گردشگری قنات را احیاء کنید

به‌ گزارش خبرنگار ایلنا، متخصصان حوزه قنات بر این باورند که قنات مهمترین میراث‌فرهنگی کشاورزی در ایران و جهان است که تاریخ همزیستی و وابستگی انسان به آب را به ابتدای تمدن بشری می‌رساند. آنها معتقدند، تلاش ایرانیان در مهندسی و بهره‌برداری از آب‌های سطحی، مدیریت و هدایت آن به مزارع و کشتزارها با حفر قنات‌ها بسیار تحسین‌برانگیز بوده است. میراثی که امروز با وجود بحران‌های اقلیمی کمتر از آن بهره‌ می‌بریم.

«محمد برشان»، مدیر مرکز قنات استان کرمان و متخصص قنات در ایران است. او به ایلنا می‌گوید: قنات تنها یک فناوری دستیابی به منابع آب نیست بلکه میراثی است که حیات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بخش عمده‌ای از کشور طی چندین هزاره به آن وابسته بوده است.

او با بیان اینکه قنات با قانون بوم‌شناختی هماهنگ و سازگار بوده و به پایداری زیست‌بوم هر منطقه‌ای کمک بسیاری کرده است، تاکید می‌کند: قنات‌ها بخشی از تاریخ و فرهنگ ملل هستند و از دست رفتن آنها تنها از بین رفتن و نابود شدن یک شیوه استحصال یا یک نوع بهره‌برداری از آب نیست بلکه محو یک خصیصه و هویت فرهنگی است.

به گفته این متخصص حوزه قنات در کشور، باتوجه به خشکسالی‌های متمادی اخیر و کاهش بارندگی و پایین رفتن آب در سفره‌های زیرزمینی، اهمیت قنات بیش از پیش مشخص شده است که تلاش در جهت ثبت ملی و جهانی قنات‌ها و توجه به گردشگری قنات بر تداوم فعالیت‌ها و کارآمدی‌ها موثر خواهد بود.

برشان می‌گوید: قنات‌ها یکی از جاذبه‌های محیطی و انسان ساخت و از ابداعات فنی ایران باستان در حدود 3 هزار سال پیش برای بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی در سطح زمین است که می‌تواند مورد توجه گردشگران قرار بگیرد. به‌طوری که گردشگران علاقه زیادی به تجربیاتی دارند که به عنوان تجربه فرهنگی در مقصد گردشگری به‌دست می‌آورند.

او معتقد است: یکی از ابعاد فرهنگی اجتماعی قنات در ایران باورهایی است که در طول تاریخ مردم ایران به این پدیده مهم داشته‌اند که شامل آداب و رسوم خاصی در حوزه قنات است. مردم ایران به نر و ماده بودن آب‌های قنات باور داشته و برای آنها همسرگزینی می‌کرده‌اند و مراسم عروسی قنات مانند عروسی عادی برگزار می‌شده و برای آنها قربانی می‌کردند و قنات‌های زیادی را مقدس می پنداشتند.

برشان می‌گوید: استان کرمان خاستگاه اصلی قنات در تاریخ بشری است و بنا به نوشته مورخین؛ اولین قنات‌ها در محدوده این سرزمین شکل‌ گرفته‌اند. اگر قنات نبود شهرهایی مثل کرمان، سیرجان، بم، راور، کوهبنان، زرند و شهربابک و شهرهای دیگر استان شکل نمی‌گرفت. بنابراین مردمی که مدیریت امور قنات‌ها را عهده‌دار بودند به این کار افتخار می‌کردند و حرفه خود را مقدس‌تر  از سایر حرفه‌ها می‌دانستند. آنها معقتد بودند که خیانت در امور قنات، خشکیدن قنات و بی‌بهره ماندن کشاورزان از آب پاک و گوارا را به دنبال دارد.

برشان می‌گوید: عرصه گردشگری در تمدن قناتی زمانی موثر واقع می‌شود که همراه با بالا رفتن سطوح آگاهی گردشگران پیرامون اهمیت قنات اهمیت گردشگری آن نیز مورد توجه واقع می‌شود. رهیافت‌هایی همچون توانمند کردن مقنی‌ها در ساختاری از اشتغال‌زایی، بومی کردن فعلیت گردشگری و جلوگیری از خشک شدن قنات‌ها می‌تواند بسیار مفید واقع شود. همچنین توجه به پایداری در بعد انسانی و طبیعی به عنوان مهارکننده سرمایه‌داری درهم‌تنیده با گردشگری می‌تواند در بهینه‌سازی گردشگری قنات کارآمد باشد.

او معقتد است: گردشگری در تمدن قنات علاوه بر فراهم آوردن بنیان‌های توسعه فرهنگی و اقتصادی می‌تواند دروازه‌های تمدنی فرهنگی را در روندی از کشنگری انسان بگشاید. چراکه گردشگری در حوزه تمدنی قنات تنها راه توسعه نیست ولی شیوه مناسب برای فراهم آمدن بنیان‌های آن و همچنین پویایی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی این تمدن است.

آنطور که برشان معتقد است، تشکیل شورای آبی قنات و سازه‌های تاریخی آب در استان کرمان می‌تواند راهگشای بسیار مناسبی در زمینه توسعه گردشگری قنات‌های استان باشد.