«قاعده لاضرر» دربازار کتاب

به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی مؤسسه بوستان کتاب، کتاب «قاعده لاضرر» اثر سید مجتبی نور مفیدی با تنظیم و تدوین مهدی اعلایی در ۵۱۱ صفحه به همت مؤسسه بوستان کتاب به چاپ رسید.

«قاعده لاضرر» از مهم‌ترین قواعد فقهی است که در روشن‌سازی بسیاری از فروع فقهی نقش کلیدی ایفا می‌کند. این قاعده، با حدود ۶۰ فرع، در ابواب مختلف عبادات و معاملات کاربرد دارد و در موارد بسیاری جنبه‌های اجتماعی نیز پیدا می‌کند؛ مانند وجوب تمکین از امام برای مقابله با ظلم، صلح با مشرکین و سقوط اقامه حد در صورت ترس از ضرر.

کتاب حاضر، یکی از آثار سودمند درباره این قاعده است که به بررسی ابعاد گوناگونان پرداخته و جایگاه آن را در فقه اسلامی به روشنی تبیین می‌کند.

نوشتار پیش رو با عنوان «قاعده لا ضرر» از مجموعه قواعد فقه سیاسی حاصل درس‌های این استاد ارجمند دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در میان گروهی از دانش پژوهان مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) است که پس از بازبینی و تغییراتی در شکل و محتوای آن توسط ایشان و به قلم حجت الاسلام والمسلمین مهدی اعلائی تنظیم شده و در اختیار اندیشه ورزان و پژوهشگران قرار می‌گیرد.

این کتاب در قالب یک مقدمه و پنج بخش به رشته تحریر درآمده است؛ در مقدمه به «اهمیت و پیشینه قاعده» و عنوان این قاعده در روایات پرداخته شده و برخی مباحث قاعده به صورت مختصر مطرح شده است.

در بخش اول «ادله قاعده لاضرر» ذکر شده و مورد بررسی قرار گرفته است. این ادله عبارت‌اند از:

الف) کتاب: شش آیه از مصحف شریف ذکر شده و مورد بررسی قرار گرفته است.

ب) عقل: چهار تقریر از دلیل عقلی ذکر شده و در بوته نقد و بررسی واقع شده است.

ج) اجماع و سیره عقلا که هر دو مورد کنکاش قرار گرفته است.

د) روایات: مهم‌ترین مستند قاعده «لاضرر» روایات است که این روایات به هشت دسته تقسیم شده است که از جمله آن‌ها عبارت است از: ۱. روایات مربوط به سمرة بن جندب؛ ۲. روایات شفعه؛ ۳. روایات منع فضل الماء؛ ۴. حدیث جدار.

بخش دوم کتاب به بررسی مفردات و مفاد ترکیبی «لاضرر و لاضرار» پرداخته است که این بخش به صورت دو فصل مجزا ارائه شده که در فصل اول به بررسی مفردات این قاعده (یعنی واژه‌های «لا»، «ضرر» و «ضرار») و دیدگاه‌های مختلف فقیهان در این زمینه پرداخته شده است و در فصل دوم (که یکی از مهم‌ترین مباحث القاعده است) به تبیین دیدگاه فقیهان در مورد مفاد هیئت ترکیبیه این قاعده پرداخته و ۱۰ نظریه در این باره ذکر شده و در پایان دیدگاه برگزیده ارائه شده است.

بخش سوم مشتمل بر بحث از قلمرو قاعده «لاضرر» است که در این بخش، از شش جهت (بررسی شمول قاعده نسبت به اضرار بر نفس، بررسی حد ضرر در قاعده و راه‌های اثبات آن، بررسی شمول قاعده نسبت به خوف ضرر، شخصی یا نوعی بودن ضرر، بررسی شمول قاعده نسبت به ضرر معنوی، و بررسی شمول قاعده نسبت به احکام عدمی) بحث شده است.

در بخش چهارم به «بررسی نسبت قاعده «لاضرر» با دیگر قواعد فقهی» پرداخته شده است.

۵. بخش پنجم مشتمل بر «احکام و آثار قاعده «لاضرر» » بوده که در آن ۱۰ مسئله («لاضرر» و اثبات ضمان، بررسی حق بودن یا حکم بودن‌عدم جواز اضرار، اقدام به ضرر، اکراه بر ضرر، تعارض ضررین، بررسی جواز اضرار به غیر در دفع ضرر از نفس، بررسی لزوم دفع ضرر از غیر، بررسی جواز تحمل ضرر از غیر، بررسی لزوم اعلام ضرر وعدم آن، و تصرف مالک در ملک خویش همراه با تضرر همسایه) مطرح شده است.

علاقمندان برای تهیه این کتاب می‌توانند به نشانی اینترنتی مؤسسه بوستان کتاب به آدرس www. bustaneketab. ir مراجعه کنند.