در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
بیشتر زنان بی‌سواد در دهک‌های یک و دو قرار دارند؛ سه استان دارای بیشترین مددجوی فاقد سواد
سرپرست دفتر خانواده و بانوان معاونت سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی گفت: بر اساس داده‌های سازمان سه استان که بیشترین تعداد مددجوی بی‌سواد را دارند، خوزستان، سیستان و بلوچستان و آذربایجان شرقی هستند که همزمان نیز از بیشترین تعداد زنان سرپرست خانوار برخوردارند.
«مریم خاک رنگین» سرپرست دفتر خانواده و بانوان معاونت سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا گفت: در رابطه با اینکه ۳۰ درصد از جمعیت زنان تحت پوشش بهزیستی بی‌سواد هستند، چند آمار ارائه می‌کنم که به شفافیت موضوع کمک کند.
۵۶ درصد از افراد بی‌سواد تحت پوشش سازمان بهزیستی، بانوانی هستند که بالای ۶۰ سال سن دارند. ۲۱ درصد در گروه سنی ۵۱ تا ۶۰ سال و تنها ۲۳ درصد در گروه سنی زیر ۵۰ سال قرار دارند.
وی افزود: این توزیع سنی نشان می‌دهد که بی‌سوادی در میان زنان سالمند تحت پوشش شایع‌تر و نیازمند توجه بیشتر است. البته لازم است تأکید کنم که تحلیل پیامدهای این وضعیت —مثلاً اینکه آیا افراد بی‌سواد مدت بیشتری مستمری دریافت می‌کنند یا خیر— نیازمند بررسی دقیق‌تر داده‌هاست و نمی‌توان فعلاً درباره آن اظهار نظر قطعی داشت.
خاک رنگین در ادامه خاطرنشان کرد: آنچه از نظر نظریه‌های توانمندسازی و پژوهش‌های رفاه اجتماعی قابل اشاره است، نقش مثبت سواد و یادگیری در افزایش توانایی افراد برای خروج از چرخه حمایتی است. بنابراین می‌توان احتمال داد زنانی که سطح سواد پایینی دارند، مسیر توانمندسازی دشوارتری را طی کنند، اما برای تأیید این فرضیه در میان مددجویان بهزیستی نیاز به تحلیل علمی و داده‌های تکمیلی است.
به گفته وی در حوزه سوادآموزی نیز تلاش‌هایی انجام شده، اما اثربخشی و میزان پوشش آن نیازمند ارزیابی دقیق است. سواد به‌ویژه در کنار سایر عوامل—مانند مهارت شغلی، دسترسی به فرصت‌ها و شرایط اقتصادی منطقه—می‌تواند در توانمندسازی نقش داشته باشد.
سرپرست دفتر خانواده و بانوان معاونت سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی افزود: بر اساس داده‌های سازمان، سه استان که بیشترین تعداد مددجوی بی‌سواد را دارند، حدود ۲۵ درصد از موارد را شامل می‌شوند. این استان‌ها—خوزستان، سیستان و بلوچستان و آذربایجان شرقی—همزمان بیشترین تعداد زنان سرپرست خانوار را نیز دارا هستند. البته وجود همزمان این دو شاخص لزوماً نشان‌دهنده رابطه علت و معلولی نیست، اما قابل تامل است.
وی با بیان اینکه تحقیقات حوزه رفاه نشان می‌دهد، میان سطح سواد و وضعیت اقتصادی–اجتماعی رابطه دوطرفه وجود دارد، گفت: سواد می‌تواند به ارتقای موقعیت اقتصادی کمک کند و شرایط اقتصادی نیز بر دسترسی به آموزش تأثیرگذار است. در بررسی داده‌های ما نیز بخش قابل توجهی از زنان بی‌سواد در دهک‌های یک و دو قرار دارند و این وضعیت در یک روند ۵ ساله تکرار شده است. با افزایش دهک اقتصادی، تعداد زنان بی‌سواد کاهش می‌یابد. با این حال باید توجه داشت که ورود یا عدم ورود به چرخه حمایتی نتیجه مجموعه‌ای از عوامل ساختاری، خانوادگی و فردی است و نمی‌توان آن را تنها به یک عامل مانند سواد نسبت داد.
خاک رنگین با اشاره به اینکه بی‌سوادی می‌تواند استفاده از خدمات حمایتی مانند حرفه‌آموزی، اشتغال و خدمات روانشناختی را دشوارتر کند، گفت: اما شدت و نحوه تأثیر آن در گروه‌های مختلف متفاوت است و نیاز به پژوهش دارد. به عنوان مثال، ناتوانی در خواندن و نوشتن ممکن است انجام برخی امور روزمره مانند کارهای بانکی، دسترسی به اطلاعات، یا مسیریابی را پیچیده‌تر کند و این موضوع بر کیفیت زندگی اثر می‌گذارد.
این مقام بهزیستی در ادامه اظهار کرد: «در حوزه مهارت‌های والدینی نیز معمولاً سطح سواد می‌تواند بر میزان بهره‌مندی افراد از منابع آموزشی تأثیر بگذارد و پژوهش‌ها، غالباً وجود نوعی همبستگی را تأیید می‌کنند. با این حال، این موضوع تابع عواملی مانند سبک فرزندپروری، مهارت‌های ارتباطی، سلامت روان و دسترسی به منابع است.
به گفته وی در حال حاضر، با وجود ارائه خدمات رایگان مشاوره و مهارت‌آموزی، همچنان چالش‌هایی در ترغیب خانواده‌ها به استفاده از این خدمات وجود دارد. بخشی از این چالش‌ها ممکن است ناشی از شرایط اقتصادی، موانع فرهنگی، کمبود زمان یا عدم آگاهی از اهمیت این خدمات باشد.
خاک رنگین در پایان تأکید کرد: در خصوص برنامه‌های مرتبط با سوادآموزی، تفاهم‌نامه‌ای با نهضت سوادآموزی آغاز شده که دو حوزه «سواد پایه» و «سواد تابعی یا مهارتی» را پوشش می‌دهد. هرچند هنوز برنامه عملیاتی مشخصی تدوین نشده، اما تلاش بر این است که با همکاری بین‌بخشی و با درنظر گرفتن مشکلات اقتصادی و خانوادگی زنان، مسیرهای قابل اجرا طراحی شود. زنان تحت پوشش غالباً با محدودیت‌های زمانی، مسئولیت‌های خانوادگی و مشکلات معیشتی روبه‌رو هستند و همین موضوع پیگیری سوادآموزی را دشوارتر می‌کند. با این حال، ظرفیت‌های موجود در دو سازمان می‌تواند زمینه‌ساز برنامه‌های مؤثر باشد.
