تضمینی برای بازگشت 17 هزار لوح باقیمانده وجود ندارد/ نه دولت آمریکا جلوی ارسال الواح را گرفت و نه هیچ مقام رسمی دیگری/ بهترین لوح‌ها را به ایران فرستاده‌ایم/ پروسه بسته‌بندی الواح سال‌ها طول خواهد کشید

به گزارش خبرنگار ایلنا، جبرئیل نوکنده (مدیر موزه ملی ایران) با اشاره به آنکه گل‌نوشته‌های هخامنشی، اطلاعاتی درباره هنر، اقتصاد و مدیریت هخامنشیان در اختیار ما می‌گذارد، گفت: بعداز آنکه موفق شدیم پرونده پیچیده بازگشت این الواح را بعد از 14 سال به کشور حل کنیم. بالاخره رای به نفع ایران و موسسه شرق‌شناسی داده شد. در آن زمان مدیر موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو ایمیلی برای من ارسال کرد که خوشحالی در متن آن نمودار بود.

اوا دامه داد: در اسفندماه 1311 در کاوش‌هایی این الواح به دست آمد که دربردارنده زبان ایلامی، آرامی و ... بودند و با توافق دولت وقت؛ مجموعه‌ای از این آثار به صورت امانی در اختیار موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو قرار گرفت و قرار بود طی سه سال به ایران بازگردانده شوند اما تاکنون به طور کامل بازگردانده نشده‌اند و اکنون شاهد بازگردانده شدن این آثار در چهار مرحله هستیم.

نوکنده خاطرنشان کرد: محموله بازگشتی بخشی از محموله بازگشتی از آثار هخامنشیان؛ امروز در قالب نمایشگاهی که دربردارنده 110 اثر با 12 موضوع از جمله اسناد اداری و شخصیت‌های خاص در دوره هخامنیشان مانند ایزدان، بانوان دربار و شاهنشاهان دوره هخامنشیان، کارگرها و ... می‌شود را به نمایش گذاشته‌ایم. این الواح متعلق به 509 تا 494 پیش از میلاد و زمان پادشاهی داریوش بزرگ هستند به همین دلیل در گالری هخامنشیان در کنار پیکره داریوش به نمایش گذاشته خواهند شد. در آینده قرار است نمایشگاه جامعی از الواح هخامنشی در موزه ملی همراه با یک کنفرانس بین‌المللی و همراهی دانشگاه شیکاگو برگزار شود.

کریستوفر وودز (رئیس موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو) در ادامه این نشست، به سفر شگفت‌انگیزی که به ایران داشته است، اشاره کرد و گفت: ایران نقش مهمی در شکل‌دهی فرهنگ و تاریخ خاورمیانه داشته و خوشحال هستم که امروز برای اولین بار به ایران سفر کرده‌ام و بالاخره توانستم در موزه ملی ایران آثاری که سال‌ها درباره آنها تحقیق می‌کردم را از نزدیک ببینم.

وودز که دو سال است به مدیریت موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو منصوب شده است، با اشاره به آنکه طی این دو سال روال بازگشت قانونی آثار ایران را دنبال می‌کرد، گفت: کشف این الواح در پرسپولیس بسیار استثنایی و خاص بود و همه را شگفت‌زده کرد. ما می‌توانیم از طریق این الواح بفهمیم که دردوره هخامنشیان چه می‌گذشت.

او خاطرنشان کرد: همکاری، اعتماد و قدردانی از دولت ایران بابت اینکه این آثار را به ما قرض داده بود، داریم. امیدوار هستیم این اقدام ایرانی‌ها برای اعتماد به ما با بازگرداندن این آثار به آنها محکم‌تر شود. یکی از اهداف مهم ما این بود که از این گنجینه ارزشمند مراقبت کنیم و روی آن تحقیقات انجام دهیم. همیشه دلمان می‌خواست این لوح‌ها را برگردانیم و پنج سال است که بسته‌بندی آنها را برنامه‌ریزی کرده‌ایم اما وجود برخی قوانین از سوی دادگاه عالیه صورت گرفت که این روند را طولانی‌تر کرد و زمان بازگردان آثار طولانی شد.

او ادامه داد: حتی قبل از آنکه دادگاه عالی تصمیم بگیرد ما تمام کارهای بسته‌بندی این الواح را انجام داده بودیم از این رو بلافاصله بعد از اعلام رای دادگاه با آقای نوکنده، مدیر موزه ملی ایران تماس گرفتیم. پروسه قانونی واقعا مشکل بود و حدود یک و نیم سال طول کشید.

وودز خاطرنشان کرد: اکنون روند قانونی را یاد گرفته‌ایم و هدف اصلی ما همکاری و بازگرداندن سایر الواح هخامنشیان به ایران است تا بتوانیم در این خصوص مطالعاتی را به صورت مشترک با ایران داشته باشیم. این پایان داستان نیست و امید است بتوانیم همکاری‌ها را ادامه دهیم.

محمدرضا کارگر (مدیرکل امور موزه‌ها) نیز با اشاره به اینکه عموما برگزای چنین مراسمی بین دو موزه و مراکز علمی مرسوم است، گفت:‌ معمولا چنین مراسم‌هایی چنین خبرسازی‌هایی ندارند و دائما اشیا بین موزه‌ها و مراکز علمی در تردد هستند اما در خصوص این جریان نیز دولت آمریکا طرف ما نبود و عوامل سیاسی نیز سبب نیامدن این آثار به ایران نشده بودند چراکه حکومت‌ها در مسائل این چنینی دخالت نمی‌کنند.

او ادامه داد: در سال 1380 از مرکز شرق شناسی دانشگاه شیکاگو درخوست کردیم تا وضعیت الواح هخامنشی را به ما اطلاع دهد و دانشگاه شیکاگو نیز صادقانه اطلاعات مطالعات الواح را در اختیار ما قرار دارد و گفت آماده بازگرداندن این الواح به ایران است از این رو در سال 83 شاهد بازگشت 300 قطعه از الواح به ایران بودیم و قرار بود بر اساس تفاهم‌نامه‌ای که امضا شده بود مابقی الواح نیز طی دو سال به ایران بازگردانده شود. این خبر که پخش شد عده‌ای که به دنبال دریافت غرامت بودند، در آمریکا شکایت کردند تا از ایران الواح را به عنوان غرامت دریافت کنند. بنابراین نه دولت آمریکا جلوی ارسال این الواح را گرفت و نه هیچ مقام رسمی دیگری در آمریکا، در این راستا ما و دانشگاه شیگاگو تلاش کردیم که دادگاه را مجاب کنیم تا رای به درخواست آن گروه ندهد و ما همه جای دنیا دوره‌های دادرسی کمی طولانی شد. در نهایت مطمئن بودیم که رای برای ضبط آثار هیچ کشوری داده نمی‌شود.

کارگر ادامه داد: مابقی الواح باقیمانده در دانشگاه شیکاگو نیز طی مراحل زمان‌بندی شده به ایران بازگردانده خواهند شد و ما فعالیت خود را با تمام مراکز موزه‌ای علمی و فرهنگی دنیا ادامه خواهیم داد. حقایق علمی تاریخی مربوط به هر تمدن در سایه فعالیت اندیشمندان در سراسر دنیا امکان‌پذیر خواهد بود.

محمدحسن طالبیان (معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری) نیز در ادامه این نشست گفت: هرچند درخواست داشتیم تا تمام الواح به یک صورت یکجا به ایران بازگردانده شوند اما مسئولان موسسه شرق شناسی دانشگه شیکاگو  تاکید داشتند که باید اجازه اوفک را می‌گرفتند و در عین حال موضوعات بسته‌بندی در این خصوص مطرح بود. از این رو گفته شد طی چند مرحله می‌توانند این الواح را به کشور ارسال کنند از آنها درخواست کردیم تا بقیه الواح را بفرستند و آنها قول انجام این کار را دادند. امیدوار هستم بقیه الواح نیز زودتر به ایران بازگردد.

طالبیان خاطرنشان کرد: بخش زیادی از این الواح خوانده نشده‌اند و امیدواریم پژوهشگران ایرانی روی آنها تحقیق کنند.

وودز در ادامه این نشست در پاسخ به خبرنگار ایلنا، مبنی بر آنکه همواره در این مهم تاکید می‌شود که حدود 17 هزار لوح هخامنشی دیگر در موسسه شرق شناسی شیکاگو باقی مانده است اما هنوز به صورت دقیق و روشن از مراحل بازگشت مجدد این الواح به ایران خبری نیست، گفت:‌ هدفمان آن است که هرچه سریعتر این الواح را به ایران بازگردانیم اما عواملی وجود دارد که نمی‌گذارد به یکباره این الواح را به ایران بازگردانیم. نخستین مساله حفاظت از این آثار است که بسیار دشوار است و ممکن است اگر در یک محموله ارسال شوند آسیب ببینند. دوم مشکل بسته‌بندی و آماده‌سازی اشیا برای ارسال است چراکه ما بر اساس استانداردهای بین‌المللی بسته‌بندی را انجام می‌دهیم حتی بسته‌بندی 1783 لوحی که اکنون به ایران رسیده است، شش ماه زمان برد.

او خاطرنشان کرد: دریافت گواهی مورد نیاز برای ارسال این آثار مشکل دیگری است که با آن روبرو بودیم. در این میان با توجه به آنکه اکنون روند قانونی و راه و چاه را یاد گرفته‌ایم، می‌توانیم بازگرداندن سایر الواح هخامنشیان را به ایران سریع‌تر انجام دهیم. ضمن آنکه ارسال این تعداد از الواح به ایران تصادفی نبود و تک تک آنها را انتخاب کردیم و فرستادیم. در واقع قصد ما آن بود که لوح‌هایی که در وضعیت بهتری قرار دارند را به ایران بفرستیم و بقیه را می‌توانیم در زمانی دیگر به ایران ارسال کنیم. نباید فراموش کرد که پروسه بسته‌بندی این الواح سال‌ها طول خواهد کشید و ما در حال حاضر بهترین لوح‌ها را به ایران فرستاده‌ایم.

رئیس موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو یادآور شد: مشکل دیگر ما آن است که باید رسید محموله نخست را تحویل دهیم و سپس گواهی ارسال محموله دوم را بگیریم اما مطمئن هستم کارها در مرحله بعد سریعتر انجام خواهد شد.

او در خصوص اینکه آیا می‌توان از تضمینی برای بازگشت تمام 17 هزار لوح هخامنشی باقیمانده در دانشگاه شیکاگو ارائه دهد یا خیر گفت: دلم روشن است و امیدوارم هستم که این کار هر چه سریعتر انجام شود اما نباید فراموش کرد که ارسال آثار نیازمند دریافت مجوز دولتی است و ما کنترلی روی این مهم نداریم. هر چند یک بار رای دادگاه صادر شده و می‌توانیم امیدوار باشیم که دوباره اتفاقی نیفتد اما در نهایت تمام تصمیمات در اختیار دپارتمان خزانه‌داری است و ما تضمینی نمی‌توانیم بکنیم و فقط تسیهل‌کننده هستیم و می‌توانیم امیدوار باشیم.

وودز خاطرنشان کرد: نمی‌توان گفت کار مطالعات روی الواح هخامنمشی تمام شده چراکه این کار تمامی دارد. کار بر روی زبان ایلامی بسیار دشوار است و ما این کار را همیشه ادامه خواهیم داد و برایمان تازگی خواهد داشت. امیدواریم کار مطالعه بر روی الواح هخامنشی در تهران ادامه یابد.

مکیو استول برگ (استاد دانشگاه شیکاگو) که سال‌هاست روی الواح هخامنشی تحقیق می‌کند، با اشاره به تحقیقات خود گفت: این الواح منابع جدید و تازه‌ای درباره زبان هخامنشیان از ایلامی و آرامی گرفته تا فارسی باستان بودند و اطلاعات جامعی از دوره هخامنشیان از فقرا و کارگران گرفته تا تاجران، زنان و پادشاهان دربار و خدایان ایران را در اختیار ما می‌گذاشتند. در واقع می‌توان گفت این الواح در دوره‌های از اوج حکومت هخامنشیان هستند و اطلاعاتی از وضعیت نهادها، موسسه‌ها و ادارات دوره هخامنشیان را در اختیار ما می‌گذارند که از هند گرفته تا مصر را شامل می‌شود. در میان این الواح 6500 لوح به زبان ایلامی، 850 لوح به زبان آرامی، 4000 اثر مهر روی آنها رمزگشایی شده است و 250 نثر درباره لوح‌های آرامی خوانده و تولید شده است.

او ادامه داد: در این الواح اطلاعات کاملی از روابط اجتماعی دوران هخامنشیان نوشته شده است. اگر به این الواح نام الواح بارو هخامنشیان داده شده از این جهت است که زیر یکی از دیوارهای باروی پرسپولیس پیدا شده است و متون روی آن هیچ ربطی به بارو ندارد.

نوکنده نیز یادآور شد: طرح بازسازی موزه ایران باستان و برنامه کار موزه ملی قرار دارد و لوح‌های هخامنشیان برای آموزش و نمایش به بازدیدکنندگان جایگاه خاصی به خود اختصاص خواهند داد، در این میان مخزن موزه ملی یکی از امن‌ترین و بهترین مکان‌ها برای نگهداری این الواح خواهد بود، چنانچه در حال حاضر نیز بیش از سه میلیون اثر در این محزن نگهداری می‌شود ضمن آنکه هیات کارشناسی مورد تایید وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری صحت الواح هخامنشی که به ایران آورده شده است را تایید کرده‌اند.