در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
پژوهشگاه میراث فرهنگی، هیات علمی در رشته خط و زبان عیلامی ندارد/ دوباره‌خوانی الواح در دنیا مرسوم است
رییس پژوهشکده زبانشناسی، کتیبه‌ها و متون در پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری اعلام کرد: با توجه به اینکه پژوهشگاه هیات علمی در رشته خط و زبان عیلامی ندارد و فقط در حد کارشناسی در گروه مربوطه پاسخگو است، اما با ارتباط و تعامل با مراکز علمی و پژوهشی داخلی و خارجی و انعقاد تفاهم نامه قادر به ایجاد این ظرفیت علمی خواهد بود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، موسسه شرق‌شناسی شیکاگو در روزهای اولیه کشف الواح هخامنشی که یکی از اتفاقات بسیار مهم تاریخ ایران به شمار می‌رود، به منظور مطالعه و بررسی آنها را به امانت برد و در قراردادی که با ایران امضا کرد، صراحتا متذکر شد که «ایران لوح‌هایی گلی را برای رمزگشایی و خواندن، به امانت به دانشگاه شیکاگو که مشغول کاوش در تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) بود، می‌سپارد و مؤسسه‌ی شرقی دانشگاه موظف است دو نسخه از مستندات خود را به دولت ایران بدهد.»
سال‌ها از خروج الواح از کشور گذشت و پس از چالش‌های فراوان در چندین مرحله عملیات بازپس‌دهی الواح، سال ۱۳۲۷ شمسی (۱۷۹ قطعه)، سال ۱۳۳۱ شمسی (۳۷هزار خُرده قطعه)، سال ۱۳۸۳ شمسی (۳۰۰ قطعه) و سال ۱۳۹۸ شمسی (۱۷۸۳ قطعه) بخش‌هایی از آنها به کشور بازگشتند. اما هنوز ۱۷ هزار گل‌نبشته سالم و شکسته از الواح هخامنشی در اختیار موسسه شرقی شیکاگو قرار دارد که به کشور بازگردانده نشده است. البته وعده‌هایی درخصوص انجام رایزنی جهت بازگشت الواح هخامنشی داده شده اما تاریخ دقیقی در این باره اعلام نمی‌شود.
پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با دراختیار داشتن بخشی از این الواح، چندی پیش درصدد برگزاری نمایشگاهی از الواح بازگردانده شده در سال ۱۳۹۸ برآمد. قبل از آن نیز فیلم‌هایی در شبکه‌های اجتماعی جهت آشنایی عموم منتشر می‌کرد که باتوجه به حساسیت‌های موجود درباره الواح، انتشار همین فیلم‌ها و بازخوانی دوباره‌ی آنها نگرانی‌هایی در فضای عمومی کشور به وجود آورد. اما تنها انتشار این فیلم‌ها و سرنوشت مابقی الواح چالش‌های امروز میراث هخامنشیان در میان متخصصان باستان‌شناسی کشور نیست بلکه سوال مهم دیگری که مدتی‌ست نظرها را به خود جلب کرده این است که آیا این امکان در وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و پژوهشگاه میراث و گردشگری به عنوان بازوی پژوهشی و علمی این وزارتخانه وجود دارد که کارشناسان و متخصصان آن بتوانند مابقی الواح را خوانش کنند یا آنکه پس از این نقل و انتقالات تنها باید به بودنشان در کشور و در لابه‌لای گنجینه‌ی موزه‌ها قناعت کنیم؟ و آیا نحوه‌ی خوانش الواح براساس فیلم‌های نمایش داده شده در شبکه‌های اجتماعی صحیح است؟
ازین رو به سراغ رییس پژوهشکده زبانشناسی، کتیبه‌ها و متون در پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری رفتیم تا دراین باره پرس و جو کنیم. در ادامه گفتگوی ایلنا را با مژگان اسماعیلی (رییس پژوهشکده زبانشناسی، کتیبه‌ها و متون در پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری) می‌خوانید:
آیا بر اساس علم روز و امکاناتی که در اختیار پژوهشگران قرار دارد شیوه‌ی خوانش الواح با در دست گرفتن و چرخاندن آنها اصولی است یا امروز باید شیوه‌های جدیدی را برای خوانش‌ها مورد استفاده قرار داد؟
در خوانش، پژوهش و بررسی الواح باستانی از گذشته تاکنون استفادهٔ از دست امری اجتناب ناپذیر بوده است. در مجموعه‌های بزرگ و بین‌المللی سرتاسر دنیا نیز همچنان ترجیح متخصصان لوح خوان و کتیبه‌شناس، خوانش این الواح از نزدیک و با دست است.
در این‌صورت آیا خوانش چند باره الواح نیز مرسوم است؟ تاکنون چند نوع خوانش از الواح هخامنشی صورت گرفته و بر چه اساسی می‌توان گفت کدامیک درست و صحیح بوده؟
خوانش چند بارهٔ الوح، کتیبه‌ها، متون و نسخ کهن نیز امر بسیار معمول و جا افتاده‌ای در حوزهٔ علم زبانشناسی، کتیبه‌شناسی و نسخ خطی است. درباره الواح هخامنشی باید گفت که پروژهٔ خوانش مجدد الواح منتشر شده توسط هلک بر اساس دانش روز در شیکاگو پروژهٔ PFA نیز در جریان است و همچنان خوانش‌ها و تحلیل‌های گذشته درحال تغییر و تحول هستند.
گفته می‌شود درحال حاضر جز عبدالمجید ارفعی عیلامی‌شناس دیگری در کشور نداریم که بتواند الواح عیلامی هخامنشی را خوانش کند آیا پژوهشگاه عیلامی‌شناس دیگری را تایید می‌کند که توانایی و علم خوانش الواح را داشته باشد؟ اگر الواح هخامنشی از شیکاگو بازگردانده شوند چه افرادی برای خوانش آنها اقدام خواهند کرد؟ طی این سال‌ها افرادی را برای خوانش این الواح آموزش داده‌ایم؟
با توجه به اینکه پژوهشگاه هیات علمی در رشته خط و زبان عیلامی ندارد و فقط در حد کارشناسی در گروه مربوطه پاسخگو است، اما پژوهشگاه با توجه به ارتباطات و تعاملاتی که با مراکز علمی و پژوهشی داخلی و خارجی دارد با انعقاد تفاهم نامه‌هایی با مراکز مذکور قادر به ایجاد این ظرفیت‌های علمی خواهد بود.
