نخل‌داران خوزستانی سیاهپوش مرگ عزیزان‌شان شدند

به گزارش خبرنگار ایلنا، نخل در خوزستان تنها یک درخت نیست و خرما هم تنها یک میوه نیست. در فرهنگ مردمان خوزستان به ویژه در آبادان و خرمشهر، نخل به اندازه انسان ارزشمند است. به همین دلیل است که سر بریدن نخل در فرهنگ مردمان خوزستان چنان قبیح است که گویی جان یک انسان گرفته شود. نخل برای ساکنان اهواز و آبادان با وجود آن که شورابه‌های برگشت خورده از دریا و فاضلاب جاری بین نخلستان‌ها در حال گرفتن جان نخل‌ها است، هنوز در حکم فرزندشان است. به همین خاطر است که برای مرگ هر نخل آیین عزا بر پا می‌کنند و سیاهپوش نخل‌ها می‌شوند. 

از احترام به نخل در تمدن بین النهرین تا مرثیه مرگ نخل‌ها در جنوب ایران

در کتیبه‌های بر جای مانده از بین النهرین سنگ نگاره‌های مزین به درختان نخل قابل مشاهده است و احترام به نخل از هزاره‌های گذشته در فرهنگ بین النهرین و خوزستان دوره عیلامی تاکنون زنده مانده است. 

در داستان‌های جنوب داستان نخلی پررنگ است که دو سال به صاحبش میوه نداد و آن‌ها متوجه شدند که نخل عاشق نخلی دیگر در نخلستانی دیگر شده بود. در فصل گرده افشانی بوی آشنای نخل دور به شامه نخل عاشق نرسید و نتیجه آن قهر دوساله نخل عاشق بود. این داستان هنوز هم در جنوب و بین نخلداران و مردم خرمشهر و آبادان تکرار می‌شود. 

نخل در فرهنگ جنوب فقط یک درخت نیست، قوم و خویش است. فرزند خانواده است. آنقدر عزیز است که نخل داران آبادان و خرمشهر می‌گویند: به باور ما خداوند نخل را از باقیمانده گل انسان آفرید و از آن پس بود که نخل هم مثل انسان شد. نفر شد و سر بریدن آن برای ما مانند کشتن یک انسان است. همان نفر که اگر سر بریده شود گویی فرزندمان را سر بریده‌اند و اگر آب از سرش بگذرد و بمیرد، انگار فرزندمان در آب غرق شده است. انگار انسانی بر زمین افتاده است. 

بازدید از نخلستان‌های آبادان و خرمشهر و مشاهده مرگ نخل‌ها و زجری که نخل داران آبادان و خرمشهر از مرگ عزیزان سربلندشان در نخلستان‌های خوزستان می‌برند به شدت متاثر کننده است. 

سیاهپوش مرگ ۱۰ هزار نخل در آبادان

سید عدنان یکی از نخل داران آبادان است که از خشکیدگی درختان نخل خود به شدت متاثر است و آنجا که از مرگ نخل‌هایش سخن می‌گوید، اشک از چشمانش جاری می‌شود. او به ایلنا می‌گوید: نخل مثل خودمان است. حتی برای سربریدن نخل خانه‌ام ایستادم و گفتم سرم را ببرید اما نخل مرا سر نزنید. 

سید رعدنان به درختان نخل خود اشاره می‌کند و با گریه می‌گوید: آب نیست و نخل‌ها در حال مردن هستند. آب شور دریا به رودخانه بهمنشیر زده و آب فاضلاب هم به نخلستان‌ها می‌ریزد و شوری و لجن در حال کشتن نخل‌های ما است. 

نخلستان سید عدنان در شهر آبادان وضعیت خوبی ندارد. برگ نخل‌هایش زرد و افتاده‌اند و در حالی که به وضعیت ایجاد شده معترض است، می‌گوید: حدود ۱۰ هزار نخل در آبادان سوخت و از بین رفت. صاحبان نخل‌ها دیگر نمی‌توانند به نخلستان‌ها برسند و نخلی که تا ۷۰ کیلو خرما می‌داد، حالا به زور ۱۰ کیلوگرم خرما می‌دهد. آب نداریم و نخل‌هایمان می‌سوزند. 

نخل و خرما در فرهنگ و باور مردم جنوب بسیار قابل احترام هستند و کاشت درختان نخل خود یک پروسه طولانی در فرهنگ جنوب دارد. کشت این درخت مقدس برای مردم خوزستان، همراه با مراسم و آیین‌های ویژه و شکرگزاری و دعا و نماز و طهارت است. به همین دلیل هم بود که «دانش بومی کشت و پرورش درختان نخل در خوزستان» توانست تمامی شاخص‌های ثبت ملی را پشت سر بگذارد و در فهرست آثار ملی کشور ثبت شود. حالا اما نخلستان‌های خوزستان، این مقدس‌ترین میراث معنوی مردم جنوب در خرمشهر و آبادان و شادگان و اهواز با ورود آب شور خلیج فارس به رودخانه بهمنشیر که مهمترین منبع تغذیه آب نخلستان‌های خوزستان است، در حال مرگ و نابودی است. اتفاقی که برای نخل داران خوزستان باور کردنی نیست و آن‌ها را به شدت غمگین، مضطرب و برخی‌شان را همچون سید عدنان پریشان کرده است. 

مرگ ۴ میلیون نخل خوزستان در جنگ و پساجنگ

ماجد مطوریان (رییس انجمن خرمای خوزستان) به ایلنا می‌گوید: درخت نخل اگر یکسال آب نخورد محصول آن تا ۴ سال زیانده می‌شود و محصول ندارد. بنابراین نیاز است تا صنایع و شرکت‌هایی که از آب خوزستان استفاده می‌کنند و پساب‌هایشان را به سمت نخلستان‌ها رها می‌کنند، در مصرف آب صرفه جویی کنند تا حقابه نخلستان‌های خوزستان به ویژه در آبادان و خرمشهر و شادگان و اهواز تامین شود و نخل‌های خوزستان بیش از این تلف نشوند. به دلیل مسایل مربوط به شوری آب و ورود فاضلاب به نخلستان‌ها سال گذشته ۲۷ هزار کشاورز خوزستانی خسارات بسیاری را در نخلستان‌های خود متحمل شدند و هیچ کمکی هم به آن‌ها نشد. این در حالی است که خوزستان رتبه دوم تولید خرما در کشور را دارد و با داشتن ۴۱ هزار هکتار نخلستان و تولید سالانه ۳۷۰ هزار تن خرما رتبه نهم بازار صادراتی ایران را دارد. اما بالاترین ظلمی که به نخلستان‌های خوزستان تحمیل شد، بی‌آبی به دلیل اجرای سیاست‌های ناردست در حوزه آب و ورود آب شور دریا به رودخانه‌ها و مرگ نخل‌ها با نمک موجود در آب است. 

حدود ۷ میلیون درخت نخل در خوزستان وجود دارد که ۴ میلیون نفر از نخل‌های خوزستان در دوران جنگ ۸ساله عراق علیه ایران و پس از آن شور شدن آب به دلیل پیشروی آب خلیج فارس به رودخانه بهمنشیر و ورود فاضلاب به نخلستان‌ها یا به قتل رسیده‌اند و یا در حال مرگ هستند. کارشناسان معتقدند تداوم این روند نه تنها منجر به نابودی یکی از مقدس‌ترین آثار ثبت ملی شده ایران خواهد شد که بر شدت مهاجرت از روستاها نیز خواهد افزود. 

گزارش: مریم جلیلوندفرد