یادداشتی از احمدرضا خزاعی؛
کارگران مهاجر می‌توانند بیمه شوند
مدیر کل اتباع سازمان تامین اجتماعی با تاکید بر تضییع حقوق کارگران مهاجر در سراسر دنیا، این پرسش را پاسخ می‌دهد که چرا کارگران مهاجر در ایران باید بیمه شوند.
نیازهای تامین‌اجتماعی کارگران مهاجر در قالب مساعدت‌ها و بیمه‌های اجتماعی دغدغه‌ای جدید نیست، اما با توجه به اینکه در حال حاضر تعداد این قبیل کارگران به‌شدت افزایش یافته و پیش‌بینی می‌شود این روند همچنان تداوم داشته باشد، موضوع بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است.
یک دلیل برای توجیه این روند این است که بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته امروزه شاهد کاهش نیروی کار هستند. به‌طور کلی جمعیت در این کشورها رو به سالمندشدن است و نرخ باروری به‌شدت کاهش یافته است. در مقابل، جمعیت نیروی کار در کشورهای در حال توسعه افزایش یافته که این کشورها قادر به جذب این جمعیت قابل‌توجه نیستند. به‌علاوه تفاوت‌های اقتصادی و شرایط زندگی بین کشورها، جریان فزاینده مهاجران را از کشورهای در حال توسعه به کشورهای توسعه‌یافته شکل داده‌اند.
براساس آمار رسمی اخذشده از وزارت امورخارجه، بالغ بر 5/3میلیون ایرانی در سراسر دنیا در قالب نیروی کار، پناهنده، دانشجو و دانش‌آموز با والدین، مستمری‌بگیر و... با توزیع سنی متفاوت و در طیف گسترده‌ای از کشورهای برخوردار، حاشیه خلیج‌فارس و... پراکنده هستند. از این تعداد، بالغ بر 50درصد در آمریکای شمالی، 16درصد در کشورهای همسایه و حوزه خلیج‌فارس و حدود 28درصد در کشورهای اروپایی حضور دارند.
به‌طور کلی به‌دلیل وجود تفاوت در نظام‌های تامین‌اجتماعی کشورهای مختلف، در بسیاری از موارد حقوق کارگران مهاجر تضییع می‌شود و گاهی از حمایت‌های اجتماعی محروم می‌شوند، از‌این‌رو لزوم وجود هماهنگی در قوانین و نظام‌های مختلف تامین‌اجتماعی به‌عنوان مولفه‌ای مهم در جابه‌جایی آزاد نیروی کار احساس شده است.
با توجه به ضرورت حفظ حقوق تامین‌اجتماعی مهاجران، راهکارها و تدابیر مختلفی اتخاذ شده که از جمله آن‌ها می‌توان به انعقاد توافق‌نامه‌های دو یا چندجانبه میان سازمان تامین‌اجتماعی و نهادها و سازمان‌های مرتبط اشاره کرد.
همچنین جهت حفظ حقوق تامین‌اجتماعی کارگران مهاجر راهکارهایی نظیر الزام شرکت‌ها و موسسات اعزام‌کننده نیروی کار به خارج از کشور برای بیمه کردن نیروهای کار، بیمه‌پردازی به‌صورت اختیاری برای اتباع ساکن و شاغل در دیگر کشورها در دستور کار قرار گرفته است.
بر همین اساس، ضمن توجه به موضوع انعقاد توافق‌نامه تامین‌اجتماعی با سایر کشورها در جهت حفظ حقوق و سوابق بیمه‌ای که در حال حاضر با تعدادی از کشورها از جمله ترکیه و کره‌جنوبی در جریان است، ایرانیان خارج از کشور اعم از ساکنان، دانشجویان و شاغلان مطابق با آیین‌نامه بیمه ایرانیان خارج از کشور، مصوب سال 1393، وفق تبصره «3» ماده «4» قانون تامین‌اجتماعی می‌توانند در صورت تمایل، اقدام به بیمه‌پردازی و تکمیل سوابق بیمه‌ای خود کنند (ماهیت اختیاری) علاوه بر آن، براساس ماده «10» قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی، به منظور بیمه کارکنان ایرانی دارای گواهینامه شغلی که در ارتباط با اجرای قراردادهای صدور خدمات فنی و مهندسی به خارج از کشور اعزام می‌شوند، سازمان تامین‌اجتماعی مکلف شده حق‌بیمه مربوطه را بر مبنای صورت مزد یا حقوق ماهیانه این قبیل از شاغلان محاسبه و وصول کرده و آنان را تحت‌پوشش بیمه تامین‌اجتماعی قرار دهد (ماهیت اجباری.)
در خاتمه تاکید می‌شود، تامین‌اجتماعی یکی از ارکان سیاست‌های اجتماعی دولت و ابزاری مهم در کاهش فقر، تامین معاش و برقراری عدالت اجتماعی به‌شمار می‌رود. مطابق با استانداردهای بین‌المللی، تامین‌اجتماعی حقی است همگانی که آحاد جامعه با هر شأن و نژاد و ملیتی باید از آن بهره‌مند شوند.
با گسترش جهانی‌شدن و افزایش جابه‌جایی افراد بین کشورها، همچنین وقوع جنگ‌ها، بلایای طبیعی و شوک‌های اقتصادی، روند مهاجرت افراد به کشورهای دیگر به‌شدت گسترش می‌یابد و نیاز به حمایت از این جمعیت قابل‌توجه بیش از پیش احساس می‌شود.
مهاجران و به‌طور مشخص کارگران مهاجر در کشورهای مختلف نیازمند برخورداری از حمایت‌های اجتماعی در قالب مساعدت‌های اجتماعی و بیمه اجتماعی در سطحی برابر با شهروندان هستند و ضروری است کشورها تدابیری در جهت ارائه حمایت به مهاجران بیندیشند. در این راستا سازمان تامین‌اجتماعی با توجه به رسالت و ماهیت بیمه‌ای خود با تشکیل ساختار اداره کل اتباع، تلاش درخور توجهی به این مقوله داشته است.
