در کمدی‌های شبانه تهران چه می‌گذرد؟ /ممیزان هر حرکتی از زنان بازیگر را قیچی می‌کنند

مرجان قمری در گفتگو با خبرنگار ایلنا، در ابتدای صحبت‌های خود با تاکید بر اینکه «اجازه می‌خواهم به جای تئاتر آزاد از عبارت تئاتر کمدی شبانه استفاده کنم» گفت: زمانی اسم این نوع تئاتر شد «تئاتر آزاد» که از نظر مالی از دولت جدا شد. هرچند که هم‌چنان بازبینی ارشادی از سوی دولت برقرار است.

«تئاتر آزاد» به‌مرور یک لکه ننگ روی نمایش‌های کمدی شد

قمری تشریح کرد: آن دوره که هنوز سالن‌های خصوصی راه نیفتاده بودند، فعالان تئاتر کمدی گفتند ما خودمان سالن اجاره می‌کنیم و هیچ تنخواهی هم از اداره‌کل هنرهای نمایشی نمی‌خواهیم اما کم‌کم «تئاتر آزاد» شد یک لکه ننگ روی نمایش‌های کمدی. چون بچه‌هایی که تئاتر آزاد کار می‌کردند همه خرج و مخارج با خودشان بود و باید گیشه خوبی می‌داشتند، بنابراین مولفه‌های عامه‌پسند مثل خواندن، موسیقی، آواز، رقص نور و... را به کارشان اضافه کردند؛ کم‌کم به سمتی رفتند که دیگر کنترل خیلی از موارد از دست گروه‌ها در رفت و توقع بدنه جامعه آنقدر نزول کرد که دیگر مردم سمت سالن‌هایی می‌رفتند که بزن و برقص‌تر و کمدی‌هایش اروتیک‌تر بود. البته الان ۵-۶ سال است چند گروه خیلی خوب در این حوزه کار می‌کنند و سلیقه مردم در حال تغییر است.

کمدی‌های تئاترشهر و ایرانشهر گاهی سطح‌پایین‌تر از تئاتر آزاد است

این بازیگر و کارگردان تئاتر تصریح کرد: بزرگترین مشکلی که پیش‌روی فعالان تئاتر کمدی شبانه وجود دارد، این است که همه خیلی روی این حوزه متمرکز و حساس هستند و تمام ممیزی‌هایی را که در تئاتر آکادمیک اصلا وجود ندارد اینجا با سخت‌گیری بسیار اعمال می‌کنند. مثلا اگر در تئاترشهر اجرا بروید راحت می‌توانید زن‌پوش داشته باشید اما اینجا اصلا اجازه اینکه مردی لباس زنانه بپوشد و نقش زن را ایفا کند داده نمی‌شود چون معتقدند اینجا عامه مردم به دیدن آثار می‌آیند اما آن‌طرف مخاطبش خاص است. یا مثلا آن‌طرف خانم‌ها بازی در نقش یک زن خارجی به‌راحتی از کلاه‌گیس استفاده می‌کنند اما اینجا اگر حتی کلاه‌گیس از روسری بیرون بیاید مشمول ممیزی می‌شود.

قمری با بیان اینکه «من سال‌ها در آن‌سو کار می‌کردم و الان ۵-۶ سال است که به دلیل مشکلات مالی وارد تئاتر کمدی شبانه شده‌ام» گفت: مدتی است حتی در مجموعه‌های تئاترشهر و ایرانشهر آثاری را می‌بینم که کمدی‌هایشان بسیار سطح پایین است. همان کارهای کمدی شبانه را آنها هم انجام می‌دهند با این تفاوت که قصه‌شان پر رنگ و لعاب‌تر و گره‌دارتر است اما کمدی‌اش همان است که در تئاتر آزاد می‌بینید. چندی پیش در ایرانشهر تئاتری خارجی دیدم که در اجرا تمام مولفه‌های نمایش کمدی ایرانی مثل تخت‌حوضی را داشت.

فعالان تئاتر کمدی شبانه چون از نظر اقتصادی خودکفاست خیلی زیر ذره‌بین هستند

او با تاکید بر اینکه «فکر می‌کنم تئاتر کمدی شبانه چون از نظر اقتصادی خودکفا عمل می‌کند و درآمد خوبی دارد، فعالانش خیلی زیر ذره‌بین هستند.» گفت: چندی پیش در یکی از روزنامه‌ها خواندم که یک سیاست‌مدار درباره تئاتر کمدی شبانه تهران گفته بود باید این تئاترهای سخیف که نه قصه دارد، نه دراماتیک است و بیشتر به رقص و آواز می‌پردازد زودتر جمع شود... کاش ایشان بدانند عده‌ای از این طریق نان می‌خورند و اگر بخواهند جلوی اجرای تئاتر کمدی شبانه در تهران را بگیرند افراد زیادی بیکار می‌شوند. چه کسی می‌خواهد جواب این بیکاری‌ها را بدهد؟ همین الان اگر به خانه نمایش سر بزنید می‌بینید حدود ۶۰۰-۷۰۰ بازیگر بی‌کارند و سال‌هاست بهشان پیشنهاد کاری نمی‌شود. گاهی این ممیزی‌ها بی‌انصافی در حق فعالان این حوزه است.

 ممیزان هر نوع حرکتی را از زنان بازیگر قیچی می‌کنند

قمری با اشاره به دیگر مشکلات این حوزه، با بیان اینکه «درباره زنان بازیگر تئاتر کمدی شبانه تا دل‌تان بخواهد کار سخت است» گفت: ما اینجا محدودیت حرکتی و صدا داریم و با سختگیری‌های بیشتری از تئاتر آکادمیک مواجهیم. زنان بازیگری که در ایرانشهر و تئاترشهر کار می‌کنند به راحتی دوصدایی آواز می‌خوانند اما اینجا اجازه نداریم حتی یک آوا داشته باشیم و هر نوع حرکتی را از ما قیچی می‌کنند. حتی اگر گاهی دست زدن روی صحنه باشد گزارش می‌آید که خانم‌ها اینطور دست نزنند و...

دست‌مزد زنان بازیگر تئاتر کمدی شبانه خیلی پایین‌تر از آقایان است

کارگردان نمایش «همسر چینی» در مورد فضای پشت‌صحنه تئاتر کمدی شبانه گفت: خوشبختانه من از وقتی وارد کار تئاتر کمدی شدم با گروه‌هایی کار کردم که پشت صحنه آرام، سالم و بدون حاشیه‌ای داشتند اما شنیده‌ام که در برخی از گروه‌ها کمدین‌ها، خانم‌ها را اذیت می‌کنند و اجازه کار روی صحنه به آنها نمی‌دهند. خانم‌ها مدام توهین می‌شنوند و از نظر دست‌مزد خیلی پایین‌تر از آقایان بازیگر قرار دارند. من از ابتدا مشکل دستمزد نداشتم و همکارانم اجازه داده‌اند روی صحنه کار کنم اما می‌دانم که زنان بازیگر در این حوزه مشکلات و مسائل بیشتری دارند.

قمری با اشاره به انتظاری که برای بهبود شرایط تئاتر آزاد دارد، گفت: اگر مرکز هنرهای نمایشی تئاتر کمدی شبانه را به‌عنوان نوعی از تئاتر بپذیرد ما اصلا احتیاجی به صنف نداریم.

 هنرمندان تئاتر کمدی شبانه‌زیر ذره‌بین نظارتی و بسیار بی‌پناه‌اند

او تشریح کرد: نمایش کمدی دنباله تئاتر ایرانی است، یعنی تمام مولفه‌های تخت‌حوضی و سیاه‌بازی در این نمایش وجود دارد. یادم است وقتی با مرحوم سعدی افشار کار می‌کردیم روی یک‌سری از کمدی‌ها اسم گذاشته بود؛ مثلا کمدی «اشتباهی» یا «پشت دری» که هنوز در تئاترهای کمدی شبانه تهران اجرا می‌شوند.

قمری ادامه داد: شما به مرکز تئاتر جهان هم بروید می‌بینید همه نوع تئاتر در آن اجرا می‌شود. از تئاتر سخیف بدنه جامعه گرفته تا تئاترهای هوشمندانه و روشنفکری و این من تماشاگر هستم که انتخاب می‌کنم کدام کار را ببینم. چه اشکالی دارد ما هم این تنوع را داشته باشیم؟ باید اجازه بدهیم مخاطب انتخاب کند و دولت به همه نمایش‌ها به یک چشم نگاه کند. آن‌سو اگر هنرمندی بازدداشت شود یا مشکلی برایش رخ دهد اداره‌کل هنرهای نمایشی از او حمایت می‌کند اما هنرمندان نمایش کمدی خیلی بی‌پناه هستند. علاوه بر اینکه زیر ذره‌بین نظارتی هستند، گاهی از طرف پلیس هم کار را می‌خوابانند، اما هیچ حمایتی از سوی اداره‌کل هنرهای نمایشی نمی‌شود، در مقابل از زیر بار مسئولیت شانه خالی می‌کنند و می‌گویند باید خودتان مشکل‌تان را حل کنید.

باید فعالان تئاتر کمدی شبانه از فیلترهایی عبور کنند

این بازیگر و کارگردان تئاتر تصریح کرد: اگر اداره‌کل هنرهای نمایشی، تئاتر کمدی شبانه را به‌عنوان نوعی از تئاتر که بدنه جامعه به آن نیاز دارد بپذیرد و حمایت کند مطمئنا فعالان این حوزه هم معتدل‌تر کار می‌کنند و نیمی از مسائل برطرف می‌شود.

قمری یادآور شد: البته که قبول دارم باید فعالان تئاتر کمدی شبانه از فیلترهایی عبور کنند و کمی تخصصی‌تر این کار را انجام دهند. چون اکنون آنقدر راه باز شده که اگر کسی امسال مسئول نور است و کلید خاموش و روشن‌اش را می‌زند، سال دیگر می‌آید و کارگردانی می‌کند. اگر نظارتی باشد که افراد تحصیل‌کرده یا باتجربه این رشته وارد این حوزه شود، دیگر آنقدر مشکل وجود نخواهد داشت که بخواهند شمشیر بردارند و تئاتر کمدی شبانه را از ریشه بزنند.