دشت‌های فارس در وضعیت ممنوعه بحرانی قرار گرفتند/فرونشست شدید در مرودشت، خرامه و لامرد

به گزارش ایلنا، سیاوش بهروز با یادآوری اینکه براساس مطالعات جهانی، در صورت تداوم روند کنونی مواجهه انسان با آب، تا سال ۲۰۵۰ بالغ بر ۷۵ درصد جمعیت کره زمین با کمبود آب مواجه خواهند بود، گفت: هم‌اکنون بالغ بر ۱.۸ میلیارد نفر در سراسر جهان با کمبود حاد آب مواجه هستند.

وی با بیان اینکه از نگاه بانک جهانی تأمین ۱۱۰۱ مترمکعب آب برای هر نفر در سال به مفهوم امنیت آبی است، گفت: در برخی نقاط جهان منجمله ایران، این عدد به کمتر از ۱۰۰۰ مترمکعب رسیده و این معنای مواجهه با کمبود آب است.

بهروز با اشاره به کافی بودن منابع آب کره زمین، عمده دلیل نداشتن دسترسی به این مایه حیات را توزیع ناهمگون، برداشت بی‌رویه، استفاده نادرست از منابع آب و... دانست و گفت: امروز پژواک زنگ خطر کمبود آب برای هر شهروند هوشمندی، قابل شنیدن است.

وی گفت: چالش‌های عمده‌ای که سرعت حرکت بشر را در مسیر کمبود آب بیشتر کرده، شامل رشد جمعیت، نیاز به تأمین امنیت غذایی و در نتیجه توسعه کشاورزی، فعالیت‌های اقتصادی روز افزون، بهبود استاندارد‌های زندگی و افزایش طول عمر، ضرورت حفظ اکوسیستم آبی و خاکی، کنترل نشدن آلودگی‌هایی که منابع آب را تهدید می‌کند و تغییرات اقلیمی است.

بهروز با بیان اینکه براساس پیش‌بینی‌ها سرانه منابع آبی تجدید شونده ایران تا ۱۴۰۰ به حدود ۸۰۰ مترمکعب کاهش یابد، گفت: این در حالیست که مرز کم‌آبی تعیین شده از منظر جهانی ۱۰۰۰ مترمکعب برای هر نفر درسال است.

وی همچنین گفت: متوسط بارندگی بلندمدت ۳۶ ساله فارس حدود ۳۰۰ میلی‌متر است، طی سال‌های ۶۷ تاکنون بیش از ۲۱ سال به شکل متناوب میزان بارندگی سالانه کمتر از متوسط بوده و بعضا به کمتر از ۲۰۰ میلی‌متر هم رسیده است.

بهروز با اشاره به کاهش چشمگیر آبدهی رودخانه‌های فارس براساس داده‌های‌ایستگاه‌های هیدرومتری طی ۱۷ سال گذشته، گفت: میزان آبدهی رودخانه‌های این استان در ۵ سال اخیر به کمتر از ۵ متر برثانیه کاهش یافته است.

مدیر دفتر مطالعات پایه آب منطقه‌ای فارس، وضعیت ذخیره آب در سد‌های فارس را نیز در قیاس با میانگین بلندمدت، کاهشی توصیف و خاطرنشان کرد: از مهرماه ۱۳۹۰ تاکنون حجم مفید و آب قابل استفاده سد‌های فارس که متأثر از بارندگی است، روندی نزولی ثبت کرده و بسیار نگران‌کننده است.

بهروز در خصوص تراز آب زیرزمینی در فارس و افت این شاخص نیز هشدار داد و گفت: این شاخص در محدوده‌های مطالعاتی مختلف فارس بین یک تا ۲۰ متر کاهش داشته و در حداقل ۷ محدوده شاهد افت بیش از ۱۰ متر تراز آب زیرزمینی هستیم.

وی یکی از شاخص‌های مهم در بررسی وضعیت آبخوان را هدایت الکتریکی آب ذکر و اضافه کرد: افزایش هدایت الکتریکی آب نشان‌دهنده افت کیفی است و متأسفانه بررسی‌ها نشان دهنده افزایش این شاخص در اکثر محدوده‌های مطالعاتی فارس بوده و این تغییرات بازه‌ای بین ۱۰۰ تا ۲۲۵۰ میکروموس بر سانتیمتر را شامل می‌شود.

بهروز خاطرنشان کرد: میزان افزایش هدایت الکتریکی آب در ۱۷ محدوده مطالعاتی استان فارس بین ۷۵۰ تا ۲۲۵۰ میکروموس بر سانتیمتر، ثبت شده که به معنای شوری و غیرقابل استفاده بودن آب است.

این کارشناس با تأکید براینکه اکثر قریب به اتفاق دشت‌های فارس جزء محدوده‌های ممنوعه و ممنوعه بحرانی به لحاظ برداشت آب از منابع زیرزمینی قرار دارد، گفت: هم اکنون ۶۱ محدوده ممنوعه، ۳۵ محدوده ممنوعه بحرانی در فارس شناسایی شده است.

بهروز گفت: براساس مطالعات سال ۱۳۹۸، بالغ بر ۸۸.۶ درصد از کل آب زیرزمینی استحصال شده و ۹۵ درصد آب سطحی موجود در بخش کشاورزی فارس مصرف می‌شود.

او ادامه داد: میزان مصرف آب در بخش شرب از منابع زیرزمینی و سطحی مجموعا ۷.۴ درصد و میزان مصرف بخش صنعت از این منابع آب حدود یک درصد بوده است.

بهروز ادامه داد: وابستگی به منابع آب زیرزمینی، صرف بالغ بر ۹۰ درصد آب موجود در بخش کشاورزی، افت چشمگیر و مداوم تراز آب زیرزمینی، کاهش قابل توجه کیفیت آب، کاهش آبدهی رودخانه‌ها، کاهش ذخایر سد‌ها، استمرار خشکسالی، وقوع سیلاب و کاهش میزان نفوذ آب در زمین، عوامل مهم مؤثر بر کمبود منابع آب در فارس به شمار می‌رود.

مدیر مطالعات پایه آب منطقه‌ای فارس با بیان اینکه تالاب‌های بختگان، طشک و کمجان از کنوانسیون رامسر به کنوانسیون مونترو_تالاب‌های در معرض تهدید- منتقل شده‌اند، گفت: متأسفانه طی سال‌های اخیر شاهد خشک شدن و کاهش شدید آبدهی اکثر رودخانه‌ها، خشکیدن بسیاری از تالاب‌های ارزشمند، از بین رفتن کشاورزی در پائین دست حوضه‌های آبریز، خالی از سکنه شدن بعضی روستا‌ها و... بوده‌ایم و این روند تداوم دارد.

بهروز، مواجهه با فرونشست را آخرین نقطه حیات زمین دانست و گفت: در مرودشت، خرامه، فخرآباد، کویرقطروئیه، قره‌بلاغ، لامرد و... میزان فرونشست خیلی زیاد و در سایر نقاط استان فارس نیز زیاد گزارش شده است.

این کارشناس، بر لزوم همکاری همه بخش‌ها برای مواجهه صحیح با منابع آب تأکید و تصریح کرد: اگر امروز رفتار خود را با آب تغییر ندهیم، به زودی شاهد گسترش و تعمیق مخاطرات ناشی از بحران کم‌آبی در همه بخش‌ها خواهیم بود.