جشنواره‌ نمایش‌های آیینی و سنتی را تعطیل کنند جایش سالن بسازند

به گزارش خبرنگار ایلنا،   علی یداللهی نویسنده، کارگردان و بازیگر  نمایش ایرانی از کم و کیف برگزاری بیست و دومین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی گفت.  او در ابتدای صحبت‌هایش به ایلنا گفت: مراسم افتتاحیه، مراسمی بسیار خوب و باشکوه بود که با حضور گونه‌های مختلف نمایشی از جمله شبیه‌خوانی، تخت‌حوضی و خیمه‌شب‌بازی برگزار شد.

او افزود: این تنوع در واقع ویترینی از کل جشنواره و تمامی گونه‌های نمایش سنتی محسوب می‌شود، بنابراین مراسم افتتاحیه بسیار خوبی برگزار شد. 

وی در خصوص برگزاری افتتاحیه جشنواره امسال در خانه اتحادیه گفت:  همین که این برنامه در چنین فضایی برگزار شد و از یک فضای خشکِ مدرن فاصله گرفت و به سمت فضایی سنتی و خانه‌ای قدیمی با حال و هوای گذشته رفت، بسیار ارزشمند است. خانه‌ای که روی حوض تخت گذاشته بودند، دارای پنج‌دری و پنجره‌های رنگی بود و شاید از پشت همان پنجره‌ها افرادی نظاره‌گر اجرا بودند؛ همه‌ی این‌ها بسیار خوب و تداعی‌کننده‌ی سنت‌های قدیمی است. 

جشنواره را جمع کنند و سالن بسازند

او گفت:  در گذشته به این صورت بود که ابتدا آثار تولید می‌شد، سپس به جشنواره می‌رفت و پس از جشنواره اجرای عموم داشت. اما اکنون دیگر این‌گونه نیست. با این اوصاف به نظر من، اگر جشنواره نباشد و به‌طور کلی آن را جمع کنند، بسیار بهتر است. یعنی واقعاً جشنواره‌ی نمایش‌های آیینی و سنتی را تعطیل کنند و در عوض، هزینه‌ای را که برای برگزاری آن صرف می‌کنند، به ساخت یک سالن یا خانه‌ی مخصوص نمایش‌های سنتی اختصاص دهند. مکانی که پژوهشکده‌ای ویژه‌ی نمایش‌های سنتی باشد؛ جایی که از صبح تا شب گونه‌های مختلف نمایشی ایرانی مانند بقال‌بازی، تخت‌حوضی، سیاه‌بازی، پرده‌خوانی، نقالی و… در آن اجرا شود و هم‌زمان پژوهش نیز در آن انجام گیرد.

یداللهی ادامه داد: سالیان سال است که ما فعالان نمایش سنتی، از جمله آقای فتحعلی‌بیگی، این درخواست را از مدیران مختلف داشته‌ایم که نمایش سنتی ایرانی نیازمند خانه‌ای مستقل است. اینکه هر دو سال یک‌بار جشنواره‌ای برگزار شود، چندان فایده‌ای ندارد.

وی ادامه داد:  اکنون اگر یک دانشجوی خارجی یا پژوهشگر بخواهد درباره‌ی گونه‌هایی مانند «کاتاکالی»، «کابوکی»، «عروسک ویتنام» و… تحقیق کند، دقیقاً می‌داند باید به کدام کشور و به کجا مراجعه کند. اما اگر کسی بخواهد درباره‌ی سیاه‌بازی یا دیگر گونه‌های نمایشی ایرانی پژوهش کند، نمی‌داند به کجا باید بیاید. باید به او بگوییم دو سال دیگر جشنواره‌ای برگزار می‌شود، آن زمان بیا و ببین.

این نویسنده و کارگردان تئاتر تاکید کرد: ما باید مکانی داشته باشیم که هم محل اجرا باشد و هم محل پژوهش؛ جایی که شاگردانی را برای فعالیت در این عرصه آموزش دهد و پژوهش‌هایی در راستای چگونگی بسط و گسترش این گونه‌های نمایشی و مباحث مربوط در آن صورت گیرد.

او گفت: البته پژوهش زمانی مفید خواهد بود که راهگشای کار اجرایی باشد؛ یعنی پژوهشی که یک کارگردان بتواند آن را پیش روی خود بگذارد و بر اساس آن کارگردانی کند، و بازیگران نیز بتوانند از دل آن پژوهش اجرا داشته باشند.  

چرا همکاری‌های  مشترک صورت نمی‌گیرد؟

وی در خصوص بخش بین‌الملل جشنواره نیز  گفت:  در حال حاضر در محدودترین حالت ممکن در این زمینه هستیم. درحالیکه در گذشته ما میزبان آثاری از کشورهای گوناگون بودیم. اما اینکه فقط ما آثار آن‌ها را ببینیم یا آن‌ها فقط آثار ما را ببینند، کافی نیست. نکته‌ی مهم این است که کارهای مشترک انجام شود؛ یعنی گروه‌های خارجی بیایند و با گروه‌های ایرانی همکاری کنند، مثلا متن ایرانی را به شیوه‌ی آن‌ها اجرا شود و بالعکس، متن‌های آن‌ها را به شیوه‌ی ایرانی روی صحنه بیاوریم. در چنین صورتی است که جشنواره مفید و اثرگذار خواهد بود.

او اذعان داشت: حالا که امکان حضور گروه‌ها نیست، دست‌کم دبیران جشنواره‌های خارجی بیایند، آثار را ببینند و از میان آن‌ها کارهایی را برای جشنواره‌های خود انتخاب و معرفی کنند؛ این آثار باید دیده شود، باید در فضای مجازی، صفحه‌های مخصوص نمایش سنتی وجود داشته باشد تا پژوهشگران و علاقه‌مندان خارجی بتوانند جست‌وجو کنند، با زیرنویس و متن انگلیسی کارها را ببینند تا واقعاً با فرهنگ ما آشنا شوند.

فرهنگ ما بر پایه گفتگو است

علی یداللهی بیان کرد: متاسفانه طبق یک رویکرد غلط و با تصور اینکه نمایش ایرانی دیالوگ محور است از فرستادن آثار به جشنواره‌های جهانی خودداری می‌کنند. در حالیکه فرهنگ ما بر پایه‌ی گفت‌وگو و دیالوگ استوار است.  قرار نیست من صرفاً به این دلیل که در خارج اجرا دارم، فرهنگ آن‌ها را کپی کنم و مانند آنان کار کنم. اگر چنین شود، دیگر آن اثر، نمایش سنتی ایرانی نخواهد بود.

او در ادامه گفت: فرهنگ ما، فرهنگی شفاهی است و مخاطب خارجی باید با این فرهنگ آشنا شود تا بداند که نمایش ما بر مبنای «کمدی کلام» شکل گرفته است؛ هرچند که کمدی تصویری و حرکتی نیز در آثار ما وجود دارد. ما نباید فرهنگ‌مان را شبیه فرهنگ آن‌ها کنیم تا خوششان بیاید؛ بلکه هر چه بیشتر فرهنگ خودمان را اصیل‌تر اجرا کنیم، آن‌ها بیشتر خوششان می‌آید. برای همین است که از تعزیه بسیار استقبال می‌کنند. ما تعزیه را بر اساس سلیقه‌ی آن‌ها اجرا نمی‌کنیم؛ بلکه تعزیه بر پایه‌ی قراردادهای خودش شکل گرفته است و همین قراردادهاست که برای آن‌ها جذاب است. این قراردادها در سیاه‌بازی و تخت‌حوضی نیز وجود دارد و مخاطب خارجی آن‌ها را درک می‌کند و دوست دارد، چون متوجه می‌شود که این‌ها قراردادهای نمایش ایرانی است. 

وی در خصوص انتخاب سیاوش ستادری به عنوان دبیر جشنواره گفت:  انتخاب آقای ایشان برای دبیری جشنواره، انتخابی بسیار درست و شایسته بود. هر چند ایشان در یک شاخه‌ی تخصصی فعالیت می‌کنند، اما نگاهشان به دیگر شاخه‌های نمایش نیز دقیق و آگاهانه است. شاخه‌های دیگر را به‌خوبی می‌شناسند، مشاوره‌های خوبی دریافت می‌کنند و مهم‌تر از همه، به نظر مشاوران خود گوش می‌سپارند. 

علی یداللهی در پایان گفت: افرادی که در اطراف آقای ستاری حضور دارند، از جمله اعضای تیم اجرایی و مشاوران، همگی از میان هنرمندان کارآزموده و فعال این حوزه انتخاب شده‌اند. به‌ راستی انتخاب‌های درستی انجام داده‌اند. من به ایشان، به مراکز نمایشی، و به همه‌ی هنرمندان نمایش ایرانی بابت داشتن چنین دبیر خوب، پرانرژی و هنرمندی تبریک می‌گویم.