علی رهبری؛ غنیمتی که ارکستر سمفونیک را نجات داد

به گزارش خبرنگار ایلنا؛ ارکستر سمفونیک تهران؛ پس از حواشی متعددش در سه سال گذشته، سرانجام به‌دست یکی از حرفه‌ای‌ترین رهبران ارکستر دنیا سپرده شد و این‌بار "علی رهبری" با عهده‌دار شدن سمت مدیر هنری، با برنامه‌ای مدون، نوید ارکستری پویا با استانداردهای کلاسیک دنیا را داد.

هنوز ارکستر اما و اگرهای بسیاری دارد اما این اعتبار "رهبری"‌ست که بسیاری از نوازندگان بزرگ کشور را گردهم آورده درنتیجه فضای حاکم بر جلسات تمرین ارکستر امیدوارکننده است. هرچند چهره‌های ناآشنایی هم در تمرینات دیده می‌شوند که باتوجه به نامشخص بودن فرم نهایی ارکستر، حضورشان در برنامه‌های آینده‌ی ارکستر هنوز مشخص نیست.

سمفونی شماره‌ی 9 بتهوون، رپرتوار نخستین اجرای ارکستر سمفونیک تهران است که آخرین بار در سال 84 به رهبری "علی رهبری" برای هفت شب اجرا شد.

چهارشنبه(20 سفند) وقتی که عقربه‌ها، ساعت 10 صبح را نشان می‌دهند، تمرین ارکستر آغاز می‌شود. دقیق بودن و تمرین‌های روتین و سروقت، کمتر در ارکستر سمفونیک تهران دیده شده و حالا "رهبری" تلاش می‌کند بار دیگر این سروقت بودن را احیا کند.

تمرین ارکستر با نواختن بخشی از موومان اول سمفونی آغاز می‌شود و به نظر می‌رسد گروه نسبت به روز گذشته؛ پیشرفت خوبی داشته. "رهبری" هم از شرایط ارکستر زهی راضی‌تر است.

مشکلی که پیش از آغاز تمرین هم قابل تصور بود، عدم فعالیت جدی نوازندگان در عرصه موسیقی کلاسیک است. مشخص است که بخشی از ارکستر بادی در این مدت؛ قطعاتی را بدون جدیت و حضور رهبری دقیق اجرا کرده که طبیعتا در کیفیت و سطح نوازندگی آن‌ها تاثیر گذاشته است. اما "رهبری" خیلی نگران نیست و در کمال آرامش به نوازندگان سازهای بادی می‌گوید: «می‌دانم که در مدت تعطیلی ارکسترها مجبور به نواختن قطعاتی با دقت کمتر شدید اما الان مهمترین مسئله این است که نت‌ها را حفظ باشید و به من نگاه کنید. من تمامی موارد را رهبری خواهم کرد.»

با چندبار تکرار، مشکلات رفع می‌شود. مشخص است که هم "رهبری" و هم نوازندگان برای تک تک نت‌ها تلاش می‌کنند.

"بردیا کیارس" نوازنده‌ی ویولن؛ درباره آسیبی که تعطیلی ارکستر به سطح کار نوازندگان وارد کرده؛ می‌گوید: بی‌تردید این تعطیلی‌ها صدمه‌ی زیادی به کار نوازندگان زده اما آقای "رهبری" کارشناس بی‌نظیری هستند و از روز اول هم مشکلات و مسائل را به خوبی هدایت کردند. من مطمئنم مشکلات به زودی حل می‌شود.

"آیدین احمدی نژاد"؛ نوازنده‌ی ویولنسل؛ هم چنین اظهارنظر می‌کند: به جرئت می‌توانم بگویم که هرکس جز آقای "رهبری" به ارکستر می‌آمد، فضا این‌قدر امیدوارکننده نبود. ایشان؛ معلم بزرگ موسیقی هستند که ارکستر باید خودش را به دست او بسپارد. با تجربه‌ای که از آقای "رهبری" سراغ داریم، می‌توانیم مطمئن باشیم مشکلاتی نظیر تعطیلی ارکسترها که قطعا به کیفیت کار نوازندگان صدمه زده نیز مرتفع شود.  

با وجود زمان بسیار کوتاهی که ارکستر برای تمرین دارد و طبعا این فرصت کوتاه، نگرانی و استرس نوازندگان و گاه رهبرشان را افزایش می‌دهد، "علی رهبری" با جدیت مشکلات گروه را بررسی می‌کند بی‌آنکه به نگرانی نوازندگان دامن زده باشد. خودش هم دائما این جمله را تکرار می‌کند: «در بسیاری از بخش‌های اجرا هیچ نگرانی وجود ندارد.»

تایم اول تمرین رو به پایان است و ارکستر به به موومان سوم رسیده است.

رهبر ارکستر می‌گوید:«تا اینجا خوب پیش رفتیم. من‌هم نگرانی از بابت موومان چهارم ندارم اما موومان سوم تلاش زیادی می‌طلبد تا به صدادهی موردنظرمان برسیم.»

پس از اینکه بخشی از موومان سوم توسط ارکستر زهی نواخته می‌شود، "علی رهبری" نوازندگان را تشویق می‌کند و رو به نوازندگان سازهای بادی می‌گوید: «شاید این‌ها بهترین نوازندگان دنیا نباشند اما معنای کار گروهی را فهمیده‌اند و حالا هرجای دنیا می‌توانند ساز بزنند، امیدوارم در شب کنسرت نیز موومان سوم با همین کیفیت نواخته شود.»

زمانِ یک‌ساعته برای استراحتِ نوازندگان فرارسیده اما با وجود 2 ساعت تمرینِ سخت و جدی نوازندگان همراه با "رهبری"، حالا خسته به نظر نمی‌رسند.

"بردیا کیارس"؛  نوازنده‌ی ویولن؛ فرصت پیدا کرده و درباره‌ی شرایط تمرین در ارکستر می‌گوید: «خوشبختانه تمرینات به خوبی پیش می‌رود و با تمرینی نزدیک به 5 ساعت در روز، وضعیت روز به روز بهتر می‌شود.»

او معتقد است: «با شناختی که همه از آقای "رهبری" داریم، مطمئنیم که نگاه کارشناسانه ایشان ارکستر را روز به روز پیشرفت می‌دهد و این مسئله از همین حالا قابل لمس است.»

"آیدین احمدی‌نژاد"؛ نوازنده‌ی ویولن‌سل؛ هم حضور "رهبری" در ایران را غنیمتی ارزشمند دانسته و می‌گوید: «فارغ از مسائل هنری و رهبری ارکستر، مدیریت ایشان به‌عنوان مدیر هنری ارکستر، اتفاق بسیار مثبتی در موسیقی کلاسیک است. آقای "رهبری" مشغول برنامه‌ریزی بلندمدتی برای ارکستر هستند تا ارکستر سمفونیک تهران هم مانند ارکسترهای بزرگ جهان؛ اداره شود.»

این نوازنده با تاکید بر اینکه شاید تنها "علی رهبری" می‌توانست این تعداد نوازنده را کنار هم جمع کند، اشاره‌ای به مهلت کوتاه ارکستر برای تمرین سمفونی نه بتهون کرده و می‌گوید: «این اجرا می‌تواند یک شروع رسمی برای آغاز کار ارکستر سمفونیک باشد. قطعا آقای "رهبری" با تمرینات دقیق‌شان می‌توانند سمفونی را در حد مطلوبی اجرا کنند. اگر اجرا هم به تعویق می‌افتاد؛ انرژی نوازندگان کم می‌شد.»

او با بیان اینکه "علی رهبری" یکی از حرفه‌ای‌ترین رهبران ارکستر دنیاست، اعتقاد دارد: «حرفه‌ای بودن یک موزیسین، فاکتوری‌ست که کمتر در ایران می‌بینم. این مسئله ارتباطی هم به سال‌های فعالیت یک موزیسین ندارد. ما در گذشته هم با ایشان کار کردیم و یکبار همراه با ارکستر پارسیان به ترکیه رفتیم تا با ایشان تمرین کنیم. فراموش نمی‌کنم که "رهبری" صبح‌ها تا ظهر با ارکستر استامبول کار می‌کرد سپس نزدیک به 4 ساعت با ارکستر پارسیان تمرین می‌کرد.»

این نوازنده از تلاش‌های منوچهر صهبایی نیز قدردانی کرده و می‌گوید: «در طول مدتی که ارکستر تعطیل بود، آقای "صهبایی" زحمات بسیاری کشیدند و با پیگیری مسائل نوازندگان و برگزاری آزمون‌های ارکستر، کمک بزرگی به این ارکستر کردند. امیدوارم امکان تقدیر و تشکر شایسته‌ای از ایشان فراهم شود.»

راس ساعت 1 ظهر، نوازندگان و "علی رهبری" باز آماده‌ی تمرین هستند و موومان سوم آغاز می‌شود. این‌بار "رهبری" از نوازندگی بخشی از نوازندگان زهی و بادی راضی نیست که با طرح چند راهکار، ارکستر به فرم مطلوب می‌رسد و موومان سوم هم به سرعت پیش می‌رود.

این "علی رهبری"‌ست که می‌گوید:«فردا که می‌آیید تمامی نواقص باید در خانه رفع شده باشد تا بتوانیم تمرین نهایی را انجام دهیم. اگر فردا کار را به پایان برسانیم، می‌توانیم جمعه را راحت باشیم و شنبه و یکشنه با چک‌ کردن مسائل نهایی، آماده‌ی کنسرت شویم.»

زمان حضور گروه کر فرامی‌رسد. گروه کر روی صحنه حاضر می‌شود تا موومان چهارم را همراه با ارکستر اجرا کند. "رهبری" بارها گفته بود از بابت گروه کر نگرانی خاصی ندارد. در عمل هم شرایط از نبود نگرانی‌ها خبر می‌دهند. گرچه گروه ابتدا هماهنگی لازم را با ارکستر نداشت که با چند تذکر جدی رفع شد. "رهبری" از ابتدا استاندارد خود را مشخص کرده بود و حالا این گروه است  که باید خودش را به سطح مطلوب برساند.

درطول تمرین؛ گاهی ریتم از دست می‌رود و تمرین آن‌گونه که "رهبری" می‌خواهد پیش نمی‌رود. درنتیجه نوازندگان کمی بیشتر از زمان معمولی در سالن می‌مانند تا مشکلات‌شان رفع شود. سرانجام در حدود ساعت 16:30، تمرین ارکستر به پایان می‌رسد. گرچه با وجود 5 ساعت تمرین، همچنان بخشی از نوازندگان مشغول تمرین هستند.

پس از پایان تمرین ارکستر، "پدرام فریوسفی"؛ نوازنده‌ی ویولن؛ که فروردین ماه امسال دچار سانحه تلخ آتش‌سوزی شد و جامعه‌ی موسیقی کلاسیک، 7 ماه جای خالی او را روی صحنه احساس کرد، درباره شرایط کنونی‌اش می‌گوید: «پس از اتفاقات فروردین ماه، تا مهرماه فعالیتی نداشتم اما خوشبختانه از مهرماه کارم را شروع و چند کنسرت هم برگزار کردم. خدا را شکر مشکلی از نظر نوازندگی و حرکتی ندارم و آقای "رهبری" نیز از شرایط راضی هستند.»

این نوازنده در این‌باره که آیا سانحه‌ی اخیر بر سطح نوازندگی‌اش تاثیری نیز داشته؛ می‌گوید: «این اتفاق باعث شد تا قدر خیلی مسائل را بیشتر بدانم. فکر می‌کنم پیشرفت داشته‌ام و شرایطم بهتر از سال گذشته است.»

فریوسفی درباره مدت زمان کوتاه تمرین ارکستر با "رهبری" می‌گوید: «آقای "رهبری" تنها کسی هستند که به‌عنوان یک ایرانی، می‌توان به ایشان استاد گفت و قطعا اگر قطعه‌ای را انتخاب می‌کنند، تمام جوانب آن را سنجیده‌اند. حالا هم می‌توان گفت کار سمفونی تقریبا تمام شده و فردا تمرین نهایی را خواهیم داشت. طبعا مشکلات کوچکی وجود دارد که حاصل تمرین نداشتن، دور بودن نوازندگان از ارکستر و بی‌انگیزگی آنها از نبود ارکستر است. این مسائل گاه باعث شده نوازندگان تمرینات شخصی خودشان را هم ادامه ندهند اما در طول این یک هفته و با تمرینات 5 ساعته‌ی آقای "رهبری"؛ بچه‌ها دوباره راه افتادند و قطعا هم شرایط بهتر می‌شود.»

این نوازنده‌ی ویولن معتقد است: «این ترکیب نوازندگان، ترکیب نهایی ارکستر نیست. فکر می‌کنم که ارکستر نیاز دارد تا تعدادی بیرون بروند و نوازندگان دیگری وارد ارکستر شوند. این مسئله را آقای "رهبری" هم مطرح کرده‌اند.»

فریوسفی با تاکید بر اینکه آینده‌ی ارکستر را نوازندگان و موزیسین‌ها تعیین می‌کنند، بیان می‌کند: «هیچگاه مسائل و مشکلات را تقصیر دولت ندانسته‌ام و معتقدم تنها موزیسین‌ها هستند که می‌توانند خوب یا بد کار کنند. مشکلی که ما داریم، غرورمان است. اگر کسی با ما جدی برخورد کند، فورا ناراحت می‌شویم. این مدت هرچه نواخته شد، مردم ایستادند و دست زدند و این مسئله باعث غرور برخی نوازندگان شده. من با رهبرهای بزرگ دنیا کار کرده‌ام و دیده‌ام که نوازندگان حق اشتباه ندارند. حتی حق ندارند از حرفی ناراحت شوند و به آنها بربخورد. این مسئله باعث می‌شود تا نوازندگان تمرین و تلاش مضاعفی داشته باشند اما متاسفانه در ایران پس از هر تشویق؛ وقتی یک نفر از بد بودن نوازندگی صحبت می‌کند، نوازنده ناراحت شده و قهر می‌کند.»

عقربه‌ها، ساعت 4 و نیم عصر را نشان می‌دهند. گروه کر تمرین را به پایان برده اما نوازنده‌ها هنوز این‌سو و آن‌سو مشغول تمرین‌اند. ارکستر سمفونیک تهران این‌بار می‌خواهد یک‌بار و برای همیشه احیا شود.