بحران آب، کشاورزی آذربایجان غربی را به زانو درآورده است/ زنگ هشدار برای اشتغال و امنیت غذایی

به گزارش خبرنگار ایلنا،  آذربایجان‌غربی، با داشتن بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی، از جمله قطب‌های اصلی کشاورزی کشور است که حدود ۳۵ درصد جمعیت این استان به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم از راه کشاورزی ارتزاق می‌کنند.

باغداری و زراعت، دو رکن اصلی کشاورزی در این منطقه‌ بوده و باغات سیب، انگور، زردآلو و گندم‌زارهای وسیع سال‌ها تضمین‌کننده اشتغال پایدار در روستاهای این استان بوده اند.

خشکسالی و بی‌آبی، عامل تعطیلی مزارع و باغات

طی سال‌های اخیر، کاهش بارندگی، افت سطح آب‌های زیرزمینی و خشک شدن تدریجی منابع آبی مانند دریاچه ارومیه، بسیاری از باغداران و کشاورزان را به ترک فعالیت واداشته است.

به گفته کشاورزان، چاه‌ها یا خشک شده‌اند یا آب آن‌ها به‌شدت شور و غیرقابل استفاده شده است. برخی از آنان ناگزیر زمین‌های خود را رها کرده و به شهرها مهاجرت کرده‌اند، که این امر روند تخلیه روستاها و گسترش حاشیه‌نشینی شهری را تشدید کرده است.

بحران اشتغال؛ بیکاری و فقر در راه است

هر هکتار زمین کشاورزی، به‌طور متوسط برای دو تا سه نفر اشتغال مستقیم ایجاد می‌کند. تعطیلی هزاران هکتار اراضی، معادل بیکار شدن ده‌ها هزار کارگر فصلی و دائمی در  آذربایجان‌غربی، است.

همچنین کاهش تولید، صنایع وابسته نظیر سردخانه‌ها، واحدهای بسته‌بندی، حمل‌ونقل، و بازارهای صادراتی را نیز با رکود مواجه کرده و زنجیره اشتغال کشاورزی را در معرض تهدید جدی قرار داده است.

کاهش منابع آبی، کشاورزی آذربایجان‌غربی را با بحران روبه‌رو کرده است

سرپرست سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی از کاهش محسوس منابع آبی و تأثیر مستقیم آن بر عملکرد محصولات زراعی در استان خبر داد.

علی دیانتی در گفت و گو با خبرنگار ایلنا بیان کرد: در پی خشکسالی‌های پیاپی و افت ذخایر آب سدهای بوکان و مهاباد، پیش‌بینی می‌شود عملکرد زراعی در اراضی پایین‌دست این سدها تا ۴۰ درصد کاهش یابد.

وی با اشاره به تغییرات اقلیمی و کم‌بارشی در شمال استان افزود: محصولات دیم به‌ویژه غلات در این مناطق بیشترین آسیب را دیده‌اند و در برخی نقاط به دلیل نبود آب کافی، سطح زیر کشت محصولاتی مانند کلزا نیز به‌شدت کاهش یافته است.

دیانتی همچنین از اعمال سیاست‌های جدید برای مقابله با بحران آب خبر داد و گفت: بر اساس الگوی کشت ابلاغی، سطح زیر کشت هندوانه و چغندرقند محدود شده و تمرکز بر کشت این محصولات در مناطق دارای منابع آب مرزی است.

وی اجرای روش‌های نوین آبیاری، کشت متراکم، استفاده از سیستم تیپ و کشت نشایی را از مهم‌ترین اقدامات مدیریت مصرف آب در مزارع چغندرقند عنوان کرد و گفت: این اقدام می‌تواند تا ۵۰ درصد در مصرف آب صرفه‌جویی ایجاد کند.

سرپرست سازمان جهاد کشاورزی همچنین از جایگزینی محصولات پرمصرفی مانند یونجه با گونه‌های مقاوم به کم‌آبی نظیر ارزن، خبر داد و بر ضرورت آموزش و همراهی کشاورزان در اجرای طرح‌های مدیریت منابع آب تأکید کرد.

کاهش ۳۱ درصدی بارش‌ها و هشدار تنش آبی در آذربایجان‌غربی

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی از کاهش چشمگیر بارندگی‌ها در سال آبی جاری خبر داد و نسبت به احتمال بروز تنش آبی در فصل بهره‌برداری پیش‌رو هشدار داد.

مجید رستگاری در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، با تشریح آخرین وضعیت منابع آبی استان گفت: میزان بارش ثبت‌شده از ابتدای سال آبی تاکنون به ۲۴۷.۴ میلی‌متر رسیده که نسبت به سال گذشته ۳۱ درصد و نسبت به میانگین بلندمدت ۱۶ درصد کاهش نشان می‌دهد.

وی با اشاره به افت شدید ذخایر برفی در ماه‌های اخیر ادامه داد: کاهش بیش از ۸۰ درصدی ذخایر برف در اسفند ماه و افت ذخایر سدهای مهاباد و بوکان، احتمال وقوع تنش آبی در ماه‌های آینده را بسیار بالا برده است.

بیش از ۹۰ درصد آب استان در بخش کشاورزی مصرف می شود

مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی مصرف سالانه آب استان را ۳.۳ میلیارد متر مکعب عنوان کرد و افزود: از این میزان، ۹۱ درصد معادل ۲.۹ میلیارد متر مکعب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که وابستگی بالای استان به منابع آبی در این بخش را نشان می‌دهد.

رستگاری با بیان اینکه وضعیت آبخوان‌های استان نگران‌کننده است، گفت:در فروردین سال آبی جاری، میانگین تراز سطح آبخوان‌ها ۲۳ سانتی‌متر کاهش یافته و کیفیت آب نیز به دلیل افزایش املاح محلول، افت کرده است.

وی اضافه کرد: در حال حاضر از ۳۲ آبخوان موجود در استان، پنج آبخوان در وضعیت آزاد، سه آبخوان در وضعیت بحرانی و مابقی در وضعیت ممنوعه قرار دارند. این شرایط، نیاز به مدیریت هوشمندانه منابع زیرزمینی را دو چندان کرده است.

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان تأکید کرد: مصرف بی‌رویه، کاهش بارش‌ها و تداوم خشکسالی می‌تواند اثرات جبران‌ناپذیری بر منابع آبی و کشاورزی منطقه بگذارد؛ بنابراین، کنترل برداشت‌ها و جلوگیری از آلودگی منابع آب باید با جدیت دنبال شود.

خطر کم‌آبی در دشت ارومیه جدی است

یوسف رحیمی، استاد دانشگاه ارومیه در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، با بیان اینکه بیش از ۹۰ درصد از منابع آب استحصالی استان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، اظهار داشت: این وابستگی شدید، در شرایط خشکسالی‌های پی‌درپی و کاهش بارش‌ها، فشار مضاعفی به منابع آبی وارد کرده و دشت ارومیه را در معرض بحرانی جدی قرار داده است.

وی افزود: یکی از مشکلات اصلی، حفر چاه‌های غیرمجاز و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است که اگر کنترل نشود، فرونشست زمین و نابودی آبخوان‌ها در آینده‌ای نزدیک دور از انتظار نخواهد بود.

رحیمی با اشاره به کاهش شدید میزان بارندگی‌ها در سال‌های اخیر ادامه داد: خشکسالی‌های پیاپی، کاهش تغذیه آبخوان‌ها و برداشت‌های مستمر، وضعیت منابع زیرزمینی را بحرانی کرده و باید برای مدیریت این وضعیت، سیاست‌های احیا و تعادل‌بخشی به‌صورت جدی‌تری پیگیری شود.

توسعه اراضی با آبیاری نوین اشتباه است، هدف اصلی، مهار مصرف آب است

وی تأکید کرد: وزارت نیرو با اجرای طرح‌هایی نظیر طرح احیا و تعادل‌بخشی، در تلاش است که روند مصرف ناپایدار منابع آبی را اصلاح کند، اما موفقیت این برنامه‌ها وابسته به مشارکت و همراهی کشاورزان و بهره‌برداران محلی است.

استاد دانشگاه ارومیه، در پایان به برداشت‌های اشتباه درباره روش‌های نوین آبیاری نیز اشاره کرد و گفت:برخی تصور می‌کنند اجرای آبیاری نوین مجوزی برای توسعه اراضی جدید است، در حالی‌که هدف این روش‌ها تنها مدیریت مصرف آب موجود و جلوگیری از اضافه‌برداشت است، نه توسعه سطح زیرکشت.

'chva: فرزاد صدقی