نخستین اجلاس بین‌المللی «حقوق بشر در رهیافت شرقی» به پایان راه رسید

به گزارش ایلنا، این رویداد با حضور ۴۳ مهمان خارجی از ۲۳ کشور جهان از دو روز قبل در حسینیه الزهرا (س) سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در تهران افتتاح شد و پس از یک‌روز با برگزاری پنل‌های تخصصی شش‌گانه در دانشگاه باقرالعلوم شهر قم ادامه پیدا کرد. پس از این اختتامیه، قرار است میهمان خارجی دو روز نیز در شهر اصفهان حضور یابند.

حجت‌الاسلام احسان رفیعی‌علوی رئیس دانشگاه باقرالعلوم در این مراسم، گفت: در پنل‌های علمی ۶۰ ارائه موفق ثبت شد که یک افتخار برای شرق فرهنگی است.

وی افزود: از برگزارکنندگان تشکر می‌کنم، امروز یک بیانیه ویژه آماده شده که در همین مراسم ارائه خواهد شد.

همچنین حجت‌الاسلام محمود واعظی، رئیس دفتر سازمان تبلیغات اسلامی قم، تحلیلی از حقوق بشر غرب‌بنیاد ارائه داد و نواقص و چالش‌های آن را مطرح کرد و سپس، ایده حقوق بشر شرقی را شرح و بسط داد.

در بخش دیگری، نقش دین به عنوان هویت ساز جمعی را مطرح کرد و ظرفیت دین اسلام برای مشارکت حقوق بشر را مورد بحث قرار داد.

وی با بیان اینکه حقوق بشر موجود براساس اعلامیه جهانی حقوق بشر مبتنی بر خاستگاه تحولات مدرنیته است، گفت: این حقوق بشر متداول غرب بنیاد است و مبتنی بر تحولات غرب قرار دارد و فردگرایی، تساهل و تسامح در آن نقش بالایی دارد.

واعظی ادامه داد: حقوق بشر موجود مسلما وجوه مثبتی دارد اما باید در زمینه تاریخی و کانتکست خودش مورد بررسی قرار داد. این حقوق بشر جهان غرب را یک گام نسبت به وقوع جنگ‌های قرن ۱۶ و ۱۷ و جنگ جهانی جلوتر برد.

این استاد حوزه اظهار داشت: این حقوق بشر موجود دارای نواقص و چالش‌هایی است، این حقوق بشر به‌شدت فردگرایانه است و یک نزاع در غرب هست بین فردگرایان و کسانی که به اصالت جامعه قائلند، این حقوق بشر براساس فردگرایی است و مصالح اجتماعی نقش زیادی در محتوای حقوق بشر موحود ندارند.

این چهره حوزوی تصریح کرد: شاکله حقوق بشر کنونی براساس عقلانیت لیبرالی است و مجرایی برای دیگر عقلانیت‌ها ندارد، بلکه با یک نگاه سلبی و طردکنندگی به دیگر عقلانیت‌ها می‌نگرد.

وی افزود: این حقوق بشر دستمایه بسط هژمونی دول غربی است، این نوع حقوق بشر هم به لحاظ مبانی فکری هم سازمان‌ها و نهادهایش و نیز تامین مالی نهادهای مرتبط با آن غربی و غرب بنیاد است. با این وضعیت کشورهای غربی و آمریکایی به دیگر کشورها هجمه و لشگرکشی می‌کنند.

واعظی تاکید کرد: حقوق بشر کنونی مبتنی بر یک انسان‌شناسی تک بعدی است، انسان را به عنوان فرد صاحب حقوق می‌شناسند و او را خلاصه به حقوقش می‌کنند و دیگر ابعاد او را نادیده می‌گیرند، به عنوان مثال ابعاد معنویت‌گرای بشر را نمی‌بینند.

وی تصریح کرد: حقوق بشر شرقی به دنبال ارائه تصویری از حقوق بشر است که چالش‌های مورد اشاره براساس رویکرد غرب را نداشته باشد. همچنین ویژگی‌های فکری دیگر نظام‌ها همچون بودیسم و کنفوسیوسیسم را به رسمیت بشناسد و به تکثر جوامع مسیحی و اسلامی قائل باشد.

واعظی اظهار داشت: ایده حقوق بشر شرقی امکان تحقق دارد، چرا که شرق خاستگاه مهم‌ترین ادیان است. دین به ما هو دین، هویت جمعی ساز است، تکثر دینی که هویت جمعی‌سازی می‌کند با نقش عالمان دین و تفسیرکنندگانش امکان رسیدن به همگرایی در ایده حقوق بشر شرقی را دارد.

این خطیب سپس گفت: در بین فرهنگ‌های مختلف و ادیان گوناگون با هویت‌های جمعی‌ساز گوناگون دین اسلام قابلیت کمک به ایجاد حقوق بشر شرق فرهنگی را دارد و باید عالمان و نهاد دانشی در این خصوص کمک کند.

وی افزود: قرآن کریم و روایات تاکید به برابری انسان‌ها دارد فارغ از نژاد و رنگ و…، آموزه عدالت و قسط نیز در قرآن مورد تاکید قرار گرفته است، آموزه بعدی جدی گرفتن حقوق طبیعی در نظام حقوق اسلامی است، آموزه آخر ظرفیت فقه ولایی است که همه اینها نشان می‌دهد اسلام ظرفیت ایجاد حقوق بشر شرق فرهنگی را دارد.

در ادامه، حسین دیوسالار معاون علمی و فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به عنوان متولی دیپلماسی فرهنگی باید با رویکرد مساله محوری در حوزه حقوق بشر فعالیت می‌کرد. در این فعالیت باید ظرفیت‌ها را برای حل مساله و چالش‌ها به‌کار می‌گرفت که نمونه آن در همایش اخیر رقم خورد.

وی افزود: اگر معتقدیم نگاه غالب حقوق بشر رفتار دوگانه و تبعیض‌آمیز است و اگر نتوانسته کرامت انسانی را فارغ از رنگ و نژاد محقق کند لازم است جریان شبکه ساز و نخبگانی را با نگاه حل مساله و توام با استمرار دنبال کنیم.

دیوسالار سپس گفت: ضرورت انکار ناپذیر این هدف‌گذاری حضور نخبگان در همه قاره‌های جهانیان است. اگر امروز جنایاتی مانند آنچه در غزه رخ می‌دهد شاهدیم از منظر رویکردهای کنونی حقوق بشر مغفول مانده است.

وی افزود: این رویکرد دوگانه حقوق بشر حتما در رشد و تعالی انسان و کرامتش ناموفق مانده است و لازم است گفت‌وگوهای نخبگانی داشته باشیم و سازمان فرهنگ و ارتباطات برای این هدف‌گذاری آماده است و در این مسیر از ظرفیت‌های دانشگاهی استفاده شد و به طور ویژه دانشگاه باقرالعلوم (ع) در این مسیر نورانی پیش قدم شد.

خالد شوکت، نماینده سابق پارلمان تونس در پنل روز اختتامیه اجلاس حقوق بشر در رهیافت شرقی ضمن احترام به جانباختگان فاجعه بندر شهید رجایی، گفت: این حرکتی که شروع شد بسیار بزرگ است و آن را از برکات طوفان الاقصی می‌دانم؛ جهان بعد آن دیگر شبیه قبل نخواهد بود.

وی افزود: پس از جنگ جهانی دوم دیگر جهان شاهد جنایت‌های سازمان یافته‌ای همچون غزه نبوده است.

شوکات اظهار داشت: در ساحت نظری پنل‌های تخصصی اجلاس به روشنی تفاوت‌های شرق فرهنگی را نشان داد. مهمترین پایه حقوق بشر غربی انسان محوری است، چه بسا نظریه غربی را بتوان دارای سه تفاوت با دیدگاه ما در شرق فرهنگی عنوان کرد.

وی ادامه داد: اولین نکته حق حیات است که انسان را در ساحت‌های دیگر فراموش می‌کند. موضوع بعدی حقوق خانواده است، در حالی که پایه جامعه است اما حقوق بشر فردگرایی دارد. سومین موضوع حق مقاومت است اینکه ملت‌های تحت استعمار حق ایستادگی دارند.

نماینده سابق پارلمان تونس تصریح کرد: دوگانگی در برخورد حقوق انسانها وجود دارد، اشغال، قتل در منطقه‌ای محکوم است و در جایی آزاد گذاشته می‌شود؛ در مورد غزه نیز چنین معیارهای دوگانه‌ای به چشم می‌خورد.

وی ادامه داد: دو توصیه دارم، اول اینکه ضرورت صدور بیانیه‌ها و اسناد توسط قم هست. بعد هم تشکیل کمیسیون حقوق بشر است که بتوان به کمک آن موضوعاتی همچون حقوق مردم غزه را دنبال کرد.

مونا عمران، از برزیل نیز در پنل دوم، گفت: فرهنگ غربی مقابل حقوق بشر است و چنین اجلاسی می‌تواند اصل اسلام و فرهنگ شرق را به خوبی نمایش دهد.

سیدهادی ساجدی، مدیر بین الملل دانشگاه باقرالعلوم و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ضمن تقدیر از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و رایزنان فرهنگی اعلام کرد: بیانیه‌ای که امروز صادر می‌شود مسیر آینده را تعیبن می‌کند.

در پایان بیانیه‌ای اجلاسیه حقوق بشر در رهیافت شرقی با حضور جمعی از مهمانان خارجب به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی قرائت شد و آخرین ویرایش آن شامگاه امشب به امضای همه مهمانان خارجی و شرکت کنندگان در این رویداد خواهد رسید.

راه‌اندازی یک دبیرخانه چتدجانبه برای اجرای تصمیمات مبتنی بر ایجاد حقوق بشر شرق فرهنگی، تاسیس نهادهای کنشگر حقوق بشری و جاانداختن مفاهیم این گفتمان، برگزاری اجلاس‌های دوسالانه و نشست‌های تخصصی و توسعه همکاری‌ها، تشکیل کمیته‌های تخصصی و سازمان‌های فرهنگی در کشورهای شرق فرهنگی از محورهای اصلی بیانیه پایانی اجلاس بین‌المللی حقوق بشر در رهیافت شرقی بود.

نخستین اجلاس بین‌المللی حقوق بشر در رهیافت شرقی به همت دانشگاه باقرالعلوم (ع) و با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، با حضور ۴۰ میهمان بین‌المللی از ۲۲ کشور از ۸ و ۱۲ اردیبهشت ماه سال جاری در تهران، قم و اصفهان برگزار می‌شود.