یادداشت؛
فروشندگان و خدمات‌دهندگان، بازیگران مهم و ناپیدای اکوسیستم
تیمور ستارزاده، فعال اقتصادی در یادداشتی به اهمیت فروشندگان و خدمات‌دهندگان در اقتصاد پرداخته است
1. کرونا از اسفند ١٣٩٨ جهان را تغییر داد و بسیاری از کاربرها برای اولین بار خرید آنلاین را تجربه کردند؛ شتاب تقاضای آنلاین کالا و خدمات، باعث شد تا بسیاری از کسب‌وکارهای سنتی هم برای بقای خود به این عرصه پا بگذارند. شاید مهم‌ترین کلیدواژه در این سبک زندگی و الگوی مصرف جدید، رضایت و اعتماد مشتریان است.
2. همین اعتماد و رضایت مشتریان است که بازارگاه‌ها (Marketplaces) و ارایه‌دهندگان کالا و خدمات را با هر میزان از سابقه در بازار رقابت، وادار به تلاش برای یافتن و نگه داشتن مشتریان می‌کند؛ رقابتی که هر روز با افزوده شدن بازیگران کوچک و بزرگ و جلب توجه سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، پیچیده‌تر هم خواهد شد. در این اکوسیستم رو‌به‌رشد، رقابت در سرعت تحویل کالا یا انجام خدمت، قیمت و تخفیف، کیفیت و سلامت فرایند و... کار تأمین‌کنندگان را دشوارتر کرده است. تأمین‌کنندگان کالا برای فروشگاه‌ها، عرضه‌کنندگان خدمات به مشتریان حقیقی و حقوقی، واحد‌های زیرساختی همچون پیک‌های موتوری و سیستم لجستیکی و... بازیگران مهمی‌اند که در این اکوسیستم کم‌تر دیده می‌شوند.
3. پشت‌صحنه بازار بزرگ خدمات آنلاین در ایران، اجزای مهمی از ایجادکنندگان ارزش در زنجیره تولید ارزش خود را چندان به مشتریان و حاکمیت معرفی نمی‌کند. بسیاری از بازارگاه‌ها که با استفاده از همین عناصر کلیدی حجم انبوه تقاضا را مدیریت می‌کنند، حتی بدنامی خود و نارضایتی مشتریان را به نام خود می‌خرند، تا تسلط خود بر تأمین‌کنندگان را با ابزار قراردادهای سخت و جریمه‌های کنترلی متنوع حفظ کنند. تردیدی نیست که در هر رابطه‌ای از کارفرما و انجام‌دهنده کار، قرارداد سطح ارایه خدمات (SLA) و ضمانت‌های اجرای آن یک راهکار پایه در بقای کم‌دردسر آن است، اما تجارب تازه، همواره چالش‌های نادیدنی بسیاری دارند.
4. شاید بتوانیم عمر تجربه خرید آنلاین کالا یا خدمات در ایران را بیشتر از یک دهه بدانیم، اما گذار از چرخه سنتی قانونگذاری و نظام اتحادیه‌ها و اصناف در کنار سیستم حکمرانی حاکمیت و دولت در مدیریت بازیگران صنعت و بازار، برای تجارب شهروندان آنلاین ایران همچنان جوان و کم‌تجربه است. فروشندگان کوچک و بزرگ و رانندگانی که در چرخه ارایه خدمات نقشی محوری دارند، اگرچه دست‌کم در نظام سنتی به یک نهاد صنفی یا نظارتی دسترسی و پاسخگویی دارند... اما در فرآیندهای آنلاین، خلأهای قانونی و نبود بسترهای حداقلی برای تعامل قانون‌محور، وزنه این کارفرمایان فربه را در اعمال جریمه و فشار بر این بازیگران کلیدی بسیار سنگین‌تر کرده است.
5. کشور عزیز ما با ترکیب جمعیتی جوان و درخشانی که سرعت و اشتیاق مدرن شدن در زندگی روزمره را حتی تندتر از پیش‌بینی حاکمیت و سیاستگذاران دارد، همچنان در پیچ و خم تحول دیجیتال و گذار از نظام سنتی تقاضا و تامین است؛ فروشندگان و تأمین‌کنندگان کالا و ارایه‌دهندگان خدمات به بازارگاه‌های آنلاین در شکاف نادیدنی چالش‌های حقوقی و تجاری با بازیگران نابرابر آن سر میز افتاده‌اند و موانع توسعه کسب‌وکارهای آنلاین اعم از نظام نامنعطف حمایت حقوقی در اختلافات با کارفرما، چرخه ناقص بیمه‌های مسئولیت و بیمه‌های درمانی، اعمال فشار دایمی و یکسویه کارفرمایان مدرن و بلاتکلیفی در سیاستگذاری و رگولاتوری فرآیندهای جدید، آنان را خسته کرده است. وقت بازنگری در مفاهیمی چون کارفرمای دیجیتال و ایجاد سازمان‌های مردم‌نهاد در راستای مانع‌زدایی از تولید و عرضه و رقابت عادلانه برای همه فعالان با هر فاصله از مرکز و سطح دسترسی فرا رسیده است. حمایتی که هرروز دیرتر اتفاق بیفتد، دود آن به چشم همه مردم ایران خواهد رفت.
تیمور ستارزاده، فعال اقتصادی
