افتتاح همایش اقبال با پیام‌های ظریف و نوازشریف
همایش بین‌المللی علامه اقبال لاهوری با پیام‌های رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر پاکستان و وزیر امور خارجه کشورمان افتتاح شد.
به گزارش ایلنا، در افتتاحیه این همایش که از سوی حوزه هنری و موسسه فرهنگی اکو برگزار شد، محسن مومنی شریف؛ رئیس حوزه هنری، حسین افتخار عارف؛ رئیس موسسه فرهنگی اکو، غلامعلی حداد عادل؛ رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و اصغر دادبه؛ استاد دانشگاه سخنرانی کردند.
وسعت زبان فارسی در شعر اقبال
محسن مومنی شریف در آغاز این مراسم که یکشنبه 24 خردادماه در تالار سوره حوزه هنری برگزار شد، با اشاره به ارادت اقبال لاهوری به ایران و فارسی‌زبانان، گفت: اگر یک قرن پیش اقبال در وصف جوانان ایرانی و در ستایش نیاکان آنان شعر می‌سرود، اما صدایش در ایران شنیده نمی‌شد خوشبختانه امروز کمتر شهر و روستایی در ایران یافت می‌شود که نامی و نشانی از اقبال لاهوری در آن نباشد.
رئیس حوزه هنری نگاه اقبال به ایران را نگاه تمدنی دانست و گفت: علامه اقبال لاهوری ایران را خاستگاه تمدن نوین اسلامی می‌داند و در شعر مشهوری به زبان اردو (طهران هو گر عالم مشرق کا جنیوا/ شاید کره ارض کی تقدیر بدل جایی) می‌گوید: «اگر تهران همان جایگاه را در شرق داشت که امروز ژنو در غرب دارد، سرنوشت جهان به گونه دیگری رقم می‌خورد.» جالب اینکه اخیراً یکی از استراتژیست‌های آمریکایی هم به همین مفهوم اعتراف کرده بود و گفته بود: «خاورمیانه، مرکز تحولات جهان آینده است و قلب این تحولات ایران است.»
وی با بیان اینکه از ویژگی‌های اقبال تسلط به زبان‌های مختلف است، عنوان کرد: به گفته پروفسور قوی احمد، علامه اقبال به 9 زبان معتبر جهانی آشنایی کامل داشت. اما او در این میان، زبان فارسی را برای بیان اندیشه‌ها و پیامش برگزید. این انتخاب علاوه بر اینکه توانایی و وسعت زبان فارسی را در بیان ظرایف و طرایف فکر و احساس می‌رساند، بیانگر نکته دیگری هم هست و آن اینکه اقبال روزگاری دست به چنین گزینشی زد که استعمار با تمام توان خود می‌کوشید این زبان را که زبان دوم معارف اسلامی و کلید گنجینه عرفان و اندیشه اسلامی است، در شبه قاره نابود کند که متأسفانه به میزان زیادی هم توفیق یافت.
مومنی ادامه داد: اقبال زبان فارسی را به عنوان زبان مشترک تمدن نوین اسلامی می‌دانست؛ بنابراین اندیشه بنیادی خود را در ایجاد امت واحده اسلامی به این زبان سرود. او این نظریه را ابتدا به شکل انسجام یافته در منظومه «اسرار خودی» بیان کرد. مفهوم «خودی» سر حیات و هسته مرکزی نظام فکری اوست. این مفهوم در منظومه‌های بعدی او مانند «رموز بی‌خودی»، «بال جبرئیل» و «جاویدنامه» تحول یافته و سپس در کتاب مشهورش «احیای فکر دینی در اسلام» به گونه سازمان یافته‌تر بیان شده است.
پیام رئیس‌جمهور پاکستان به همایش اقبال
در ادامه مراسم؛ پیام رئیس‌جمهور کشور پاکستان به همایش بین المللی بزرگداشت علامه اقبال لاهوری در ایران خوانده شد.
پیام ممنون حسین به این شرح است: برگزاری کنفرانس بین المللی شعر و فلسفه علامه اقبال لاهوری تحت نظارت موسسه فرهنگی اکو، بسیار رضایت بخش و قابل تقدیر است. زمینه شعر اقبال ، بیانگر چالش هایی است که امروزه در مقابل امت مسلمان است. بنابراین نسبت به گذشته، ما نیاز بیشتری برای رجوع به آموزش و فلسفه اشعار اقبال داریم. اتحاد مسلمانان از نیل تا کشقار، یکی از پیام های شعر اقبال بود. بنابراین جهان اسلام همانند سکویی(پایه) پدیدار می شود که خود را صرف خدمت به رفاه بشریت می‌کند.
علامه اقبال دراول ژانویه سال 1938 در پیام تبریک سال نو اظهار داشت: متفکران جهان صامت و خاموش هستند. آیا این روند انتهای تمام پیشرفت ها و انقلاب تمدن هاست؟ آنان از خود می پرسند که آیا بشر باید یکدیگر را با نفرت نابود کند و سکونت در زمین را غیر ممکن؟ به یاد داشته باشید که بشریت تنها با احترام به یکدیگر می توانند در روی زمین با هم زندگی کنند و تا زمانی که نیروهای آموزشی و پرورشی سراسر جهان در جهت از بین بردن احترام انسان‌ها به یکدیگر گام برمی‌دارند، این جهان همانند یک میدان جنگ و شکار وحشیانه باقی خواهد ماند.
با توجه به ماهیت منحصر به فرد چالش های پیش روی بشریت، به خصوص امت مسلمان، ارتباط پیام علامه اقبال لاهوری و این نوع تفکرات، چندین برابر افزایش پیدا کرده است. برگزاری همایش بزرگداشت علامه اقبال لاهوری توسط موسسه فرهنگی اکو باعث ایجاد حس عمیقی از غرور در شعر و فلسفه وی و ارتباط کشور ایران و پاکستان شده است.
اشعار علامه اقبال لاهوری روح ما را به جنبش وادار می کند و فلسفه او یادآور یک زندگی پرجنب و جوش است. همچنین این مهم باعث ارتباط قوی و عمیقی میان فرهنگ و مردم ایران و پاکستان می‌شود. امید است که این همایش بتواند این ارتباط را تقویت کند و استحکام بخشد.
پیام نخست‌وزیر پاکستان به همایش اقبال
نوازشریف(نخست‌وزیر جمهوری اسلامی پاکستان) نیز در پیامی به همایش بین‌المللی علامه اقبال لاهوری گفت: من جلسات همایش علامه اقبال را که تحت نظارت اکو در ایران برگزار می‌شود گرامی می‌دارم. اطمینان دارم که اقدامات این همایش و مجموعه مقالاتی که در این همایش ارزشمند درباره این شاعر محترم مشرق‌زمین که در راه اسلام و امت مسلمان گام‌های بزرگی برداشته است ارائه می‌شود، همکاری غیر قابل انکاری را خواهد طلبید.
علامه اقبال، طیّ روزهای سخت و دشوار استعمار غرب، سردمدار تجدید حیات تفکّر اسلامی و ارزش‌های دینی بود. بیانات ژرف‌اندیشانه ایشان درخصوص حقیقت نهایی موجود در آموزه‌های اسلامی، در درجه اول، ابزاری بود برای زنده نگه داشتن پیام اصلی جهان اسلام.
او امت مسلمان را به فراگیری ماهیت جهان هستی و جهان‌شمول کردن آیین جاودانی اسلام که به مرزهای جغرافیایی ساخته‌شده به دست بشر محدود نمی‌شود تشویق می‌کرد. او در موعظه‌های خویش اعلام کرد: «اسلام آن نوع از بندگی است که از محدوده نژاد، عقیده، طریقت یا رنگ پوست عبور کرده و محدود به قوم و قبیله و نژاد و فرهنگ خاصی نیست. اسلام، یک آیین جهانی و همگانی است».
خطابه‌های سیاسی علامه اقبال، ماهیتاً مبتنی بر پیشگویی‌هایش بودند؛ او می‌توانست حذف تدریجی قید «اطاعت و فرمانبُرداری» را برای ملّت‌هایی که در انقیاد دولتهای استعماری به سر می‌بردند، پیش‌بینی کند. بنابراین، وی نوعی از ایدئولوژی انقلابی را ارائه کرد که مبتنی بر چگونگی اثباتِ وجودِ کشورهای اسلامیِ در حال ظهوری بود که تحت سلطه کشورهای استعمارگر قرار داشتند.
او طبیعت گرم و مهربانی داشت و سرشتش به گونه‌ای بود که همیشه در جست‌وجوی حقیقت بود و جهان‌بینی قوی‌اش بر خط مشی‌های آتی‌اش تأکید داشت که مبتنی بر اخوّت و برادری عمیق میان مسلمانان بود.
علامه اقبال، نوعی از فنّ شاعری که در آن اعتدال و میانه‌روی رعایت شده بود را برگزید و با انتخاب شعرِ ناب و خالص و تأثیرگذار، کوشید تا پیامِ خویش را برای خوانندگانش به تفصیل شرح دهد. اشعار پرمحتوای علامه اقبال منعکس‌کننده شکوه و عظمت تمدّن بزرگ اسلامی بود. او همچنین در اشعارش به آن دسته از نقاط ضعف جوامع اسلامی اشاره می‌کرد که منجر به افول موقّتشان شده بود.
این شاعر برجسته پیام‌هایش را بر اساس مجموعه آرزوهایش چون آگاهی و هوشیاریِ مسلمانان در زمینه‌های مختلف تنظیم می‌کرد، و بر تفسیر بازتاباننده اصول پیش‌بینی‌شده توسط اسلام، به عنوان یک مذهب جهانی تأکید داشت.
حکمت و دانش منحصر به فرد علامه اقبال، نه تنها در گذشته، بلکه در عصر حاضر نیز، تفکر اجتماعی ما را نسبت به موجودیت جامعه اسلامی روشن می‌سازد. پیام اقبال، بیشتر در مورد توجیهات منطقی در خصوص بحران‌های فرهنگی پی در پی در جوامع مختلف است.
آموزه‌های وی، به راه و روشی اشاره دارند که از طریق آن بتوان به سمت و سوی همزیستی مسالمت‌آمیز، توازن و هماهنگی جهانی و روابط حسنه بین‌المللی گام برداشت. او قاطعانه اعلام کرد که: «جامعه‌ای که از عداوت و دشمنی الهام می‌گیرد و بدخواهی و غرض‌ورزی به آن القا می‌شود، جامعه‌ای پست است که قطعاً در مقایسه با جوامع دیگر نادیده گرفته خواهد شد».
من برای عُرف‌ها، سنّت‌ها، قوانین، و نهادهای مذهبی و اجتماعی هر جامعه‌ای ارزش زیادی قائلم. این وظیفه من است که در صورت لزوم، بر اساس آموزه‌های قرآن، از عبادتگاه‌های جوامع مختلف دفاع و حمایت کنم.
بلای تروریسم و افراط‌گرایی که ساختار و بدنه سیاست ما را تحت‌الشعاع قرار داده و به آن خدشه وارد می‌کند، می‌تواند توسط پیام اقبال که بر ایجاد وحدت در تمام رده‌های مختلف جامعه تأکید دارد، زدوده شود.
بدیهی است که مأموریت بلندمدّتی که اقبال در طول تمام زندگی‌اش داشت، این بود که امّت اسلامی را به سوی تلاش در جهت تشریک مساعی با سایر جوامع و صرف انرژی برای به دست آوردن رفاه عمومی بشر سوق دهد.
اقبال به کل بشریت تعلق دارد
حسین افتخار عارف (رئیس موسسه فرهنگی اکو) نیز درباره اقبال گفت: افکار علامه لاهوری در آثار انقلابی و شعرهایش پدیدار شده و در بیداری امت مسلمان به ویژه مسلمانان شبه قاره که همواره توسط دولتهای استعمارگر زیاده خواه و سلطه طلب غرب سرکوب شده اند نقش بسزایی داشته است.
افتخار عارف؛ بازتاب عشق علامه لاهوری به ملت ایران و زبان فارسی را در آثارش مشهود دانست و گفت: درواقع مردم ایران نخستین ملتی هستند که علامه اقبال بر آثارش مورد خطاب قرار می دهد. این شاعر بزرگ اردو زبان از 12 هزار بیت شعر حدود 7 هزار بیت به زبان فارسی سروده است.
وی همچنین گفت: در مورد مبانی نظری علامه در ایران بسیار نوشته شده است. حضرت امام خمینی (ره) علامه اقبال را فیلسوف بی بدیل نامیده اند. همچنین یکی از متفکران بزرگ ایران که تحت تاثیر شعر اقبال قرار گرفته اند حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله العالی) بودند که مقاله ای با عنوان ستاره بلند شرق نگاشته اند که می توان از آن به عنوان یکی از با ارزش ترین آثار در این زمینه نام برد.
رئیس موسسه فرهنگی اکو خاطرنشان کرد: در هر اثر ادبی قرن بیستم ملت ایران( به عنوان ملت توحیدی) نگاه کنیم، آن اثر بدون شک به اقبال تعلق دارد. در واقع ماموریت اقبال در مورد آزادی بشریت در جهان اسلام به عنوان یک میراث معنوی دموکراسی است که او به امت مسلمان ارائه کرده است.
وی با تاکید بر اینکه علامه اقبال به یک جامعه محدود نمی شود، گفت: اقبال به کل بشریت تعلق دارد. از او به عنوان یکی از برجسته‌ترین شاعران در سراسر دنیا به ویژه در میان شاعران شبه قاره نام برده می‌شود. در واقع افکار او فراتر از زمان و مکان است و از او می توان به عنوان شاعر فردا یاد کرد.
پیام ظریف به همایش اقبال
محمدجواد ظریف (وزیر امور خارجه کشورمان) نیز در پیامی به همایش اقبال لاهوری گفت: اقدام ارزنده موسسه فرهنگی اکو در برپایی همایش بین‌المللی بزرگداشت علامه اقبال لاهوری فرصت مغتنمی است تا اندیشمندان و اقبال شناسان ایران و دیگر کشورهای منطقه بار دیگر از افکار و آثار این مصلح معاصر الهام گیرند و به مدد روح وحدت گرای اقبال چشم انداز نوینی در مسیر اعتلای همگرایی ملل مسلمان ترسیم کنند.
بی‌تردید آرمان نهایی علامه اقبال متاثر از علایق دینی او، دستیابی به وحدت و یکپارچگی ملل مسلمان بوده است و از قضا در شرایط کنونی بین‌المللی و با ملاحظه اوضاع و احوال حاکم بر جوامع خاورمیانه، شرق اسلامی برای دستیابی به جایگاه واقعی خویش، بیش از گذشته نیازمند رجوع به افکار و دیدگاه‌های اقبال است.
علامه اقبال یک شخصیت چندوجهی است که در عین دین‌مداری و اعتقاد راسخ به ظرفیت‌های غنی فرهنگ خودی، به دنبال نوگرایی و تعامل دوسویه با مدنیت جهانی بوده است. آثار ارزشمند اقبال پل اتصالی است بین قلمرو معنوی شبه قاره هند و اندیشه‌های فلسفی غرب که سال ها پس از حیات این اندیشمند جامع نگر، کماکان می‌توان از آنها برای حل معضلات بشری مدد جست.
عشق خالصانه اقبال به فرهنگ و مردم ایران زمین که در همه آثار او متجلی است، این انسان بزرگ را محبوب دل‌های ملت ایران ساخته است. تجلیل شایسته از مقام شامخ این اسطوره فرهنگی و تاریخی که جزو میراث مشترک ایران و همسایگان است، مایه بسی فخر و مباهات است.
مشخصه اصلی که منطقه ما را از دیگر نقاط دنیا متمایز می‌سازد، آن است که طی قرون و اعصار متمادی انسان‌های فرهیخته نظیر اقبال در دامن این تمدن اصیل پرورش یافته و به شکوفایی رسیده‌اند و امروزه نه تنها در شمار مشاهیر ملی وطن خود جای دارند، بلکه همچنین روح سترگ آنها مرزهای جغرافیایی را درنوردیده و شعاع وجودی آنها در اطراف و اکناف عالم پرتوافشانی می‌کند.
به مدد همین تاریخ و تمدن مشترک امروزه شاهد آنیم که فرآیند همگرایی منطقه‌ای در قالب سازمان اکو روند رو به رشدی را تجربه می‌کند. هر چند نقطه ثقل این همکاری‌ها بر محور تقویت مناسبات اقتصادی شکل گرفته است، ولی خوشبختانه سایر ابعاد همکاری منطقه‌ای بویژه جنبه معنوی و فرهنگی روابط نیز با استقبال و همراهی کشورهای عضو اکو سیر تکاملی یافته است. پشتوانه تمدنی منطقه ما نیز همین ایده را تقویت می‌کند که همکاری سازمان یافته در سطح کشورهایمان صرفا جهت گیری اقتصادی و فنی نداشته بلکه به موازات گسترش و تعمیق آنها، اهتمام به روابط انسانی و معنوی نیز در دستور کار این همکاری ها قرار گیرند.
بدیهی است همکاری منطقه‌ای زمانی به نتایج اصلی خواهد رسید که توسعه پایدار و همه جانبه در کانون توجه تصمیم سازان قرار داشته باشد و طبعاً مقوله فرهنگ و هنر محور اساسی این فعالیت جمعی محسوب می‌شود. در این صورت است که روحیه خودباوری در نسل فعلی تا حد عالی ارتقا می‌یابد و نسل های آتی نیز به یمن آشنایی با مفاخر مشترک، راه پرافتخار مشاهیر خود را با تعهد و پایداری فزون تر دنبال خواهند کرد.
در همین راستا موسسه فرهنگی به عنوان بازوی مهم سازمان اکو تحت مدیریت جناب آقای پروفسور افتخار حسین عارف که خود از مفاخر ادبی و فرهنگی هستند، با استفاده از شیوه‌های بدیع و خلاقانه نقش خطیر و تاثیرگذار خود را به شایستگی ایفا کرده است. ارزیابی کلی فعالیت‌های موسسه طی سالیان گذشته این جمع‌بندی را به دست می‌دهد که در مسیر تحقق اهداف و آرمان‌های صادقانه و خیرخواهانه بنیان گذاران این مجموعه اقدامات موثری انجام شده است.
ضمن تقدیر و تشکر از ریاست محترم موسسه فرهنگی اکو و همکاران ایشان و دیگر دست اندرکاران برگزاری این نشست مایلم تاکید کنم جمهوری اسلامی ایران به عنوان میزبان مقر این موسسه مهم منطقه‌ای همچون گذشته از گسترش تعاملات فرهنگی و تقویت روح همگرایی بین کشورهای منطقه حمایت کامل می‌کند و از هیچ کوششی فروگذار نخواهد کرد. انتظار می‌رود که در آینده نیز دولت های منطقه کماکان حامی و مشوق فعالیت‌های ارزشمند این بخش باشند و در طرح ها و برنامه‌های حوزه ادب و هنر مشارکت فعال داشته باشند.
سخن را با شعری از اقبال به پایان می‌برم و از توجه و حوصله شما سپاسگزارم:
رشته وحدت چو قدم از دست داد / صد گره بر روی کار ما فتاد
ما پریشان در جهان چون اختریم / همدم و بیگانه از یکدیگریم
باز این اوراق را شیرازه کن / باز آیین محبت تازه کن
آرزوی اقبال برای مرکزیت شهر تهران
علی‌اصغر دادبه (استاد فلسفه اسلامی و ادبیات عرفانی دانشگاه علامه طباطبایی) هم در این همایش در سخنانی گفت: نگاه اقبال به ایران به این شکل است که پیشنهاد می‌کرد همان نگاهی که مردم غرب به ژنو دارند، مردم شرق به تهران داشته باشند. جا دارد بپرسیم چرا از تهران نام برد و از قاهره یا شهرهای دیگر نام نبرد. دلیل این موضوع این است که توجه اقبال به فرهنگ ایران بسیار زیاد بوده است.
وی همچنین ادامه داد: مرکزیتی که اقبال آرزو می‌کند تهران داشته باشد به این دلیل فرهنگی است که سراسر وجود اقبال را فرا گرفته است. او در یادداشتهایش اینطور اشاره کرده است که اگر از من بپرسید بزرگترین توفیق عربها چه بود می‌گویم فتح ایران، چرا که عربها با فتح ایران و دستیابی به فرهنگ الهی ایران که مورد تایید اسلام هم بود به همان کامیابی رسیدند که رومیان با فتح یونان به دست آوردند. تمدن اسلامی مانند کودکی است که از پدری سامی و مادری آریایی زاده شده که لطافت را از مادر و صلابت را از پدر گرفته است. با این حساب، اگر این اتفاق نیفتاده بود و ایران فتح نشده بود، تمدن اسلامی ناقص می‌شد. او این نگاه را به فرهنگ و تمدن اسلامی داشته و این نگاه در تمام عمرش ادامه داشته است.
دادبه افزود: به اقبال گفتند چرا به فارسی شعر می‌گویی و او پاسخ داد چون به فارسی به من الهام می‌شود. انتخاب یک زبان از سوی کسی که می‌خواهد عواطفش را بیان کند خیلی معنا دارد و می‌بینم که او به فارسی نمی‌توانست سخن بگوید ولی مجموعه شعر فارسی دارد.
این چهره پیشکسوت ادبیات عرفانی و فلسفه اسلامی با بیان این که توجه اقبال لاهوری در تمام عمر به مولوی قابل انکار نیست، اظهار کرد: عده ای می‌گویند اقبال لاهوری با حافظ مشکل داشته، این در حالی است که او حافظ مشکل نداشت بلکه برداشتهای نادرستی در این زمینه وجود دارد، او با حافظ مشکل نداشت، با بعضی مسائل تصوف مشکل داشت و حرف این مصلح اجتماعی این بود که بعضی آموزشها برای آموزش نوآموزان مناسب نیست و به کار نمی آید.
دادبه همچنین گفت: در این زمینه و برای رفع این شبهه نیز اقبال به تدریج به اصلاح این موضوع اقدام کرد و می‌توانیم بگوییم اگر می‌خواست دو نفر را در نظر بگیرد مولانا و حافظ بوده اند.
تاسیس انجمن ایرانی دوستداران اقبال
غلامعلی حداد عادل (رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی) با بیان این که اقبال لاهوری با دو چشم به جهان نگاه می‌کرد، افزود: در شخصیت اقبال چند نکته قابل توجه و تامل است؛ یکی این که شخصیت فکری و فلسفی او ترکیبی است از تفکر فلسفی اسلامی و فلسفه غربی. مراد من یک تفکر التقاطی بی سامان نیست بلکه منظورم این است که اقبال با هر دو جهان بینی فلسفی آشناست. همچنین تعلق او به شرق و رشد او در شبه قاره سبب آشنایی او با جهان بینی و فلسفه اسلامی است و در عین حال او در آلمان فلسفه خوانده یعنی فلسفه غربی را از آبشخورهای بی واسطه دریافت کرده و با این حال او هیچگاه مقلد کور و پیرو بی قید و شرط هیچ فیلسوف غربی جدید نبوده است.
حداد عادل تاکید کرد: اقبال انسان را به آسمان می برد درست در نقطه مقابل فلسفه‌های جدید غربی که انسان را از آسمان به زمین هبوط می دهند. با این که بسیاری از مکاتب فلسفی غرب می خواهند انسان را زمین‌گیر کنند، اقبال یادآوری می‌کند که تو از عالم بالا هستی و مسئولیت اجتماعی را نباید فراموش کنی.
این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: ویژگی دیگر اقبال ترکیب دو توانایی عقلی و عاطفی است که از او هم یک متفکر ساخته و هم یک شاعر. معمولا بین این دو عرصه، توازن و تعادل کمتر برقرار می‌شود و کسانی که بیشتر متفکرند، کمتر شاعرند و آنها که بیشتر شاعرند، کمتر متفکرند؛ اما او از هر دو حیث مقام بالایی داشت. شعر او یکسره شور و حال و احساس است و در دل و جان خواننده چنگ می اندازد آنچنان که شان شعر است و اما این شعر درونمایه فکری و عقلانی دارد؛ درواقع ترکیب دو جنبه تعقل و تغزل در اقبال بسیار قابل توجه است.
حداد عادل درباره ویژگی دیگر شخصیت اقبال لاهوری نیز بیان کرد: جنبه دیگر شخصیت او، ترکیب دو جنبه فردی و اجتماعی انسان است. وقتی شعر اقبال را می‌خوانیم، این شعر، هم انسان را به عنوان یک فرد بسیار بالا می‌برد و هم به عنوان یک قطره در دریای جامعه گم می‌کند. اقبال در یک دوران پرآشوب و پرحادثه از حیث مسائل اجتماعی و سیاسی زندگی به هیچ وجه نسبت به سرنوشت امت اسلامی و مسلمانان شبه قاره بی اعتنا نبوده است و این توجه هم جنبه فردی داشته و هم جنبه اجتماعی.
به گفته این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، ویژگی دیگر علامه اقبال لاهوری، ترکیب دینداری و روشنفکری است.
حداد عادل تاکید کرد: اگر روشنفکر را به این معنی بگیریم که کسی است که حرف‌های نو در آستین دارد، اقبال به این معنا روشنفکر است و در عین حال به معنای حقیقی کلمه مومن و دیندار است. در آثار اقبال لاهوری عشق به پیامبر و اهل بیت (ع) موج میزند و سرشار از اعتقاد به قرآن است.
حداد عادل بعد از خواندن چهار شعر از علامه اقبال لاهوری، دو پیشنهاد مطرح کرد و گفت: پیشنهاد اول من این است که انجمن ایرانی دوستداران اقبال تاسیس شود. من بارها قصد کرده‌ام چنین انجمنی را تاسیس کنم اما مجال آن را پیدا نکرده‌ام، حالا امیدوارم برکت و حاصل این جلسه این باشد که چنین انجمنی تاسیس شود و یاد کردن از اقبال در گرو اتفاق و تصادف نباشد.
او همچنین با بیان این که ما در دنیا سزاوارترین مردم برای تکریم و تقدیر از اقبال هستیم، گفت: باید به صورت مستمر چراغ اندیشه و شعر اقبال را در ایران اسلامی روشن نگه داریم. بنابراین پیشنهاد دوم من این است که حوزه هنری همت کند و شعرهای اقبال لاهوری را با موسیقی اصیل ایرانی همراه کند، به این صورت هم به شعر اقبال جلوه داده می‌شود و هم به موسیقی ما آبروی بیشتر داده می‌شود.
برگزیدگان همایش علامه اقبال لاهوری
مراسم گشایش همایش بین‌المللی علامه اقبال لاهوری با معرفی و تقدیر از برگزیدگان بخش مقاله و شعر همراه بود.
بنا بر اعلام، در بخش مقالات این همایش از بیش از 50 مقاله ارسالی 5 مقاله به عنوان مقالات برتر انتخاب شدند و برگزیدگان به این شرح هستند:
«زاهد منیر عامر» از کشور پاکستان
«رستم وهاب‌نژاد» از کشور تاجیکستان
«قنبرعلی تابش» از کشور افغانستان
«اخلاق احمد» از کشور هندوستان
«محمد کیومرثی» از کشور ایران
بخش مقالات این همایش مقاله شایسته تقدیر هم داشت که اسامی تقدیرشدگان این بخش به شرح زیر است:
«جمیل اصغر جامی» از کشور پاکستان
«فرزانه اعظم لطفی» از کشور ایران
«هارون گل» از کشور پاکستان
در بخش شعر این همایش سه شعر ارسالی شایسته تقدیر شناخته شدند و از شاعران آنها تقدیر شد. این شاعران عبارت بودند از:
«عبدالرضا رضایی‌نیا» از کشور ایران
«سیداحمد شهریار» از کشور پاکستان
«سیدسکندر حسینی» از کشور افغانستان
پس از اهدای جوایز مسوولان برگزارکننده همایش به همراه برگزیدگان و مهمانان خارجی عکس یادگاری گرفتند.
رونمایی از دو کتاب
کتاب‌های «بال جبرئیل» و «اقبال که بود و چه گفت؟» به همراه تمبر ویژه همایش بین‌المللی علامه اقبال لاهوری در افتتاحیه این همایش رونمایی شد.
مجموعه شعر «بال جبرئیل» سروده علامه محمد اقبال لاهوری توسط محمد افسر رهبین به صورت منظوم به فارسی ترجمه شده است.
همچنین کتاب «اقبال که بود و چه گفت» نوشته محمد بقایی (ماکان) مشتمل بر آرا و افکار علامه اقبال لاهوری با حضور مولف و دیگر چهره‌های فرهنگی و هنری در این مراسم رونمایی شد.
پس از رونمایی این دو کتاب از تمبر همایش بین‌المللی علامه اقبال لاهوری هم رونمایی شد.
در آیین رونمایی این دو کتاب و تمبر چهره‌هایی چون غلامعلی حدادعادل، محسن مومنی شریف، افتخار عارف حسین، محمد بقایی ماکان، قهرمان سلیمانی، اقبال صلاح الدین (نوه دختری علامه اقبال) و دیگر چهره‌های فرهنگی حضور داشتند.
در این مراسم همچنین عارف جعفری (خواننده افغانستانی) غزلی از علامه اقبال لاهوری که وی آن را در استقبال از شعر عبدالرحمان جامی سروده بود به همراه موسیقی اجرا کرد. در این برنامه همچنین سیداحمد شهریار شاعر پاکستانی غزلش را که در استقبال از شعر علامه اقبال لاهوری سروده بود برای حاضران خواند.