یک استاد دانشگاه مطرح کرد؛
پرداختن به موضوعات ملی در تلویزیون باید پایدار و بااعتدال باشد/ تمرکز بر ایجاد انسجام ملی نباید فقط از طریق رسانه باشد
علیرضا دهقان معتقد است که نباید شکل‌گیری انسجام ملی تنها از طریق پرداختن به مفاهیم ملی در رسانه دنبال شود و در این راستا باید به تأثیرگذاری مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیز توجه کرد.
علیرضا دهقان مدرس جامعه‌شناسی و علوم ارتباطات و دانشیار گروه ارتباطات دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، اظهار کرد: سیاست انسجام ملی از طریق گفت‌وگو و تأکید و توجه به محتواهای ملی‌تر و ایرانی‌تر سیاستی معقول است و انتظار می‌رود این رویکرد ادامه‌دار باشد و در شرایط بحرانی که خطری بیرون از ایران متوجه کشور است ما باید به انسجام و اتحاد در داخل جامعه‌مان توجه ویژه داشته باشیم.
دهقان خاطرنشان کرد: همانطور که گفتم من این سیاست را مطلوب می‌دانم که در تلویزیون هم باید پیگیری شود. در اخبار، برنامه‌های تحلیلی و حتی مراسم‌های عزاداری که از تلویزیون پخش می‌شوند این نگرش دیده می‌شود اما چند نکته درباره این موضوع وجود دارد که در ابعاد رسانه‌ای باید به آن‌ها توجه شود. اولین نکته که یک نقص به حساب می‌آید این است که به نظر من آنچه در تلویزیون می‌بینیم به شکلی حساب‌شده و هماهنگ پیش نمی‌رود و حتی شمایلی افراطی پیدا می‌کند. وقتی حالتی افراطی در تغییر یک رویکرد دیده می‌شود که سابقه‌اش وجود نداشته و حالا ما تأکید و توجهی بسیار زیاد نسبت به آن داریم و مثلاً مدام آوازها و سرودهای میهنی را مشاهده می‌کنیم، این رویکرد در صورت افراط تأثیرگذاری کارمان را اندک می‌کند و ممکن است کارمان باورپذیر نباشد.
وی افزود: وقتی یک تغییر رویکرد یا پرداختن به یک مفهوم به صورت تدریجی و معتدل صورت نمی‌گیرد مخاطب آن را نمایشی برداشت می‌کند. من فکر می‌کنم باید افراط را کنار بگذاریم و روندی معقول و منطقی در نظر بگیریم تا تأثیری عمومی و گسترده در جامعه ایجاد شود. از طرفی بهتر است تلویزیون برای جلب اعتماد عمومی در جهت ترویج مفهوم ایرانیت، وطن و ملیت، دیگر عناصر و مسائل حائز اهمیت را هم مدنظر داشته باشد؛ به عنوان مثال کارشناسی که در همه این سال‌ها نگرش و رویکردی متفاوت داشته و حالا در یک بحران با همان ظاهر و تیپ قدیمی‌اش در تلویزیون از مفاهیم ملی می‌گوید، حرف‌هایش نمی‌تواند مورد اعتماد مخاطب قرار بگیرد. ما امروز نیاز داریم که در تلویزیون کارشناس‌هایی حاضر شوند که از جنبه‌های متنوعی به موضوعات نگاه می‌کنند تا تناسبی بین مفاهیم هویت دینی، اسلامی و ایرانی ایجاد شود که برای مخاطب تغییر رویکرد صداوسیما قابل پذیرش باشد.
این کارشناس رسانه تصریح کرد: شرط قرار گرفتن صداوسیما در خدمت شکل‌گیری انسجام و اتحاد ملی این است که رویکرد پرداختن به مفاهیم ملی و میهنی را حفظ کند و این روند ادامه‌دار باشد. متأسفانه تجارب قبلی اثبات می‌کند که وقتی یک بحران پشت سر گذاشته می‌شود تلویزیون به همان وضعیت قبل برمی‌گردد. بنابراین من با وجود تأکید بر اهمیت پرداختن به مفاهیمی چون وطن، ملیت و… معتقدم که توجه به این مسائل باید پایدار باشد و در صورت پایدار بودن بهتر است پرداختن به این مفاهیم متناسب با برنامه‌ها و همچنین با حفظ اعتدال و با در بر گرفتن همه ابعاد موضوع و محتوا باشد و آنچه که من مطرح می‌کنم مربوط به نمایش فیلم‌ها و سریال‌ها هم می‌شود.
دهقان درباره امکان جلب اعتماد در زمان محدود، گفت: به نظر من این امکان وجود دارد اما حفظ اعتدال و تداوم شرط ایجاد این اعتماد است. نکته دیگر این است که پرداختن به موضوعات ملی باید همه‌جانبه باشد و همه شبکه‌ها و برنامه‌ها به آن توجه داشته باشند. مسئله دیگری که ما باید در ترویج و ایجاد احساسات ملی و مفاهیم وطنی در راستای ایجاد انسجام و اتحاد به آن توجه کنیم این است که این مفاهیم نباید فقط از جنبه رسانه‌ای مورد توجه باشد. قطعاً لازم است که دولت ابعاد و عناصر مختلفی را برای این موضوع در نظر بگیرد که البته تا حدی محدود توجه به ابعاد مختلف دیده می‌شود اما باید بیشتر از این باشد، به این معنا که اصطلاحاً برای جا افتادن مفاهیم ملی باید به ابعاد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و… هم توجه داشت. به عنوان مثال وقتی گفته می‌شود که در آموزش و پرورش به ۸۵هزار نیروی انسانی نیاز است و آزمون استخدامی برگزار می‌شود، باید این محتواها و مضامین در آزمون‌های استخدامی لحاظ شود و در مصاحبه‌های بعدی هم تغییراتی در این جهت صورت بگیرد. به طور کل در حوزه اشتغال که در کشور ما بخش اعظمی مربوط به اشتغال‌های دولتی می‌شود بایستی سیاست‌ها و گزینش‌ها تغییر پیدا کنند. جامعه باید در حدی که انتظار دارد در انتصابات مدیران و مقامات شاهد جدی گرفته شدن این رویکرد باشد که متأسفانه در این دولت آنقدری که ما انتظار داشتیم این اتفاق هنوز رخ نداده و بسیار محدود بوده است. بنابراین تأکید من بر این است که ما پرداختن به مفاهیم ملی و شکل دادن انسجام ملی را نباید فقط در رویکردهای رسانه‌ای و تبلیغاتی ببینیم بلکه این رویکرد باید در همه ابعاد مثل اقتصاد، سیاست، مدیریت و... کشور به معنای دقیق کلمه که شامل توجه به همه اقوام، زبان‌ها و سراسر جغرافیای کشور است، دیده شود تا رسانه و نهادهای فرهنگی هم بتوانند در به نتیجه رساندن آن موفق عمل کند.
وی افزود: در واقع اولین مسئله‌ای که به ذهن می‌رسد و راحت‌ترین کاری که می‌تواند در جهت ایجاد انسجام و اتحاد ملی مطرح شود، پرداختن به این مفهوم از طریق رسانه و ابزارهای فرهنگی است در حالیکه تأثیرگذاری کامل از پیوستگی پرداختن به این مفهوم در همه دستگاه‌ها و نهادها حاصل می‌شود، مردم باید جدا از رسانه و تلویزیون، ملی‌گرایی را در زندگی روزمره خود احساس کنند.
دانشیار گروه ارتباطات دانشگاه تهران درباره تأثیر توجه به مفاهیم ملی و شکل‌گیری انسجام و اتحاد ملی در شرایط حاضر گفت: تأثیر واقعی و کاملاً قابل ملموس در درازمدت پدیدار می‌شود اما تأثیر فوری آن بیشتر می‌تواند جنبه رسانه‌ای داشته باشد، انسجام ملی را افزایش دهد، امیدواری به کشور و آینده ایجاد کند و در نهایت آمادگی جامعه برای دفاع از کشور را بیشتر کند اما اثرات درازمدتش وقتی پدیدار می‌شود که مردم این سیاست را در زندگی خود به وضوح احساس کنند.
دهقان تصریح کرد: تلاش برای ایجاد انسجام ملی در این روزها می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای روزهای بعد چراکه ما در شرایطی قرار گرفته‌ایم که علاوه بر بررسی ابعاد کوتاه مدت هر مسئله باید نگاهی دراز مدت هم داشته باشیم و اگر در درازمدت پس از کمتر شدن بحران‌ها دیگر به انسجام ملی بی‌توجه شویم ضربه‌ای به اعتماد عمومی وارد کرده‌ایم که ایجاد دوباره‌اش در بزنگاه‌های بعدی بسیار سخت‌تر می‌شود.
وی در پایان گفت: من جلب اعتماد عمومی را برای گسترش مفاهیم ملی از طریق رسانه را کار سختی می‌دانم و به همین دلیل عقیده من بر این است که در حال حاضر سیاست‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تأثیرگذارتر از رسانه هستند؛ مشارکت مردم در اقتصاد، افزایش اشتغال، کاهش تورم و... مسائلی هستند که در نگاه مردم تغییرات بیشتری ایجاد خواهند کرد.
