اف ای تی اف، اختیار یا الزام

به گزارش ایلنا، بعد از کش و قوس‌های فراوان بر سر عضویت ایران در دو کنوانسیون بین‌المللی پالرمو و گروه مالی مقابله با تروریسم(CFT) مجلس ایران در روز پانزدهم مهر ماه، رای به عضویت در نهاد مالی سی اف تی داد.

رای مثبت بهارستانی‌ها به کنوانسیون مهم مالی، سرآغاز بحث و جدلی بزرگ در فضای سیاسی و مطبوعاتی کشور شد. انتظار بر این بود که با تصمیم مجلسیون این مسئله از فضای افکار عمومی و اهالی مطبوعات به دور گشته و مسئله در یک زمینه تخصصی و علمی مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت نحوه تعامل و مواجهه ایران با این نهادهای مالی مشخص شود. اما در عمل نظاره‌گر این هستیم که از همان روز تصویب این لایحه، تازه گویی ماجرا آغاز شده و موافقان و مخالفان هر کدام از منظر خود عضویت و یا عدم عضویت ایران را در این سازوکارهای مالی به محک افکار عمومی می‌گذارند.

بی گمان سیاسی شدن بیش از اندازه یک موضوع و توجه بیش از حد رسانه‌ها و حتی افکار عمومی باعث افزایش حساسیت‌ها و به تبع آن کاهش کار کارشناسی می‌شود. برای همین منظور بایستی این موضوع با عطف به واقعیت‌ها و از سوی دیگر به دور از فضای رقابتی رسانه‌ای و جناحی بحث و بررسی شود. برای این منظور ابتدا لازم است که ما تعریفی  منطبق بر واقعیت از نظام بین الملل داشته باشیم و با در نظر گرفتن پیچیدگی‌ها و روابط قدرت نهفته در عرصه بین‌المللی دست به کنش‌گری بزنیم. 

شکی نیست که قدرت‌های بزرگ سرمایه‌داری، نهادهای بین‌المللی را در راستای منافع و ایدئولوژی خودشان تنظیم و شکل داده‌اند. حال ایران به عنوان قدرتی متوسط در منطقه غرب آسیا توان به چالش کشاندن سیستم بین‌المللی را ندارد. هرگونه تلاش برای مقابله با نهادهای بین‌المللی به سبب پشتوانه قدرتی این نهادها به قدرت‌های بزرگ، پیامدی جزء افزایش هزینه‌ها و ائتلاف وقت و انرژی برای کشورمان در پی نخواهد داشت. از این رو باید با تدبیر عمل کرد و از فرصت‌های نظم موجود بین‌المللی برای منافع و امنیت‌مان استفاده کنیم.

FATF هم یکی از این سازوکارهای مالی است که با پشتوانه اجرایی قدرت‌های صنعتی جهان بنا نهاده شده است. این نهاد مالی به پیشنهاد گروه جی هفت در سال ۱۹۸۹ در پاریس در نزدیکی برج ایفل تاسیس شده و مسئول کنترل مالی و تراکنش های مشکوک به خصوص در عرصه تامین پول برای جریان های تروریستی است. از این منظر کشورها بایستی برای شفاف‌سازی وارد این نهاد مالی شوند. در این بین نکته اینجاست کشوری که تمایلی به عضویت در این نهاد نداشته باشد، متهم به داشتن ریگی در کفش شان می‌شود.

ایران پیشتر در لیست سیاه این گروه قرار داشت اما بعد از توافق بین‌المللی برجام وضعیت ایران از لیست سیاه به حالت معلق درآمد. امروز با عطف به این نگرانی‌ها دولت به جد در تلاش است برای تثبیت و عادی‌سازی تبادلات مالی‌اش وارد این سازوکار مالی جهان شود و برای همین منظور به صورت لایحه، عضویت در سی اف تی را به مجلس ارسال کرد.

در تحلیل رفتار دولت باید این نکته را در نظر داشت که امروز اگر نقشه سیاسی جهان را با حدود ۲۰۰ کشور در نظر بگیریم، نزدیک به ۱۸۵ کشور در دنیا عضو اف ای تی اف هستند و دولت با در نظر گرفتن این واقعیت عضویت در این نهاد را در دستور کار خود قرار داده است. مسئله وقتی جالب‌تر می‌شود که ما شاهد این هستیم که فقط چند کشور در دنیا نظیر کره شمالی، سودان جنوبی و چند جزیره دور افتاده در اقیانوس‌ها عضو این سازوکار مالی نشده‌اند، این امر خود گویای بسیاری از واقعیت‌هاست. از این رو باید با شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی طیف مخالفان را نسبت به این واقعیت‌ها آگاه ساخت و دغدغه این جریان‌ها که ما در صورت عضویت در این نهاد مالی قادر به حمایت از جریان‌های جهادی نخواهیم شد، به دور از واقعیت است.

ابتدا اینکه جمهوری اسلامی ایران با صدور اعلامیه‌های تفکیکی و رزواسیون(حق شرط) می‌تواند گروه‌های تروریستی مد نظر خودش را اعلام کند و از سوی دیگر اف ای تی اف، جریان‌هایی را تروریستی می‌داند که سازمان ملل آنها را مشخص کرده است. سازمان ملل هم سه گروه داعش، القاعده و طالبان را تروریستی می‌داند که ایران خود پیشگام مبارزه با این جریان‌هاست.

جنبه مهم دیگر مسئله در نحوه عضویت هم است. این امر بیشتر بعد حقوقی دارد به این شکل که عضویت در نهادهای بین‌المللی ازلی و ابدی نیست. همه نهادهای بین‌المللی بند خروج دارند. سازمان منع گسترش سلاح هسته ای NPT با آن همه اهمیت و درجه تاثیرگذاری‌اش، این امکان و فرصت را به کشورها به نوعی داده است که در صورت تمایل، بتوانند خارج شوند. این مسئله برای اف ای تی اف هم صدق می‌کند. جمهوری اسلامی ایران می‌تواند حتی در صورت عضویت در این نهاد، در زمان و موقعیتی دیگر که احساس کند تداوم حضورش در راستای منافع اش نیست، از این نهاد خارج شود.

الان عضویت در این نهاد با توجه به تحریم‌های آمریکا یک ضرورت است. بدین رو بایستی با در پیش گرفتن یک نگاه خاکستری وارد تعامل با نظام بین الملل شد و این را پذیرفت که فرمول بازی در دنیای امروز، برد- برد است. کشورها در ازای واگذاری یکسری امتیاز، از امتیاز دیگر برخوردار می‌شوند.

علی امیدی

دانشیار روابط بین الملل از دانشگاه اصفهان