه دارای آبرفت‌های درشت دانه است و بیشترین میزان نفوذ آب در خاک را در این منطقه شاهد هستیم. مشخص است در آینده همین منابع اندک آب زیرزمینی دشت مشهد (با توجه به بحران سد دوستی و احداث ۱۵ سد دیگر بر روی هریرود) آلوده خواهد شد. لذا امیدوارم در جانمایی آرامستان تجدیدنظر شود.

این کنشگر محیط زیست با اشاره به اینکه بحران آب در مشهد فوق العاده جدی است به طوری که فرآیند فرونشست زمین در این کلانشهر قطعا شدت خواهد گرفت، عنوان کرد: نکته قابل توجه آن است که علاوه بر بحران کمّی آب، در حوزه کیفیت آب نیز با مشکل بسیار جدی مواجه هستیم. از سویی،  ۳۲٫۲ میلیارد متر مکعب پساب در کشور تولید می شود و به جای تصفیه پساب‌ها، شاهد افزایش بحران کیفی آب هستیم. این مساله طرح تعادل بخشی آب را با مشکل مواجه خواهد کرد. تصفیه پساب باید به فرصت تبدیل شود این در حالی است که به بحران مضاعف تبدیل شده است.

وی افزود: در آذرماه ۱۴۰۱ رئیس بخش تعادل بخشی سفره‌های آب زیرمینی اعلام کرد در پایان برنامه ششم توسعه، میزان تراز منفی سفره‌های آب زیرزمینی از ۱۰ میلیارد متر مکعب باید به صفر برسد که این میزان نه تنها به صفر نرسیده بلکه به ۱۴۰ میلیارد متر مکعب افزایش یافته است. آن چه مسلم است تمامی طرح‌هایی که برای تعادل بخشی سفره‌های آب زیرزمینی، بالانس تغذیه و برداشت آب وجود داشته، با شکست روبه‌رو شده است.

درویش با تاکید بر اینکه صرفا اعطای تسهیلات راه نجات بخش کشاورزی نیست، افزود: باید کشاورزی را ارتقا دهیم. باید به سمت کشت‌های گلخانه‌ای حرکت کنیم. آمارها حاکی از آن است که آبیاری تحت فشار نه تنها مشکل بحران آب را حل نکرده؛ بلکه مسئله را حادتر کرده است. در گذشته پرندگان می‌توانستند با آفات مقابله کنند و با فضولات‌شان به حاصل‌خیزی خاک کمک کنند؛ اما در آبیاری تحت فشار تنوع زیستی را نیز نابود کردیم.

وی عنوان کرد: اشتیاق به توسعه در ایران مانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه به حدی است که مانع از مطالعات عمیق سیستم پیچیده ارتباطات بین حلقه‌های آب، غذا، انرژی، اقلیم و محیط زیست شده است.