صداوسیما یک سازمان رسانه‌ای نیست؛ یک شرکت تجاری رسانه‌ای‌ست
نشست بررسی چالش‌های نگارش زبان فارسی در رسانه‌ها با حضور اساتید ارتباطات و روزنامه‌نگاری در مرکز آموزش رسانه‌ها برگزار شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، فریدون صدیقی با اشاره به اینکه امروز مهمترین چالش روزنامه‌نگاری این است که خوانده نمی‌شود، گفت: ما 900 هزار تیراژ در یک رسانه داریم اما 500 هزار تا نیز خوانده نمی‌شود و این اتفاق درحالی رخ می‌دهد که ما 4 میلیون دانشجو داریم.
وی با تقسیم روزنامه‌نگاری ایران بعد از انقلاب به 4 دوره گفت: دوره اول که بعد از انقلاب است در شور و هیجان انقلاب فقط به شعارنویسی اختصاص داشت. در زمان جنگ تکنیک‌ها فراگرفته شد و از دوره 76 به بعد که دوره اصلاحات بود؛ شرایط ویژه‌ای بوجود آمد. در 4 سال اخیر نیز فضای مجازی نقش زیادی در روزنامه‌نگاری داشته است.
صدیقی ادامه داد: رسانه با مخاطب تعریف می‌شود و کار اصلی آن سرگرمی‌سازی، اطلاع‌رسانی و دانش‌افزایی است. کار روزنامه پاسخ دادن به نیاز آنی آن است. به همین دلیل امروز ضرب‌المثل شده که می‌گویند فلان حرف روزنامه‌ای است زیرا نوعی دادن پاسخ آنی است.
صدیقی با تاکید بر اینکه رسانه و روزنامه با تغییر نسل باید به مخاطب توجه کند، گفت: امروز نسل جدیدی آمده که اصلا نسل 30 سال به بالا را قبول ندارد. طبیعی است که یک روزنامه و رسانه باید برای این مخاطب بنویسد. در نتیجه تخریب نیز آغاز می‌شود.
صدیقی افزود: من اصلا روزنامه‌نگاری زرد را قبول ندارم یعنی اگر یک نشریه‌ای 400 هزار نفر یا 80 میلیون نفر مخاطب دارد نباید آن را زرد نامید و نمی‌توان همه مخاطبان آن را در دریا ریخت. البته اگر روزنامه‌ای یا نشریه‌ای به پلشتی‌ها دامن می‌زند قطعا زرد است.
وی با اشاره به اینکه رسانه همزمان هنجارشکن و هنجارساز است، گفت: وقتی مثلا عادل فردوسی‌پور حرفی را در برنامه تلویزیونی می‌زند که 30 میلیون بیننده دارد آن حرف تبدیل به یک دانش می‌شود و حتی در زبان و گویش بیننده نیز تاثیر دارد.
صدیقی بر لزوم آموزش تاکید کرد و گفت: درست است که ما روزنامه‌نگاران باید دائم بیاموزیم و به اساتید مراجعه کنیم اما آیا استاد ادبیات ما خودش کتاب و رمان می‌خواند.
صدیقی با ابراز تاسف از کسانی که دائم از رسانه‌ها انتقاد می‌کنند، گفت: متاسفانه امروز رسانه‌هایی که پاکیزه‌گو و پاکیزه‌نویس هستند مخاطبان بسیار کمی دارند. نتیجه این امر حتی در کتاب نیز دیده شده و ما شاهد هستیم که تیراژ کتاب 150 نسخه است.
سیدفرید قاسمی استاد روزنامه‌نگاری نیز با تاکید بر اینکه روزنامه‌نگاران نقش مهمی در گسترش و نگهداری زبان فارسی داشته‌اند، گفت: این نقش آنقدر پررنگ است که حتی زمانی که رادیو وارد ایران شد به دلیل اینکه فرقی بین زبان نوشتاری و گفتاری نبود گویندگان رادیو از روزنامه‌نگاران کمک گرفتند و حتی گاهی متن روزنامه‌ها را می‌خواندند.
وی با اشاره به دهه 20 و رواج روزنامه‌نگاری حزبی گفت: متاسفانه از این دهه زبان هتاکانه و عریان نویسی وارد رسانه‌ها شد و امروز نیز این مسئله وجود دارد. در آن دوران 7 نوع روزنامه شامل روزنامه‌های درباری، توده‌ای، ملی، مذهبی، صنفی و خارجی وجود داشتند که بسیار عریان می‌نوشتند.
قاسمی افزود: از سال 32 تا 57 روزنامه‌نگاری تحت تاثیر آموزش، تجربه و پژوهش تغییر کرد و در سال‌های 57 و 59 و همچین از سال 59 تا پایان جنگ زبان روزنامه‌نگاری تفاوت محسوسی داشت و از پایان جنگ تا امروز نیز زبان روزنامه‌نگاری تغییرات زیادی کرده است.
فرید قاسمی گسترش فعالیت خبرگزاری‌ها را از اتفاقات مهم سال‌های اخیر حوزه رسانه دانست و افزود: روزنامه‌های ما امروز از تولیدکننده به مصرف‌کننده تبدیل شدند و خبرگزاری‌ها، روزنامه‌ها و روزنامه‌نگاری رونده و ایستاده ما را به یک روزنامه‌نگاری نشسته تبدیل کرده است.
وی ادامه داد: امروز نه تنها مطالب بیشتر روزنامه‌ها تولیدی نیست بلکه براساس یک آمار دقیق 83 درصد مطالب مجلات نیز غیرتولیدی هستند و اگر لگوی یک روزنامه را از ابتدای آن برداریم مطالب آن با خبرگزاری هیچ تفاوتی ندارد و اینکه ما یک مطلبی را از خبرگزاری برداریم و نام آن را حذف کنیم و در روزنامه چاپ کنیم هنر نیست.
فرید قاسمی تولید متمرکز را ازجمله آفت‌های روزنامه‌نگاری در ایران دانست و گفت: امروز ما نه تنها دچار غلط‌های املایی شدیم بلکه یک بی‌مبالاتی محتوایی در نگارش داریم که بسیار خطرناک‌تر از غلط‌های املایی است. بطور مثال اینکه یک مقامی در یک نشست خبری بگوید ما از پدر شیشلیک ایران تجلیل می‌کنیم و یا شیشلیک به عنوان میراث فرهنگی ثبت می‌شود و بعد خبرنگار و روزنامه‌نگار این حرف را بدون آنکه از فیلتر عقلی خود رد کند به عنوان تیتر اصلی مطلب خود استفاده کند فاجعه است زیرا روزنامه‌نگار میرزابنویس نیست.
وی ادامه داد: خبرنگار و روزنامه‌نگار فقط واسطه بین مطلب بیان شده و منتشر شدن آن مطلب نیستند و نباید هر فردی هر چه می‌گوید را منتشر کرد. البته حل این مشکلات نیاز به حل کردن بسیاری از زیربناها دارد و من توقع ندارم که معجزه کند.
وی مشکلات معیشتی را از اصلی‌ترین دلایل کم‌توجهی روزنامه‌نگاران به جزئیات کارشان دانست و افزود: روزنامه‌نگاران ما مشکلات معیشتی بسیاری دارند و به نوعی مسافرکش مطبوعات محسوب می‌شود و نمی‌توان از خبرنگار و روزنامه‌نگاری که صبح در خبرگزاری کار می‌کند عصر در روزنامه کار می‌کند و شب هم در ماهنامه کار می‌کند انتظار زیادی داشت اما دولت می‌تواند بخشی از یارانه مطبوعات را به اصلاح زیرساخت‌ها اختصاص دهد.
حمیدرضا مدقق استاد روزنامه‌نگاری و سردبیر فرهنگی شبکه خبر نیز با اشاره به اینکه بخشی از مشکلات نگارش در حوزه روزنامه‌نگاری به دوران تحصیل بازمی‌گردد، گفت: ما از دوران ابتدایی تا پایان دوران دبیرستان با یک رسم‌الخط واحد در زبان فارسی مواجه نیستیم به همین دلیل امروز کسی که دیپلم می‌گیرد حتی یک نامه ساده نیز نمی‌تواند بنویسد.
وی ادامه داد: امروز حتی افرادی که لیسانس می‌گیرند و بسیاری از پزشکان و مهندسان نمی‌توانند علائم سجاوندی را در نگارش رعایت کنند و این مسئله خیلی دردناک است.
مدقق علاقه‌مندی به رمان و داستان را جزو ملزومات حرفه روزنامه‌نگاری دانست و افزود: نبود رسم‌الخط فارسی در رسانه‌ها باعث تضاد در آن رسانه شده است. امروز بسیاری از کلمات یک رسم‌الخط واحد ندارند مثلا کلمه رئیس‌جمهور به چند شکل مختلف نوشته می‌شود. این تضاد تا جایی پیش رفته که حتی در برخی از رسانه‌ها مانند صداوسیما چند رسم‌الخط وجود دارد.
مدقق با اشاره به ضعف فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این عرصه گفت: متاسفانه کلماتی که توسط این فرهنگستان پیشنهاد می‌شود به درد نگارش رسانه‌ای نمی‌خورد و از طرفی معادلسازی‌های آنها بسیار کند است.
وی ادامه داد: رسانه‌های ما به دلیل رقابت غلطی که با هم دارند و رقابتی که مطبوعات با تلویزیون و تلویزیون با فضای مجازی دارد، همچنین درگیر شدن در فضای مجازی باعث شده تا از خودشان غافل شوند و کمتر به اصلاح خود بپردازند.
سردبیر فرهنگی شبکه خبر افزود: باید امروز گروهی متشکل از اهالی رسانه، اساتید زبان فارسی دور هم جمع شوند و یک کتاب روشمند برای رسانه‌ها بنویسند. همچنین باید رسانه‌ها به سمت همپوشانی حرکت کنند یعنی یک روزنامه‌نگار همزمان باید روزنامه‌نگاری مکتوب، دیداری و شنیداری را بداند.
علیرضا حسینی پاکدهی نیز با اشاره به اینکه مشکل نبود رسم‌الخط از آنچه که سخنرانان بیان کردند نگران‌کننده‌تر است، گفت: تمامی کتاب‌های درسی ما از یک ساختمان خارج می‌شود ولی متاسفانه هنوز ما یک شیوه آموزشی ثابت نداریم. به همین دلیل ما نه تنها از یک مقطع تحصیلی به مقطع دیگر بلکه حتی در یک کتاب و در یک صفحه از یک مقطع تحصیلی نیز با تعارض نگارش روبه‌رو هستیم.
وی ادامه داد: ما یک روزنامه‌نگاری تقلیدی داریم و هم در بعد حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای این تقلید وجود دارد. این تقلید از آنجا ناشی می‌شود که هر پدیده‌ای که وارد کشور می‌شود به صورت کامل بومی‌سازی نمی‌شود و به طور مثال ما شاهد هستیم که حتی ابتدایی‌ترین چیزها مانند ترافیک نیز در کشور حل نشده چه برسد به نگارش.
پاکدهی اهداف اصلی امروز رسانه‌ها را سیاسی و اقتصادی دانست و گفت: امروز رسانه‌ها به دنبال مقاصد سیاسی و تجارتی هستند و این سیاست‌زدگی و تجارت‌زدگی در رسانه‌ها وجود دارد به همین دلیل من معتقدم حتی رسانه‌ای مانند صداوسیما یک سازمان رسانه‌ای نیست بلکه یک شرکت رسانه‌ای – تجاری است.
وی؛ اعتماد را محور اساسی رابطه رسانه و مخاطبان دانست و گفت: بخشی از بی‌اعتمادی مخاطبان به رسانه‌ها از آنجا ناشی می‌شود که مدام اشتباهات ما تکرار می‌شود و تا زمانی که نتوانیم تمامی غلط‌ها و اشتباهات خود را محو کنیم نمی‌توانیم اعتماد کامل مخاطبان را داشته باشیم و راه کم کردن مشکلات توجه جدی به تخصص‌گرایی است.