آیا «طوفان الاقصی» آغاز رنسانی در موسیقیِ انقلابی خواهد بود؟

به گزارش خبرنگار ایلنا، اینکه رویدادهای مهم تاریخی و وقایع مهمی مانند «جنگ» چقدر در هنرهای مختلف نمود پیدا کرده، سوالی است که همواره ذهن مخاطبان آگاه و هوشیار را به خود مشغول می‌کند. بدون هیچ مقدمه‌ای باید گفت موسیقی یکی از مهمترین هنرهایی است که در طول تاریخ در وقایع مهمی چون جنگ‌ها؛ حیاتی کاربردی داشته است. از دل این روند است که موسیقی «انقلابی» و گاه «حماسی» بیرون می‌آید. موسیقی انقلابی طی طول تاریخ جهان همواره به طرق مختلف و به واسطه سبک‌های مختلف توسط موزیسین‌ها مورد توجه بوده است.

هنرمندان در تمام انقلاب‌های جهانی همواره به سیاست چشم داشته و آنچه در جریان رویدادهای سیاسی حاکم بر کشور خود و حتی دیگر کشورها رخ می‌دهد را الهام‌بخش آثار خود قرار داده‌اند. گاه این الهام‌بخشی در چارچوب مرزهای جغرافیایی زندگی هنرمند سیر می‌کند و گاه پا فراتر گذاشته و بازتاب‌های عمومی‌تر پیدا می‌کند.

می‌توان گفت جنگ عمومی‌ترین واژه برای صاحبان استعدادهای هنری است تا درک خود را از دیده‌ها و شنیده‌های به‌جا مانده از آن بازگو کنند درست مانند آنچه در غزه در جریان است. عکس، نقاشی، فضای مجازی و دیجیتال و نیز موسیقی ابزاری هستند در دست هنرمند تا آنچه در سرزمین فلسطین رخ می‌دهد را پیش روی جهانیان قرار دهد.

آیا «طوفان الاقصی» رنسانسی در هنر فلسطین است؟

موسیقی در انقلاب فلسطین و البته در عملیات «طوفان الاقصی» که هفتم دسامبر رخ داد و تا به امروز ادامه داشته چه جایگاهی داشته و چه نقشی بازی کرده است؟ برای پاسخ به این سوال شاید بهتر این است در ابتدا کمی دقیق‌تر به قضیه فلسطین و اسرائیل غاصب بپردازیم. واقعیت این است که هنوز بسیاری از مردم به طور دقیقی از این قائله چند دهه‌ای و جزییات آن بی‌خبر هستند؛ لذا در ادامه و در خلال مطلب، علاوه بر انتشار موسیقی‌ها و سرودهای انقلابی فلسطین به تاریخچه جنگ اسرائیل با فلسطینی‌ها نیز پرداخته خواهد شد.

«مقاومت تا پیروزی» یکی از سرودهای قدیمی و انقلابی جنبش فلسطین

روز هفتم اکتبر بود که نیروهای حماس حمله‌ای گسترده و جدی علیه رژیم صهیونیستی انجام داد و ارتش اسرائیل به واسطه این ضربه سنگین، غافلگیر شد. این جنگ تا امروز باعث شهادت و آوراگی هزاران  فلسطینی و نیروی غیرنظامی شده است. طی روزهای گذشته اغلب کشورهای مسلمان و غیرمسلمان به این کشتار واکنش نشان داده و به نسل کشی فلسطینیان اعتراض کرده‌اند و این در حالی‌ست که ارتش غاصب اسرائیل علاوه بر حملات هوایی وعده داده است که ارتش زمینی خود را با تجهیزات نظامی سنگین وارد خاک غزه می‌کند. بدون شک این جنگ و تداوم آن کلیت اشغالگری و بی‌رحمی یک رژیم جعلی را بیشتر عیان می‌کند اما خسارات زیانبار آن زنان و کودکان و مردان بیشتری را به خاک و خون خواهد کشید.

قطعه‌ای حماسی‌انقلابی که برای آزادی قدس سروده شده است

 آثاری انقلابی اما دور از دسترس

موضوعی که در همین ابتدا می‌توان به آن اشاره کرد کم اهمیت بودن موسیقی‌ها و سرودهای فلسطینی در بعد گسترده جهانی و مارکت‌های معتبر است. این عدم توجه را باید حاصل کوتاهی مسئولان و هنرمندانی دانست که همواره هنر و بازار هنری مسلمانان را نادیده گرفته‌اند. از سویی دیگر با اینکه هنر سیاسی و اجتماعی همواره جایگاه مهمی در میان نگر‌ش‌ها و سبک و سیاق‌ها داشته، با این حال به نظر می‌رسد القاء سلیقه صاحبان قدرت و صاحبان مارکت‌های معتبر جهانی، همواره عرصه‌ای ناعادلانه را برای مسلمانان بخصوص موزیسین‌های فلسطینی رقم زده است. 

اتفاقی منفی که در جنگ اخیر رخ داده و می‌توان درباره‌اش توضیح داد، حذف  آثار رپر نوجوان پانزده ساله فلسطینی است که ام‌سی عبدل نام دارد و آثاری را در ویرانه‌های غزه اجرا کرده است. نماهنگ اخیر او تا آن حد موفق بوده که بازدیدهای میلیونی دریافت کرد اما در کمال تعجب از پلتفرم‌های جهانی حذف شده است.

یکی از اجراهای ام‌سی عبدل در ویرانه‌های غزه به زبان انگلیسی/ رپ یکی از سبک‌های ترند و مورد توجه نسل نوجوان است

با همه اینها موزیسین‌های فلسطینی هرگز بیکار ننشسته‌اند و همواره و گاه به طور کم و بیش، مشغول فعالیت و تولید بوده‌اند. اما موضوع این است که اطلاعات زیادی از جزییات این گروه‌ها و آثارشان در دسترس نیست. حتی با یک جستجوی ساده می‌توان دریافت که دیتاها و توضیحات زیادی از موسیقی فلسطین و هنر انقلابی فلسطینی‌ها در فضای مجازی وجود ندارد. این در حالی است که در میان هنرمندان فلسطینی موزیسین‌های متعددی مشغول فعالیت هستند که اما متاسفانه آثارشان در مارکت موسیقی جهان آنطور که باید دیده نشده است.

اثر جدید و حماسی ایرانی در حمایت از «طوفان‌الاقصی»/ با صدای عادل منهاجی

در گذشته نیز نبود اینترنت و صفحات مجازی مانند امروز به نوعی مانع شنیده شدن و انتشار آثار در ابعاد گسترده می‌شد. شاید به همین دلیل آثار کمی از آهنگسازان، نوازندگان و خوانندگان گذشته در دسترس است اما با وجود اینترنت و گستره آن در سراسر جهان امروزی و تعدد فضاهای مجازی، چرا بازهم آثار موسیقایی فلسطینی‌ها دیده و شنیده نمی‌شود؟!

«بهای آزادی» قطعه انقلابی هنرمندان فلسطینی که اثری مطرح محسوب می‌شود/ از سازندگان این اثر اطلاعاتی در دست نیست

چرا موسیقی و سرودهای انقلابی فلسطین اهمیت دارد؟

اینکه می‌گوییم موسیقی انقلابی فلسطین اهمیت دارد به دلیل جنگ و چالش‌هایی است که چند دهه به طول انجامیده است. مرحله اول این جنگ بین سال‌های ۱۹۴۸–۱۹۴۷ رخ داده است. در روز سی‌ام نوامبر سال ۱۹۴۷،  یعنی یک روز بعد از رای سازمان ملل متحد، مبنی بر تقسیم فلسطین میان یهودیان و اعراب بود که جنگ اصلی آغاز شد و تا امروز ادامه یافته است. باید گفت از همان ابتدا گروه‌های هنری فلسطینی به طور کم و بیش برای انعکاس اتفاقات و جریانات کشور و اعتقادات‌شان وارد عمل شدند، اما قضیه برای آنها زمانی جدی شد که «داوید بن گوریون» در ماه مه سال ۱۹۴۸ حکومت نوپای اسرائیل را تشکیل داد. این حکومت آنقدر منفور است که فلسطینی‌ها روز تاسیس آن را روز «فاجعه» یا «نکبت» نام نهاده‌اند. از این روز به بعد بود که جنگ میان اعراب و فلسطینی‌ها، با صهیونیست‌های اسرائیلی آغاز شد.

این اثر «خاک مقدس فلسطین‌» نام دارد

مهاجرت فلسطینی‌ها یکی از دلایل دیده نشدن هنر آنها!

در ادامه تشکیل حکومت نوپا و جعلی اسرائیل جنگی بزرگ رخ داد و منجر به آوارگی هفت هزار فلسطینی شد و آنها به ناچار مسیر اردن، لبنان،‌ سوریه، عزه، کرانه باختری و بین‌المقدس را پیش گرفتند. طی این روند هنرمندان فلسطینی هم مانند دیگر هم‌زبانان و هم‌کیشان‌شان، از کانون فعالیت در محل زندگی‌شان دور شدند. با این حساب شاید یکی از دلایل مهم عدم توجه به موسیقی فلسطینی و عدم پرداخت‌های تحلیلی و پژوهشی به این موضوع، همین پراکندگی هنرمندان و عامه مردم در دیگر کشورهاست. طی این روند پر نشیب و فراز، احتمالا تعدادی از موزیسین‌ها، طبق قواعد کشورهای میزبان در نوع فعالیتهای هنری خود تغییر رویه داده‌اند. برخی دیگر هم که دغدغه جنگ و پرداختن به آن با زبان هنر را در راس فعالیت‌های‌شان قرار داده بودند،‌ فعالیت‌های پراکندگی و نامتمرکزی داشته‌اند. در ادامه هم این جنگ پرتلاطم همواره به کشتار بی‌رحمانه فلسطینی‌ها منتهی شده و تا به امروز ادامه یافته است.

اثر ارکسترال و انقلابی «الله‌اکبر»

باید یادآور شد در تمام این سال‌ها، همواره قرارداد‌ها و موافقت‌نامه‌هایی که برای ختم این جنگ‌ها ارائه شده کاسبکارانه و به نفع اسرائیل بوده است. مطمئنا هر جنگ یا اتفاق در طولانی‌مدت به امری فرسایشی تبدیل خواهد شد؛ اما با این حال موزیسین‌های فلسطینی با همان تعداد معدود، همواره مداومت داشته‌اند و گاه به گاه سرودها و موسیقی‌های آنها را از رادیوها و شبکه‌های تلویزیونی شنیده‌ایم. باید در نظر داشت که موسیقی فلسطین در شرایطی ادامه حیات داده که آنها تا چندی پیش برای جنگ با دشمنانشان تنها به سنگ و قلاب‌سنگ مجهز بوده‌اند.

کانون فعالیت‌های موزیسین‌های فلسطینی کجاست؟

لازم به یادآوری است «عکا» یکی از شهرهایی است که طی چند دهه گذشته گروه‌های موسیقی متعددی را به خود دیده است؛ موزیسین‌هایی که تلاش دارند به واسطه موسیقی و کلام، تعهد خود را نسبت به ظلم اسرائیل و دادخواهی هم‌تبارانشان ادا کنند. 

در میان گروه‌های مختلف شاید بهتر باشد از گروه موسیقی «دیوان عکی» نام ببریم که در اوائل دهه نود تاسیس شد و پنج سال بعد آلبوم آثار ضبط و اجرا شده خود را منتشر نمود. گروه مذکور از هنرمندانی چون همچون عبدو متی، خیر فودة، إبراهی مقدورة، میسرة مصری، أحمدطاهر و غناء سحرفودة تشکیل شده است. این افراد جوانانی خلاق و نوگرا بودند که تلاش داشتند با تکیه بر ترانه‌های فاخر و با کیفیت تحولی در موسیقی‌شان ایجاد کنند.

اثری با حال و هوای آرام به نام «نحن الذین بیوتهم تتهدمو»

در آن دوران شاید کسی نمی‌دانست که این افراد در حوزه موسیقی و هنر مقاومت فعالیت می‌کنند. این گروه گرچه هیچوقت به عنوان گروهی ارکسترال و رسمی فعالیت نکرد اما آثار با ارزشی را در تاریخ موسیقی فلسطین به جا گذاشته است. «فاطمه»، «برهوم»، «کلنحرامیة»، آثاری از گروه «دیوان عکی» هستند که با محوریت هنر مقاومت و با پایبندی به هنر انسانی و متعهد تولید و ارائه شده‌اند.

«فلسطین وطن ما» یک اثر انقلابی دیگر

«صابرین» هم یکی دیگر از گروه‌هاست که سال ۱۹۸۲ میلادی تاسیس شده است. این گروه تا امروز ادامه فعالیت داده و حال می‌توان از آن به عنوان مدرسه موسیقی و آواز نام برد. گروه «الشاطی» نیز از همین دسته است. این گروه به سال ۱۹۸۹ در حیفا تاسیس شد. 

اما گروه دیگری که نگاه جدی‌تر و مستمرتری به موسیقی انقلابی داشته، «اغانی العاشقین» است که در سال ۱۹۷۷ در شهر دمشق پایتخت کشور سوریه تاسیس شد. «اغانی العاشقین» در زمره گروه‌هایی قراردارد که ترانه‌های بدون لفافه و آثاری تند و تیز درباره انقلاب و مبارزه فلسطینی‌ها تولید و اجرا کرده است. اما بنا به تولیدات گروه‌ها طی چند سال گذشته، باید گفت پس از بهار عربی بوده که موسیقی انقلابی فلسطین از مرزها فراتر رفته و تمام کشورهای مظلوم عربی و مسلمان را مد نظر قرار دادند. گرچه درنهایت گروه‌های جدید فلسطینی نیز دنبال کننده همان سبک و سیاق قبلی هم‌وطنانشان هستند و همچنان متعهد به انقلاب و بر علیه رژیم جعلی اسرائیل به تولید و اجرای آثارشان می‌پردازند.

بنکسی و راجرواترز حامی فلسطین

با توجه به تمام توضیحات ارائه شده در این گزارش باید گفت هنرمندان فلسطینی بخصوص موزیسین‌های این خطه از جهان گسترده و چندپاره فعلی، سال‌ها و دهه‌هاست که به فعالیت‌های هنری انقلابی مشغول هستند. شاید تاثیر چنین فعالیت‌هایی بوده که باعث شده بنکسی (نقاش و گرافیتی‌کار مطرح) و راجر واترز (موزیسین و بنیانگذار گروه موسیقی «پینک فلوید» و برخی دیگر از هنرمندان طی سال‌های اخیر از فلسطین حمایت کنند.

صحبت‌های راجر واترز و حمایتش از فلسطین به زبان تصویر

پس از عملیات «طوفان‌الاقصی» بود که راجر واترز برای چندمین بار از فلسطین حمایت کرد. البته هنرمندان دیگری نیز از سرتاسر جهان طی این چند دهه از مظلومیت فلسطین دفاع کرده‌اند. اما سابقه طرفداری راجرواترز چندین ساله است.

راجر واترز در سال ۲۰۱۱ در مقاله‌ای که در روزنامه «گاردین» نوشت، حمایت خود از مسئله فلسطین، همچنین رد سیاست تبعیض نژادی رژیم صهیونیستی را اعلام کرد. او در این مقاله نوشت برای اجرای برنامه‌های هنری در «تل‌آویو» قرارداد بسته بوده؛ اما فعالان فلسطینی با وی تماس گرفته و جنایات رژیم صهیونیستی علیه فلسطین را برای وی توضیح داده‌اند و به او پیشنهاد کرده‌اند  به فلسطین سفر کند تا از نزدیک جنایات این رژیم را مشاهده نماید. سپس واترز تحت حمایت سازمان ملل متحد از شهر قدس و بیت‌الحم دیدن کرد و از نزدیک سیاست آپارتاید رژیم صهیونیستی را مشاهده نمود. او از آن روز تصمیم گرفت در کنار فلسطینی ها بایستد و از برگزاری کنسرت در تلآویو به این دلیل که این امر به این رژیم مشروعیت می‌دهد، خودداری کند. واترز در مقطعی اعضای گروه «پینک فلوید» و نوازندگان دیگر را به پیروی از همین رویکرد ضدصهیونیستی تشویق کرد.

«الحریه» اثری برای رزمندگان فلسطینی

سخن پایانی

با همه اینها باید گفت به طور کلی چندین گروه مطرح متشکل از فلسطینی‌ها طی سال‌ها و دهه‌های گذشته در زمینه تولید و اجرای آثار موسیقایی فعالیت‌های جدی داشته‌اند. در حال حاضر نیز هنرمندانی در فلسطین یا دیگر کشورهای عربی نسبت به موسیقی انقلابی دغدغه دارند و اسرائیل صهیونیست را دشمن خود و بشریت می‌دانند.