معاون گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان در گفتگو با ایلنا:
«خمیراک» و «برگک» به عموم مردم پیشنهاد نشده
نسرین پرویز ضمن بیان این مطلب که کلمات عمومی، حتی یک درصد از معادل‌های انتخاب شده از سوی شورا نیز شامل نمی‌شوند، گفت: خمیراک به عنوان خمیری که در صنایع غذایی مورد مصرف است، لحاظ شده و برگک، هر محصول لایه‌ای نازک غذایی اطلاق می‌شود.
ایلنا: نسرین پرویزی(معاون گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی)؛ ضمن دفاع از عملکرد بخش واژه‌گزینی، درمورد رویکردهای به وجود آمده درمود برخی از معادل‌ها توضیح داد.
وی در گفتگو با خبرنگار ایلنا، درمورد ساز و کار گروه واژه‌گزینی گفت: ما تقریبا 70 زیرگروه تخصصی داریم که در هر کدام، 5 تا 7 نفر کارشناس گروه(متناسب با موضوعیت گروه) و 2 نفر واژه‌گزین داریم که بر مسائل زبانی نظارت می‌کنند. بعداز اینکه واژه‌های موردنظر از سوی زیرگروه‌ها معادل‌گزینی شد، کاربرگه ها ابتدا به شورای هماهنگ (متشکل از کارشناسان علوم پایه)، بعد به هیات فنی(مشاوران و معاونان گروه) و از آنجا به شورای واژه‌گزینی می‌رود.
پرویزی ادامه داد: درنهایت اعضای شورا بر سر معادل‌ها به توافق رسیده، رای گیری می‌کنند. مصوبات این شورا در پایان هر سال، فرهنگ می‌شود و به شکل آزمایشی برای سه سال به دستگاه‌های مختلف دولت و کشور ابلاغ می‌شود.
معاون گروه واژه‌گزینی فرهنگستان، ضمن بیان این مطلب که تاکنون 35 تا 40 هزار واژه‌ی بیگانه در این گروه معادلسازی شده‌اند، گفت: کلمات عمومی معادل سازی شده، به یک صدم این تعداد نیز نمی‌رسند. همچنین ما برای کلمات بیگانه‌ای که از گذشته وارد زبان فارسی شده، و رواج یافته‌اند دیگر به دنبال معادل نمی‌گردیم.
وی با اشاره به برخی از معادل‌ها که اخیرا در برخی خبرگزاری‌ها وروزنامه‌ها به آن‌ها پرداخته شده، گفت: اولا این‌های مصوبات 17-18 سال قبل هستند. به عبارت دیگر ما آن زمان برای معادلسازی کلماتی که تازه وارد زبان فارسی شده بودند معادل سازی کردیم تا معادل‌هاشان جا بیافتند. بنابراین ما کار خود را درست و به موقع انجام دادیم اما اینکه چرا ین کلمات مصطلح نشده، دلیلش برمی‌گردد به عدم همکاری نهادهای مختلف در کشور، ازجمله آموزش و پرورش و روزنامه‌ها و رسانه‌های دولتی.
پرویزی ادامه داد: مثلا ما در آن دوره برای پاستا و چیپس، معادل‌های خمیراک و برگک را معرفی کردیم. البته نگاه ما به این کلمات، نگاه عمومی نبوده بلکه ما به این کلمات از منظر کلمات تخصصی در حوزه‌ی صنایع غذایی نگاه کردیم. همانطور که می‌دانید «پاستا» تنها ماکارونی نیست و نام خمیری‌ست که در صنایع غذایی به عنوان مواد اولیه تولید محصولاتی متنوع استفاده می‌شود. همینطور «برگک» که ما آن را به عنوان یک کلمه‌ی کاربردی برای لایه‌های باریک از مواد غذایی به صنایع غذایی پیشنهاد داده‌ایم، نه به مردم.
وی در پاسخ به این سوال که پذیرش معادل‌ها از سوی مردم، چقدر دغدغه‌ی فرهنگستان است و آیا فرهنگستان انتظار دارد مردم تمام معادل‌ها را بپذیرند؟، گفت: اگر به بخش عمده‌ی فعالیت‌های ما، یعنی به واژه‌های تخصصی و علمی تولید شده از سوی فرهنگستان توجه کنید، درمی‌یابید که بیش از 70 درصد از پیشنهادهای ما امروز رایج است.
این کارشناس زبان ادامه داد: اما در حالت کلی، ما انتظار نداریم معادل‌های انتخابی در همان نسل، رایج شود. زیرا ما برای نسل‌بعدی معادل می‌سازیم. همانطور که در مقابل «فاکس» کلمه‌ی «دورنگار» پیشنهاد شد و در ابتدا کسی از آن استفاده نمی کرد. اما درحال حاضر مردم یکی درمیان این معادل را به کار می‌گیرند و در آینده شکی نیست که کلمه‌ی رایجی در میان مردم خواهد بود.
وی با بیان این مطلب که کلماتی چون تلفن، تلویزیون و... وام‌هایی‌ست که از زبان‌های خارجی گرفته شده، اظهار داشت: ما دیگر درصدد معادلسازی برای این کلمه‌ها نخواهیم بود. ما این کلمات را پذیرفته‌ایم، مثل سایر زبان‌ها و کشورها که از زبان‌های خارجی وام می‌گیرند. اما وظیفه‌ی ما این است که در مقابل کلماتی که جدیدا وارد زبان فارسی می‌شوند، واکنش نشان دهیم و برایشان معادل‌های فارسی انتخاب کنیم.
پرویزی در مورد «موش» و «زیر موشی» توضیح داد: اولا مگر کلمه‌ی موش در زبان مبدا؛ چه کارکرد و بار معنایی خاصی داشته که به عنوان یک قطعه از کامپیوتر استفاده شده؟ چرا به کاربردن «موش» که ترجمه‌ی ماوس است، نمی‌تواند در زبان فارسی برای این قطعه انتخاب و به کار برده شود؟
وی افزود: ما این معادل‌ها را در دهه‌ی هفتاد انتخاب کرده‌ایم، یعنی زمانی که نام‌های مربوز به قطعات و اصطلاحات کامپیوتری این همه باب نشده بود. به نظر من اگر در آن زمان این معادل‌ها توسط دستگاه‌های مختلف ترویج و مورد مصرف قرار می‌گرفتند، امروز مصطلح و رایج بودن.مثلا فنی‌حرفه‌ای‌ها باید در کتاب‌هاشان به جای ماوس از موش استفاده می‌کردند و...
این کارشناس زبان درمورد کلمات عربی نیز گفت: بدون شک برای ما زبان عربی با سیار زبان‌ها هیچ فرقی نمی‌کند. خیلی از کلمات و اصطلاحات عربی سال‌هاست که در زبان فارسی مصطلح است. بنابراین ما دیگر این کلمه‌ها را عربی نمی‌دانیم. تعریف فرهنگستان از زبان فارسی؛ تعریف از آن فارسی سره و اصیلی نیست که می‌شناسیم. اما طبیعتا در مقابل ورود هر کلمه‌ی تازه‌ای از زبان عربی، به زبان فارسی مقاومت کرده و معادل سازی خواهیم کرد.
گفتگو از هادی حسینی نژاد
