در گفت و گو با ایلنای آذربایجان شرقی مطرح شد؛
همسو نبودن نو‌سازی محلات تاریخی تبریز با بافت منطقه / اشتباهی که هر بار تکرار می‌شود
وضعیت نامطلوب گذر «حیدر تکیه‌سی» در محله تاریخی سرخاب با انتظارات از یک جایگاه تاریخی و فرهنگی تبریز همخوانی ندارد.
به گزارش خبرنگار ایلنا از تبریز، کهن‌شهر تبریز در طول تاریخ دچار حوادث و اتفاقات متعددی بوده‌است؛ وجود لایه‌های مختلف فرهنگی و تاریخی که با توجه به شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و حتی مذهبی که در طول تاریخ اتفاق افتاده و به صورت مداوم باعث بازتولید فضاها و بافت کالبدی شده‌است.
در این میان محله قدیمی سرخاب که بخشی از داستان تاریخ پرفراز و نشیب تبریز را در دل خود جای داده و خشت به خشت آثار آن روایتگر غنی فرهنگ و جایگاه تبریز در طول تاریخ است نیز به دفعات متعدد دچار این باز تولید فضایی و کالبدی ناشی از شرایط و الزامات اجتماعی، سیاسی و توسعه‌های شهری شده است.
این محله از دیرباز محل و ماوایی برای عارفان، شاعران و بزرگان نام آور بوده است و به همین دلیل زندگی در آن و حتی دفن شدن در این محله آرزوی بسیاری از بزرگان بوده‌است.
امروزه آثار به‌جای مانده و ارزشمند همچون بقعه سید حمزه ، مقبره‌الشعرا، دروازه تاریخی سرخاب، گذر حیدر تکیه‌سی و کاروانسراها بر هویت دیرینه سرخاب حکایت دارند؛ با این حال داستان ملال‌انگیز بی‌مهری ها و بی‌توجهی ها به مجموعه آثار و ابنیه تاریخی و ارزشمند تبریز همچنان ادامه دارد؛ وضعیت نامطلوب فیزیکی و بصری "حیدر تکیه‌سی" در این محله که زمانی در صدر اشاعه فرهنگ و هویت اصیل بود اما سال‌ها است اسیر بی‌توجهی و بی‌مهری‌ها شده و حیات چند صد ساله خود را متزلزل می‌بیند.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز در پاسخ به سئوال خبرنگار ایلنا درباره تاریخچه گذر حیدر تکیه‌سی با بیان اینکه تاکنون مطالعات باستان‌شناسی و میدانی در لایه‌های درونی این گذر انجام نشده،افزود: از مقبره میرحیدر تونی و تکیه قدیمی که از آن یاد می‌شود اطلاعی در دست نیست و احتمال آن می‌رود که طی بازتولید فضاها در محوطه پارک قائم‌مقام و یا کاروانسراها مدفون شده باشد و نیازمند مطالعات میدانی و باستان‌شناسی است.
احد نژادابراهیمی با اشاره به تمدن چندین هزارساله ایران و معرفی نقش تبریز به عنوان یکی از قله‌های درخشان این تمدن، از موانع تحقق جایگاه تبریز با توجه به غنای فرهنگی و تاریخی سخن به‌‌میان آورده و گفت: عدم ایجاد گفتمان هماهنگ و جامع برای ارائه یکپارچه از ارزش‌های فرهنگی و تاریخی در قالب « گفتمان تمدنی تبریز» و همچنین نگاه صرف کالبدی به مسائل و نبود تفکر توسعه درون‌زا در بافت فرسوده شهری را از موانع جدی بازآفرینی محلات قدیمی و حفظ آثار ارزشمند موجود در آنها است.
او با بیان اینکه بر اساس مطالعات نظری و کتابخانه‌ای حیدریه‌ها یکی از فرقه‌های قلندریه محسوب شده و با استناد به کتاب روضه‌الجنان قلندریه توسط میر حیدر تونی به شهرت رسیده‌است، افزود: در عهد صفویان و شاه عباس مکان "حیدرتکیهسی" به علت اختلافات به آتش کشیده شده و متروکه می‌ماند؛ تا اینکه در زمان عباس میرزا (قاجاریه) بخشی از حیدرتکیهسی به واسطه ساخت حصار نجفقلی‌خان و احداث خندق توسط عباس‌میرزا تخریب می‌شود و دیگر بخش‌های باقیمانده طی فرآیند بازتولید فضاها در قالب کاروانسرا ادامه حیات می‌دهند و بعدها در کنار این کاروانسرا عمارت امیر و باغ بزرگی منسوب به قائم‌مقام فراهانی احداث می‌شود که خوشبختانه امروزه بخشی از عمارت امیر باقیمانده و باغ آن تبدیل به پارک قائم‌مقام شده‌است.
او در ادامه با اشاره به اینکه با شروع قرن چهاردهم و مسیرگشایی‌های دوره پهلوی، گذری با توجه به مفهوم تاریخی "حیدرتکیهسی" احداث می‌شود و جداره‌سازی بسیار زیبا در کنار کارولنسراها به وجود می‌آید، خاطرنشان ساخت: این جداره‌سازی‌ها در قالب مغازه‌ها در کنار مفهوم "حیدرتکیهسی" و کاروانسراها و عمارت امیر به‌عنوان ارسن شهری که نشان دهنده چند لایه فرهنگی است به دست ما رسیده‌است که می‌تواند با توجه به اسناد و نقشه‌های تاریخی، این مجموعه ارزشمند بازآفرینی شده و در قالب فضای تاریخی شهری به شهر اهدا شود.
نژادابراهیمی درباره رویکردهای احیا فضاهای تاریخی بافت فرسوده به‌خصوص در محله سرخاب، با بیان اینکه کالبد به‌عنوان نما و صورتی که ارزش‌های درونی پدیده را به ما معرفی می‌کند، افزود: الگوسازی اقدام مثبتی برای احیای فضاها و بافت تاریخی است که شهرداری با احداث دروازه‌های هشت‌گانه قدیمی تبریز انجام داده‌است، ولی این اقدامات باید پلاک به پلاک و در پهنه محله خودنمایی کند تا مفهوم احیاء و بازآفرینی محلات تحقق یابد.
او در ادامه خاطرنشان ساخت: نوسازی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها در بافت تاریخی فرسوده هماهنگ و همسوء با زمینه تاریخی نبوده و الگوی محلات مدرن همچون ولیعصر و رشدیه به اشتباه در محلههای تاریخی اجرا می‌شود و از ایده‌آل‌های بافت تاریخی روز‌به‌روز بیشتر فاصله می‌گیرد.
او تفکر توسعه درون‌زا در بافت فرسوده مبتنی بر رویکردی جامع و با درنظر گرفتن مفاهیم و ارزش‌های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، گردشگری، اقتصادی و مذهبی را عامل تحقق بازآفرینی دانست و افزود: زندگی مبتنی بر زمینه فرهنگی با کالبدی همگن، زیبا و با ارزش به همراه الزامات فناورانه می‌تواند به یک بازآفرینی موفق منجر شود.
او در ادامه با بیان اینکه با برنامه‌ریزی جامع به همراه طراحی و ترکیب صحیح با اصول شهرسازی و معماری می‌توان علاوه‌بر بازآفرینی جداره‌ها، کاروانسراها و عمارت باغ امیر برای ایجاد یک مجموعه فرهنگی تلاش کرد ، افزود:این امر بیش از پیش اقتصاد گردشگری و انتظارات از جایگاه بی‌بدیل تبریز را تا اندازه‌ای مرتفع می‌سازد.
