در گردهمایی باستان‌شناسی ایران مطرح شد؛
بقایای صد هزار گوری که تاکنون باز کردیم کجا هستند؟
باستان‌شناسی دانش منفعت نیست بلکه معرفت است
در بیست و یکمین گردهمایی باستان‌شناسی ایران عنوان شد: بقایای صد هزار گوری که تاکنون بازکردیم کجا هستند؟ باستان‌شناسی دانش منفعت نیست بلکه معرفت است. هیچ تمدنی در طلوعگاه دولت ملت خود به اندازه ایرانیان عصر هخامنشی به انسان نیاندیشید.
به گزارش خبرنگار ایلنا، بیست و یکمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران صبح امروز با حضور وزیر میراث‌فرهنگی و گردشگری، مدیرکل موزه ملی، رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، باستان‌شناسان و پژوهشگران در موزه ملی ایران برگزار شد.
این مراسم با یادی از باستان‌شناسان پیشکسوت و بزرگان این عرصه کار خود را آغاز کرد.
جبرئیل نوکنده (رئیس کل موزه ملی ایران) با اشاره به آنکه بیش از نیم قرن از برگزاری گردهمایی باستان‌شناسی ایران می‌گذرد، گفت: میزبان نمایشگاهی از یافته‌های کاوش‌های اخیر خواهیم بود و تا ۲۵ فروردین ادامه دارد که ۴۰۰ اثر از ۱۲ محوطه باستانی از دوره پارینه سنگی تاکنون را دربرمی‌گیرد.
او ادامه داد: کشفیات باستان‌شناسی علاوه بر تولید علم، بستر پژوهشی را برای باستان‌شناسان فراهم می‌کند.
از پژوهش‌های عمیق در باستان‌شناسی در کار نیست
سجاد علی بیگی(دبیر علمی گردهمایی و رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی) نیز گفت: اگر شرایط اینگونه پیش رود قطعا بخشی از آثار باستانی و تاریخی به تاراج خواهد رفت. در حال حاضر بیشترین کاوش‌های باستان‌شناسی در پاسخگویی به استعلامات است و پژوهش‌های عمیق در این حوزه در کار نیست. از میان ۱۱۹ فعالیت میدانی در سال ۱۴۰۱ در مجموع ۳۰ گزارش برای ارائه آماده شده. در سال ۱۴۰۳ مجموعه مقالات منتشر خواهد شد.
قانون اجرایی شود
نوروز رجبی(مشاور رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری) درخصوص تهیه و تدوین دستورالعمل مطالعات فرهنگی_تاریخی در محدوده طرح‌های عمرانی و تهیه پیوست تخصصی میراث‌فرهنگی و روند اجرایی و گردش کار آن گفت: الزامات قانونی برای حفاظت از میراث وجود دارد. اما تاکنون اجرایی نشده در نهایت در دوره جدید تدوین و در ۲۳ مهرماه ۱۴۰۲ ابلاغ شد. فرآیند اجرایی نیز در ۲۶ دی ماه در ۵ ماده، ۲۴ بند و ۴۱ تبصره مصوب شد تا دیگر سلیقه‌ای عمل نشود. فقط یک گام باقی مانده تا هیات وزیران درخصوص فعالیت‌های عمرانی و لزوم عملیاتی کردن پیوست میراث را به مرحله اجرا بگذارند.
تخت جمشید، معبد آناهیتا یا دروازه ایشتار، کاخ یک شاه نیست بلکه خانه انسانهاست
حکمت الله صالحی (استاد پیشکسوت گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران) گفت: وقتی وارد رشته باستان‌شناسی شدم هرگز فکر نمی‌کردم که این رشته مرا با مرگ و سرچشمه همه چیز درگیر کند. بعدها فهمیدم که هسته باستان‌شناسی شناخت کردار انسان است و به ریشه و مسائل بنیادین توجه دارد.
او ادامه داد: اگر توجه بنیادین اتفاق بیافتد شرایط متفاوت خواهد بود. مرگ و زندگی در مفهوم درنمی‌آیند. باستان‌شناسی دانش منفعت نیست بلکه معرفت است. اما گاهی به اندازه‌ای برای ما بدیهی است که فراموش می‌کنیم. همانند آنچه درخصوص ایرانی بودنمان اتفاق می‌افتد، هیچ تمدنی در طلوعگاه دولت ملت خود به اندازه ایرانیان عصر هخامنشی به انسان نیاندیشید. تخت جمشید، معبد آناهیتا یا دروازه ایشتار، کاخ یک شاه نیست بلکه خانه انسانهاست.
ملاصالحی تاکید کرد: باستان‌شناسی دانشی پیچیده است. اینکه آگاهی از اهمیت و حساسیت رشته‌ای که عمر خود را صرف آن کردیم داشته باشیم. اخلاق حرفه‌ای داشته باشیم حتا در سیاست. تقدم داشتن سرشت و ماهیت معرفتی باستان‌شناسی نیز مهم است. هر محوطه باستان شناختی یک جهان تاریخ زنده است. هر کاوش باستان‌شناختی یک رویداد است. رویدادهایی که روی هم متوقف و منجمد شده‌اند. هر محوطه بی بدیل است و اگر ازبین برود برگی از تاریخ ما از بین رفته. هیج جای قرآن از این داشته ها به عنوان دفینه یاد نکرده بلکه گفته که موجب شناخت است. وقتی یک تپه با کلنگ باستان‌شناس کاوش می‌شود، تخریب اجتناب ناپذیر است اما تخریبی آگاهانه است که با چپاول و تخریب‌های حفاران تفاوت دارد.
او یادآور شد: گزارش‌های بی بدلیل باستان‌شناسی مرجع هستند که منبع شناخت خواهند بود. باستان‌شناسی یک دانش ساده و متعارف و معمولی نیست.
او با اشاره به صدماتی که در دولت دهم به بدنه باستان‌شناسی وارد شد، گفت: در آن دوره بسیاری از گزارش‌های باستان‌شناسی از بین رفت. امروز درهای گفتگو باز شده و وزات میراث‌فرهنگی تنها وزارتخانه ایست که با تمامیت تاریخ ایران درگیر است و باید از آن حفاظت کند. این سنگر از سنگر تیر و شمشیر سنگین تر است و باید حفظ شود.
مصطفی ده‌پهلوان(رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری) نیز گفت: از میان ۱۲۰ مقاله ۳۰ عنوان برای ارائه انتخاب شده که طی ۳ روز انجام خواهد شد. امیدوارم مسیر و چالش‌های آن نیز احصا شود.
او ادامه داد: وقتی پیشینه پژوهش‌های باستان‌شناسی را مرور می‌کردم به تحولاتی که در این بازه شکل گرفت فکر کردم. امروزه شیوه‌های مختلف آزمایشگاهی داریم و نیازمند آسیب شناسی پژوهش‌های باستان‌شناسی هستیم.
او درخصوص ایده‌آل‌های باستان‌شناسی گفت: آشنایی دانشجویان با جامعه، کیفی سازی مطالعات و تشکیل آرشیو برای یافته‌های گذشته، بقایای صد هزار گوری که تاکنون باز کردیم کجا هستند. نیازمند بانکهای اطلاعاتی در دسترس هستیم. بانک مرجع در حوزه زیستی و... نداریم. با اقتصاد باستان‌شناسی خیلی فاصله داریم و باید بستر سازی کنیم.
باستان‌شناسی هم علم و دانش است هم هنر، مهارت و فرهنگ
در ادامه عزت‌الله ضرغامی(وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی) گفت: برای حضور در این جلسه مطالعه کردم و اعتراف می‌کنم که صحبت های آقای ملاصالحی به اندازه‌ای مفید بود که حتا پلک نمی‌زدم تا چیزی را از دست ندهم. باید روی نکاتی که مطرح کردند، کار شود. بهتر است برای هر کدام از نکاتی که ذکر شد پروژه تعریف شود و من هم مشاور باشم.
او ادامه داد: به الموت که رفته بودم در خدمت خانم چوبک بودیم. بالارفتن از قله نفس می‌خواهد و سعی می‌کردیم کمتر صحبت کنیم که نفس کم نیاوریم و خانم چوبک تا خود قله صحبت کرد و توضیح داد و بالا آمد. بزرگان اینگونه هستند.
ضرغامی یادآور شد: باستان‌شناسی هم علم و دانش است هم هنر، مهارت و فرهنگ است. ریشه همه اینها عشق و انگیزه خاصی است که محرک باستان‌شناس است. علم به بشریت است و باستان‌شناس تاریخ را اسکن می‌کند. قرآن به همین آثار باقی مانده از گذشتگان اشاره دارد.
او ادامه داد: قرار بود بعد از انقلاب به سمت ماقال حرکت کنیم اما به سمت من قال رفتیم. از این رو از آیت‌الله مصباح حرفی می‌زنم که نگید من گفتم. ایشان عنوان کردند که قبل از فرعون زمان موسی، فرعون‌های دیگری هم بودند اما قرآن به این فرعون گیر داده چون با دین مردم کار داشت و می‌گفت من خدا هستم. در این دیدگاه فرعونی، ایمان دستوری است. ایمان چیزی است که خود آدم باید به آن برسد. وقتی که باید با مردم حرف بزنیم، باید به مردم بگوییم که باستان‌شناسی چیست. مردم نمی‌دانند. مشکلات ما کلا فرهنگی است. به جای آنکه مردم را ترغیب کنیم که کتاب بخوانند، مجازات می‌کنیم و می‌گوییم فلان خواننده برود فلان کتاب را بخواند و رونویسی کند.
وزیر میراث‌فرهنگی و گردشگری خاطرنشان کرد: باید اطلاع‌رسانی کنیم و از اهمیت باستان‌شناسی از طریق رسانه‌ها بگوییم. هر جای کشور را می‌کنیم سفال و کوزه بیرون می‌آید. هنوز نمی‌توانیم فنس بکشیم. امروزه کلاس‌های آموزشی مبارزه با قاچاق اشیای تاریخی و باستانی برقرار است اما هنوز با ادای حق اصلی باستان‌شناسی فاصله داریم.
ضرغامی تاکید کرد: باستان‌شناسان ما در دنیا نخبه هستند و شناخته شده‌اند باید در صدر بنشینند. آنها خط مقدم میراث فرهنگی ما هستند.
