در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
پیشنهاد سازمان محیط‌زیست برای بهره‌برداری از میدان نفتی سهراب بدون خشک کردن بخش‌هایی از تالاب هورالعظیم
مدیرکل دفتر ارزیابی زیست‌محیطی سازمان حفاظت محیط‌زیست پیشنهاد این سازمان برای بهره‌برداری از میدان نفتی سهراب بدون خشک کردن بخش‌هایی از تالاب هورالعظیم را تشریح کرد.
«سعید کریمی» مدیرکل دفتر ارزیابی زیست‌محیطی سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در تشریح علل عدم موافقت اولیه این سازمان با اجرای طرح توسعه میدان نفتی سهراب در جلسه کمیته ارزیابی پروژه که در تاریخ ۲۲ آذر ۱۴۰۲ برگزار شد، توضیح داد: یکی از مهمترین مبانی تصمیم‌گیری درباره توسعه هر پروژه‌ای، بررسی عملکرد قبلی مجری طرح در آن پروژه یا سایر طرح‌های مشابه است؛ به نحوی که اگر یک نهاد عمومی یا خصوصی تا کنون در اجرای پروژه‌های خود به محیط‌زیست آسیب زده باشد، صدور مجوز برای توسعه فعالیت‌های آن نهاد با دشواری مواجه خواهد شد.
وی افزود: نمی‌توان انکار کرد که در سراسر جهان، فعالیت‌های نفتی با چالش‌های محیط‌زیستی گوناگونی همراه است که بعضا اجتناب‌ناپذیر هستند، ولی هم در ایران و هم در سایر کشورهای جهان، در مواردی مشاهده شده است که شرکت‌های نفتی توجه لازم را به الزامات زیست‌محیطی نداشته و به طبیعت آسیب زده‌اند. البته سازمان محیط‌زیست تا کنون بارها درباره لزوم رعایت ضوابط محیط‌زیستی در پروژه‌های گوناگون به وزارت نفت و شرکت‌های تابعه آن تذکر داده و بخصوص در دولت سیزدهم، سختگیری‌های محیط‌زیستی برای پروژه‌های نفتی بیشتر شده است.
احتمال حفر ۸۰۰ چاه جدید در طرح توسعه میدان نفتی آزادگان جنوبی
این مقام مسئول در سازمان محیط‌زیست در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: در حال حاضر وزارت نفت در محدوده اطراف تالاب هورالعظیم، اجرای پروژه‌های مختلفی را در دستور کار دارد که یکی از آنها طرح توسعه میدان نفتی سهراب و دیگری طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی است. در پروژه آزادگان جنوبی احتمال دارد که تا حدود ۸۰۰ حلقه چاه جدید حفر شود؛ این در حالی است که همین حالا طرح‌هایی نظیر توسعه میادین نفتی آزادگان شمالی، یاران شمالی و یاران جنوبی نیز در منطقه غرب رودخانه کارون در استان خوزستان در دست برنامه‌ریزی قرار دارد.
کریمی ادامه داد: در چنین شرایطی وزارت نفت به دنبال آن است که در فاز اول طرح توسعه میدان نفتی سهراب ۲۰ حلقه چاه حفر شود و حتی این درخواست نیز توسط مسئولان وزارتخانه و شرکت خصوصی مجری طرح مطرح شده است که در فاز دوم پروژه هم ۱۲ حلقه چاه دیگر حفر شود. همچنین وزارت نفت به‌دنبال افزایش میزان استخراج نفت از چاه‌های قبلی حفرشده در محدوده تالاب هورالعظیم است که این کار نیز جز با حفر چاه‌های تزریقی جدید ممکن نیست، بنابراین هم‌اکنون اجرای پروژه‌های نفتی مختلفی در این منطقه در حال برنامه‌ریزی است که ارزیابی محیط‌زیستی آنها باید در کنار یکدیگر انجام شود.
آسیب‌های محیط‌زیستی ناشی از فعالیت‌های نفتی در غرب کارون انکارناپذیر است
کریمی همچنین تاکید کرد: افزایش دکل‌های نفتی، گسترش لوله‌گذاری‌ها، کشیدن خطوط برق بیشتر و توسعه لوله‌های انتقال آب شور دریا به چاه‌هایی که از گذشته حفر شده، از جمله دیگر برنامه‌هایی است که وزارت نفت برای توسعه زیرساخت‌های تولید نفت در میادین مختلف منطقه غرب کارون در دستور کار دارد. حال اگر هرکدام از این فعالیت‌ها تحت کنترل نباشد، می‌تواند آسیب‌هایی را برای محیط‌زیست منطقه در پی داشته باشد و حتی از ظرفیت بُرد تالاب نیز عبور کند و خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به هورالعظیم وارد کند.
وی در ادامه گفت: آسیب‌های محیط‌زیستی ناشی از فعالیت‌های نفتی که در طول سال‌های گذشته در منطقه غرب کارون و محدوه تالاب هورالعظیم انجام شده، انکارناپذیر است. بر این اساس، سازمان حفاظت محیط‌زیست و اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان تاکید دارند که ابتدا باید مطالعات جامعی درباره خسارت‌های ناشی از فعالیت‌های نفتی قبلی بر محیط‌زیست منطقه انجام شود تا متوجه شویم که تا امروز چه اتفاقاتی برای طبیعت غرب کارون رخ داده است و این طبیعت چه ظرفیتی برای توسعه فعالیت‌های نفتی در آینده دارد.
لزوم انجام مطالعات ارزیابی استراتژیک زیست‌محیطی در منطقه غرب کارون
کریمی با بیان این که با توجه به آسیب‌های واردشده به محیط‌زیست منطقه غرب رودخانه کارون بر اثر انجام فعالیت‌های نفتی متعدد در گذشته، یکی از پیش‌شرط‌های سازمان محیط‌زیست برای صدور مجوز طرح توسعه میدان نفتی سهراب، انجام مطالعات ارزیابی استراتژیک زیست‌محیطی (SEA) در این منطقه است، اظهار داشت: سازمان محیط‌زیست از گذشته به وزارت نفت و شرکت‌های تابعه آن ابلاغ کرده است که پیش از توسعه فعالیت‌های نفتی جدید در منطقه غرب کارون، حتما باید این منطقه از نظر محیط‌زیستی تحت ارزیابی استراتژیک قرار گیرد تا متوجه شویم اولا وضعیت کنونی فعالیت‌های نفتی و آسیب‌های زیست‌محیطی ناشی از آنها چگونه است و ثانیا بدانیم که سیمای فعالیت‌های نفتی این محدوده در پنج یا ده سال آینده چگونه خواهد بود.
این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط‌زیست خاطرنشان کرد: اکنون با شرایطی مواجه هستیم که شرکت‌های تابعه وزارت نفت هر از گاهی از سازمان محیط‌زیست درخواست می‌کنند که برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای گوناگون مجوز صادر کند؛ این در حالی است که اجرای هرکدام از این طرح‌ها می‌تواند با حفر چاه‌های جدید، نصب دکل‌های تازه، لوله‌‌گذاری‌های جدید یا کشیدن خطوط برق تازه به همراه باشد که همه این‌ها مخاطراتی را برای محیط‌زیست منطقه در پی دارد؛ بنابراین سازمان محیط‌زیست باید بداند که مجموعه وزارتخانه نفت در طول سال‌های آینده چه برنامه‌ای را در مقیاس کلان برای توسعه فعالیت‌های نفتی در منطقه غرب کارون دارد تا براساس آن، ملاحظات محیط‌زیستی لازم برای اجرای هرکدام از این طرح‌ها را بررسی و اعلام کند.
لزوم رفع ابهامات فعالیت‌های نفتی قبلی پیش از صدور مجوز فعالیت‌های جدید
کریمی با تاکید بر این که انجام مطالعات مدیریت و پایش زیست‌محیطی میدان نفتی سهراب از دیگر پیش‌شرط‌های سازمان محیط‌زیست برای صدور مجوز طرح توسعه میدان نفتی سهراب است، عنوان کرد: از گذشته فعالیت‌هایی در میدان سهراب انجام شده است و ما باید ببینیم فعالیت‌های قبلی چه تاثیری بر محیط‌زیست منطقه گذاشته تا براساس آن تصمیم بگیریم که چگونه برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای در میادین واقع‌شده در محدوده تالاب هورالعظیم مجوز صادر کنیم؛ انجام این مطالعات همچنین به ما کمک می‌کند که بتوانیم برنامه راهکارهای کاهش آلایندگی‌ها و اثرات زیست‌محیطی فعالیت‌های انجام‌شده در گذشته و فعالیت‌های آینده را به شرکت‌های مجری طرح اعلام کنیم.
مدیرکل دفتر ارزیابی زیست‌محیطی سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: تا زمانی که مطالعات مدیریت و پایش زیست‌محیطی میدان نفتی سهراب و همچنین مطالعات ارزیابی توان اکولوژیک تالاب انجام نشود و نتایج آن به دست سازمان محیط‌زیست نرسد، نمی‌توان درباره آینده میدان نفتی سهراب به صورت قطعی اظهارنظر کرد؛ بخصوص که اقدامات عملیاتی مربوط به توسعه میدان سهراب تنها به حفر تعدادی حلقه چاه جدید محدود نمی‌شود و لوله‌گذاری‌ها، برق‌کشی‌ها و سایر فعالیت‌های مربوطه نیز می‌تواند مخاطراتی را برای محیط‌زیست منطقه غرب کارون و محدوده هورالعظیم به همراه داشته باشد.
وی در ادامه یادآور شد: از نظر سازمان محیط‌زیست باید ابتدا ابهامات مربوط به فعالیت‌های گذشته در تمام منطقه غرب کارون برطرف شود و سیمای فعالیت‌های نفتی آینده این منطقه نیز شفاف شود تا بعد ضوابط و الزامات لازم برای صدور مجوز هرگونه فعالیت نفتی جدید را تعیین کنیم. البته می‌دانیم انجام مطالعات ارزیابی استراتژیک زیست‌محیطی منطقه غرب کارون و انجام مطالعات مدیریت و پایش زیست‌محیطی میدان سهراب فرآیندهای زمان‌بری محسوب می‌شود و به دلیل مشترک بودن میدان سهراب با کشور عراق، باید تکلیف مجوز آن زودتر مشخص شود، ولی برای سازمان مهم است که پیش از صدور هرگونه مجوز برای انجام فعالیت‌های نفتی جدید در منطقه، ابتدا ابهامات موجود درباره فعالیت‌های قبلی رفع شود.
ضرورت ملی ایجاب می‌کند هرچه زودتر درباره سهراب تصمیم‌گیری شود
کریمی با بیان این که براساس بررسی تصاویر ماهواره‌ای می‌توان گفت کشور عراق هنوز بهره‌برداری از میدان نفتی مشترک سهراب را آغاز نکرده است، عنوان کرد: شواهد و قراین نشان می‌دهد که کشور همسایه هنوز استخراج نفت از میدان سهراب را شروع نکرده است، البته وزارت نفت به عنوان مرجع ملی تصمیم‌گیری درباره میادین نفتی مشترک تاکید دارد که عراق در حال آماده‌سازی زیرساخت‌های لازم در این زمینه است. در هر صورت، با توجه به مشترک بودن این میدان، ضرورت ملی ایجاب می‌کند که هرچه زودتر تصمیم‌گیری نهایی درباره طرح توسعه میدان سهراب انجام شود.
این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط‌زیست خاطرنشان کرد: توسعه میدان سهراب، نه گام اول انجام فعالیت‌های نفتی در منطقه غرب کارون و محدوده تالاب هورالعظیم است و نه گام پایانی در این زمینه خواهد بود؛ زیرا وزارت نفت همین حالا چه در این میدان و چه در سایر میادین نفتی منطقه به‌دنبال توسعه فعالیت‌های خود است؛ بنابراین لازم است مطالعات ارزیابی استراتژیک زیست‌محیطی منطقه و همچنین ارزیابی میزان تاب‌آوری و توان اکولوژیک تالاب هورالعظیم انجام شود تا بدانیم چگونه می‌توان هم‌زمان با توسعه فعالیت‌های نفتی، اکوسیستم غرب کارون را با رعایت الزامات محیط‌زیستی حفظ کرد.
سازمان محیط‌زیست خواهان تغییر روش اجرای طرح توسعه سهراب است
مدیرکل دفتر ارزیابی زیست‌محیطی سازمان محیط‌زیست با بیان این که این سازمان خواهان آن است که در صورت امکان روش اجرای طرح توسعه میدان نفتی سهراب تغییر کند تا دیگر نیازی به خشک کردن بخش‌هایی از تالاب هورالعظیم وجود نداشته باشد، گفت: در حال حاضر گزینه‌های فنی مختلفی برای اجرای این پروژه مد نظر قرار دارد که یکی از آنها انجام حفاری مورب یا همان حفاری مایل از بیرون تالاب است که استحصال خشکی در دل تالاب را به حداقل می‌رساند. البته وزارت نفت می‌گوید که توان فنی انجام این کار در کشور وجود ندارد و حتی اگر هم این توان وجود داشته باشد، شرایط محیطی محدوده تالاب هورالعظیم اجازه انجام این کار را نمی‌دهد.
کریمی ادامه داد: با وجود صحبت‌های مسئولان وزارت نفت، گزینه حفاری مایل از بیرون تالاب برای طرح توسعه میدان نفتی سهراب همچنان روی میز قرار دارد و سازمان حفاظت محیط‌زیست در حال حاضر نه این گزینه را به صورت کامل رد و نه آن را تایید می‌کند؛ بلکه از نظر سازمان، باید مطالعات جامعی انجام شود که آیا در کشور ما و در محدوده تالاب هورالعظیم، این امکان وجود دارد که حفاری به صورت زاویه‌دار و از بیرون تالاب انجام شود تا دیگر نیازی به خشک کردن بخش‌هایی از آن وجود نداشته باشد یا خیر؛ ما هنوز اقناع نشده‌ایم که این کار قابلیت اجرا ندارد و باید نظرات تخصصی نهادهای علمی و اجرایی ذی‌ربط در این زمینه اخذ شود.
تا زمان محقق شدن شروط ۸گانه محیط‌زیستی، مجوز توسعه سهراب صادر نخواهد شد
این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط‌زیست با بیان این که این سازمان پس از بررسی گزارش ارزیابی زیست‌محیطی پروژه، شروط ۸گانه‌ای را برای اصلاح فرآیند اجرایی طرح توسعه میدان نفتی سهراب به مجری طرح ابلاغ کرده است، گفت: تا زمانی که شروط ابلاغ‌شده محقق نشود، سازمان محیط‌زیست مجوزی برای طرح توسعه میدان نفتی سهراب صادر نخواهد کرد. همچنین با توجه به اجتناب‌ناپذیر بودن وارد شدن برخی آسیب‌های زیست‌محیطی در حین اجرای این پروژه، ممکن است سازمان محیط‌زیست ابتدا با یک مرحله از مراحل چندگانه طرح توسعه میدان سهراب موافقت کند و بعد از آن، براساس بررسی عملکرد مجری طرح و در صورت پایبندی به الزامات محیط‌زیستی تعیین‌شده، مجوز محیط‌زیستی لازم برای اجرای سایر مراحل طرح را صادر کند.
وی در پایان تصریح کرد: به نظر می‌رسد چند مرحله‌ای کردن فرآیند اجرای طرح توسعه میدان نفتی سهراب و صدور مجوز مرحله به مرحله برای آن، بتواند به سازمان محیط‌زیست کمک کند که کنترل بیشتری روی این پروژه داشته باشد، یعنی بهتر است که ما به شکل یک‌جا با کل پروژه توسعه میدان نفتی سهراب و حفر ۳۲ حلقه چاه جدید در محدوده تالاب هورالعظیم در دو فاز این پروژه موافقت نکنیم و صدور مجوز محیط‌زیستی را به صورت مرحله به مرحله و طبق نتایج حاصل از بررسی عملکرد مجری طرح در هر مرحله انجام دهیم؛ البته این تصمیم هنوز نهایی نشده و صرفا به عنوان یکی از گزینه‌های روی میز مطرح است.
