گزارش ایلنا از فرونشست در دشت قزوین؛
پای فرونشست دشت قزوین به مدیریت بحران باز شد/صادرات آب، جان دشت تشنه قزوین را گرفته است
فرونشست یکی از تهدیدهای جدی برای استان قزوین است که آهنگ آن در حال تندتر شدن است، برای پیشگیری از افزایش این روند فعالیت‌ها و برنامه‌های مختلفی طراحی و در حال اجرا است؛ اگر در این حوزه موفق نباشیم، دشت قزوین رو به افول می‌رود.
به گزارش خبرنگار ایلنا در قزوین، وقتی حوادثی مثل سیل و زلزله رخ می‌دهد همه مردم، رسانه‌ها و فعالین اجتماعی دست به کار می‌شوند تا ابعاد مختلف ماجرا را بررسی کرده و به آسیب‌دیدگان کمک کنند؛ اما در همین حال که آرام نشسته و کارهای روزمره را انجام می‌دهیم، بحرانی جدی زیر پای ما را تهدید می‌کند.
فرونشست یکی از چالش‌های مهم در سطح کشور و استان قزوین است، باتوجه به اینکه فرونشست قابل بازگشت نیست، عدم جلوگیری از پیشرفت این روند آسیب‌های جدی را به همراه خواهد داشت که بخش‌های مختلف ازجمله زیرساخت‌ها و حتی صنایع را تهدید می‌کند، شاید در ظاهر دیده نشود اما اگر برای آن به فکر چاره نباشیم، عواقب آن در چند سال آینده گریبان‌گیر همه ما خواهد شد.
باتوجه به اهمیت موضوع، فرونشست پای ثابت بسیاری از نشست‌های تخصصی شده و کارشناسان و مسئلین به دنبال راهکارهایی برای کنترل و کند شدن روند هستند و حتی پای آن به مدیریت بحران هم باز شده است.
فرونشست در دشت قزوین به وضعیت خطرناک خواهد رسید
مدیرکل مدیریت بحران استانداری قزوین، فرونشست را یکی از مهم‌ترین حوادث استان برشمرد و گفت: شاید فرونشست مانند سیل و زلزله برای ما قابل لمس نباشد اما، به خاطر برداشت‌های زیاد از منابع آبی، قزوین هم مانند بسیاری نقاط دیگر با این مخاطره مواجه است.
محمدرضا علیمی ادامه داد: مطالعات انجام شده اثبات کرده با ادامه روند موجود، فرونشست در قزوین به وضعیت خطرناکی می‌رسد و در نتیجه در نشست‌های مختلف ازجمله کارگروه سازگاری با کم‌آبی و مدیریت بحران تصمیم‌های زیادی گرفته شده که شناسایی و پلمب چاه‌های غیرمجاز ازجمله آن‌ها است و انجام آن به عهده آب منطقه‌ای واگذار شده است.
وی، فرهنگ‌سازی را یکی دیگر از راه‌کارهای مهم در این حوزه برشمرد و تاکید کرد: مردم و بهره‌برداران هم باید نسبت به مصرف مدیریت و کنترل داشته باشند.
ممنوعیت صدور پروانه جدید برای صنایع پرآب‌بر
به گفته این مسئول، در دشت قزوین صدور پروانه جدید برای صنایع پرآب‌بر ممنوع شده، همچنین باتوجه به اینکه یک بخش با کشاورزی و الگوی کشت مرتبط است، جهاد کشاورزی هم برای رفع این مخاطره وظایفی را به عهده دارد و امیدواریم کشاورزان هم برای حفاظت از این میراث که برای آیندگان است همراهی داشته باشند.
وی ادامه داد: برای صنایع بزرگی که به آب زیاد نیاز دارند هم استفاده از پساب‌های تصفیه‌خانه‌ها توصیه شده که متولیان این حوزه این موضوع را پیگیری میکنند.
زیرساخت‌ها و راه در معرض تهدید قرار دارند
علیمی درباره آسیب فرونشست به زیرساخت‌ها اظهار کرد: هنوز به زیرساخت‌ها نرسیده و صرفا آسیب‌های مختصری در محور بوئین زهرا داشتیم؛ اما اگر همین روند ادامه‌دار باشد، زیرساخت‌های راه، تاسیسات و شریان‌های حیاتی آسیب خواهد دید که در این حوزه هم هشدارهای لازم صادر شده است.
وی تاکید کرد: اولویت ما در این حوزه پیشگیرانه است، در مقابله با بحران سیل با اقدامات پیشگیرانه توانستیم تلفات را به صفر برسانیم، در فرونشست هم باید با همین رویکرد پیش برویم.
محصولات کم‌آب‌بر راه‌کاری اساسی برای مقابله با کم‌آبی
معاون بهبود و تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان قزوین هم در گفت‌وگو با ایلنا با اشاره به مطالعات انجام شده در رابطه با بهینه‌سازی تولید گفت: در سال‌های گذشته مطالعاتی در این باره صورت گرفته است.
علی ره‌انجام ادامه داد: در مطالعه‌های صورت گرفته باتوجه به منابع آبی و حوزه‌های آب‌ریز ظرفیت‌های برداشت و محصولات مناسب برای کشت معرفی شده بود اما با افزایش جمعیت و نیاز بیشتر به منابع غذایی، تعداد زیادی چاه غیرمجاز حفر شده که منابع زیرزمینی را به شدت محدود کرده است.
وی اظهار کرد: در رابطه با الگوی کشت در سال‌های قبل بویژه در محصولات پاییزه مشکلی در اجرا نداشتیم اما با کاشت محصول‌هایی مانند کاهو، کلم، خربزه و گوجه که جایگاهی در استان ندارند، با چالش مواجه شدیم.
این مسئول ادامه داد: براساس برنامه ابلاغی برای آموزش و برخوردهای ایجابی، برنامه‌هایی تدوین و باتوجه به اینکه سهمیه ما از آب سد طالقان هم به خاطر آب شرب تهران و کرج کاهش پیدا کرد، به کشاورزان اطلاع رسانی شد که محدودیت داریم.
وی، کشت گیاهان کم‌آب‌بر، تغییر آرایش و تاریخ کشت، معرفی ارقام جدید و زودبازده را ازجمله برنامه‌هایی برشمرد که در استان در حال اجرا است.
به گفته معاون جهاد کشاورزی استان، قزوین در الگوی کشت در مقیاس ملی موفق عمل کرده اما در مقیاس استانی هنوز تعدادی از کشاورزان به این باور نرسیده‌اند که با کشت و صادرات محصولاتی مانند کاهو، کلم، خربزه و هندوانه درواقع آب مجازی صادر می‌شود.
وی ادامه داد: به این نیاز داریم که ممنوعیت صادرات این نوع از محصولات را داشته باشیم و صرفا به میزان نیاز کشت شود و در مقابل محصولاتی مانند زعفران و زیره سبز که کم‌آب‌بر و اقتصادی هستند برای صادرات جایگزین شوند.
این مسئول اظهار کرد: تعداد روستاییان و فعالانی که از سایر بخش‌های غیرمرتبط وارد حوزه کشاورزی شده‌اند افزایش یافته و منابع آبی ما تحمل این فشار را ندارد، می‌توان در مناطقی مانند بوئین زهرا و تاکستان که فرسایش و فرونشست داریم، طرح "نکاشت" را اجرا کرد.
وی توضیح داد: در طرح نکاشت، از کشاورزان می‌خواهیم در زمین‌های خود کشت نکنند، ما هم در مقابل باید مبلغی که از کاشت به دست می‌آوردند را محاسبه کرده و به آن‌ها پرداخت کنیم که البته نیازمند تخصیص منابع ملی است.
غیربومی‌ها و اتباع منابع آب و خاک قزوین را به خطر انداخته‌اند
آنطور که ره انجام عنوان کرد، بخشی از زمین‌های کشاورزی در قزوین به افراد غیربومی و اتباع غیرمجاز اجاره داده می‌شود، این امر ما را آزار می‌دهد، چرا که منابع ما به خطر می‌افتد، اتباع زیادی داریم که در حوزه کشاورزی اشتغال دارند و این نه تنها به اشتغال ضرر می‌زند بلکه در نهایت سود حاصل از کشت محصولاتی که از آب، منابع و انواع یارانه‌ها استفاده می‌شود از کشور خارج خواهد شد.
وی ادامه داد: مصمم هستیم با کمک نیروهای امنیتی مانع این نوع فعالیت‌ها شویم، شورای تامین در این حوزه وظایفی را به عهده دارد، باید مانع اجاره زمین به اتباع شد، آن‌ها تا جایی که زمین قدرت دارد از منابع آب و خاک بهره می‌برنند و سود آن را هم از کشور خارج میکنند.
درِ جهاد کشاورزی به روی دانش بنیان‌ها باز است
معاون جهاد کشاورزی قزوین درباره استفاده از ظرفیت دانش بنیان‌ها در حوزه بهینه‌سازی مصرف آب گفت: دانش بنیان‌های زیادی داریم که از آن‌ها در زمینه‌های مختلف مانند نصب کنتور هوشمند بهره می‌بریم، برای این حوزه هم اعتباراتی داریم و از تمام استارتاپ‌ها و دانش بنیان‌هایی که دارای ایده هستند استقبال می‌کنیم تا طرح خود را اجرایی کنند.
سال‌های آینده از تنش آبی به بحران آبی می‌رسیم
معاون آب منطقه‌ای قزوین هم در نشست شورای پدافند غیرعامل استان با اشاره به میزان مصرف از منابع زیرزمینی استان گفت: مصرف سالانه آب در قزوین 2 میلیارد مترمکعب است که یک میلیارد و 460 میلیون مترمعکب آن در بخش کشاورزی مصرف می‌شود.
وی ادامه داد: همچنین سرانه آب تجدیدپذیر هم در سال‌های گذشته کاهش پیدا کرده و با ادامه این روند و رشد جمعیت در سال‌های آینده از تنش به بحران آبی خواهیم رسید.
نرخ فرونشست در استان 17.5 سانتی‌متر است
این مسئول اظهار کرد: جزء استان‌هایی هستیم که کسری مخزن ما بالای ۵ میلیارد مترمکعب است و سالانه 375 میلیون مترمکعب کسری مخزن داریم؛ آهنگ فرونشست هم در استان تندتر شده و جزء استان‌هایی هستیم که نرخ فرونشست در بخش‌هایی از بوئین زهرا، تاکستان، البرز و بخش‌هایی از آبیک 17.5 سانتی‌متر است و در زون فرونشست 2 هزار حلقه چاه مجاز و غیرمجاز داریم.
وی ادامه داد: یکی از چالش‌های قزوین وابسته بودن آب شرب به منابع زیرزمینی است و برای مدیریت منابع، برنامه سازگاری با کم‌آبی در اجرا است که تاکنون 64 درصد پیشرفت داشته و هدف‌گذاری ما تا سال 1405 صرفه‌جویی 325 میلیون مترمکعبی است.
به گفته این مسئول در طرح تعادل بخشی 3 هزار و 277 چاه غیرمجاز پر شده، البته باز هم شاهد حفر چاه‌های غیرمجاز هستیم که باید شناسایی و پر شوند، یک‌هزار و 188 چاه فرم یک هم داریم که تعدادی از آن‌ها مسدود شده و بخشی از کسری مخزن ما وابسته به همین چاه‌ها است.
وی ادامه داد: همچنین در راستای مدیریت مصرف تاکنون 3 هزار و 935 کنتور هوشمند بر چاه‌های مجاز نصب شده و یک‌هزار و 891 مورد هم اصلاح و تعدیل پروانه‌های کشاورزی را داشته‌ایم.
کمبود آب مهم‌ترین چالش بخش کشاورزی استان است
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان قزوین هم در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، کمبود آب را مهم‌ترین مشکل و چالش بخش کشاورزی عنوان کرد و گفت: منابع آبی ما در چند دهه گذشته کاهش جدی پیدا کرده و بخش کشاورزی هم به شدت ضربه خورده است.
داود پوراسمعیل، کشت محصولات کم‌آب‌بر را یکی از نیازهای اساسی در شرایط فعلی برشمرد و توضیح داد: متاسفانه کشاورزان آنطور که باید از این حوزه استقبال نمی‌کنند؛ سیاست‌های کلی هم به همین شکل است؛ باوجود اینکه واردات گندم ارزانتر خواهد بود اما به خاطر موضوع خودکفایی در گندم با قیمت سنگین محصول تولید می‌کنیم.
وی ادامه داد: در این شرایط هم کشاورز متضرر می‌شود و سود چندانی نمی‌برد و هم دولت یارانه‌های سنگینی در این حوزه پرداخت می‌کند.
توجه به ظرفیت دانش بنیان‌ها در اتاق بازرگانی قزوین
این فعال اقتصادی حوزه کشاورزی عنوان کرد: در اتاق بازرگانی نشست‌های مختلفی داریم و کشاورزان را به کشت محصولات کم‌آب‌بر تشویق می‌کنیم؛ اما استقبال چندانی نمی‌شود؛ چرا که کشاورزی ما هنوز از حالت سنتی خارج نشده است و بهترین راهکار آموزش است تا بتوانیم مدیریت کرده و کشاورزی را در این شرایط آبی سرو سامان دهیم.
وی با اشاره به استقبال از دانش بنیان‌ها اظهار کرد: در اتاق بازرگانی یک کمیسیون ویژه در این حوزه تشکیل شده و به طور جدی پیگیر اجرای فعالیت‌های مختلف است، در حوزه کشاورزی هم نگاه ما استفاده از این ظرفیت‌ها است.
پوراسمعیل درباره کشت فراسرزمینی اظهار کرد: این موضوع از دهه‌های گذشته مطرح بوده، چند نفر از کشاورزان عمده استان هم تجربه کردند اما در این حوزه چندان موفقیتی حاصل نشده، این طرح در قزاقستان قابل اجرا است و شرایط مساعدی هم موجود است اما کشاورزان استان انگیزه‌ای برای این کار ندارند.
