در گفت‌وگو با چند کارگردان فیلم کوتاه مطرح شد؛
اکران فیلم‌های کوتاه باید مستمر باشد/ ادبیات ما مملو از مولفه‌های مورد استفاده در سینمای ترسناک است/ ریسک بالای ساخت فیلم ترسناک برای سرمایه‌گذارها
چند کارگردان فیلم‌های بسته «ژانر وحشت» که به تازگی در سینماهای اکران شده، بر این عقیده‌اند که اکران فیلم‌های کوتاه در صورتی که مستمر و ادامه‌دار باشد می‌تواند موجب شکل‌گیری اقتصاد در سینمای کوتاه شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، بسته فیلم کوتاه «ژانر وحشت» با نمایش پنج فیلم کوتاه به تازگی در گروه هنر و تجربه در سینماهای کشور اکران شده است.
این بسته شامل پنج فیلم کوتاه به نام‌های «یه چوم یه لنگ» به کارگردانی یاسر برزگر، «تریپلکس» ساخته علی کیان ارثی، «سرسام» ساخته نوید و وحید نامی، «آرگون» ساخته شورش وکیلی و «حیاط» به کارگردانی مصطفی سلیمانی است. به بهانه اکران این آثار با چند تن از کارگردان‌های آن درباره سینمای کوتاه و ژانر وحشت گفتگویی داشتیم که در ادامه مشروح این گفتگوها را می‌خوانید:
فیلمنامههای ضعیف مشکل اصلی سینمای ترسناک در ایران است
یاسر برزگر کارگردان فیلم کوتاه «یه چوم یه لنگ» اظهار کرد: به نظر من هنوز فیلم کوتاه جایگاه خود را در سینمای ایران پیدا نکرده و هنوز آنقدر به مخاطبان معرفی نمی‌شود و از اکران و سالن محدودی برخوردار است. با این حال این سینما مخاطبان خود را دارد ولی به لحاظ اقتصادی نمی‌تواند برای سرمایه‌گذارها آورده چندانی داشته باشد.
برزگر خاطرنشان کرد: فکر می‌کنم سینمای کوتاه می‌تواند با اکران مستمر و تبلیغات مناسب مخاطبان بیشتری داشته باشد. از این رو لازم است نهادهای مختلف در این مورد به شکلی سازماندهی شده در جهت ارتقای جایگاه سینمای کوتاه در ایران اقدام کنند تا ما شاهد تبلیغ فیلم‌های کوتاه در تلویزیون، بلیبوردها و فضای مجازی باشیم.
وی درباره جایگاه سینمای ترسناک در ایران گفت: سینمای ایران در همه ژانرها در فیلمنامه مشکل اساسی دارد و کمبود فیلمنامه خوب به خصوص در ژانر ترسناک به این ژانر آسیب جدی وارد کرده و باعث شده که سرمایه‌گذارها و تهیه‌کننده‌ها چندان از این ژانر استقبال نکنند. من مشکل اساسی را در فیلمنامههای فیلم‌های ترسناک می‌بینم و به همین دلیل سطح کیفی فیلم‌های ترسناک در ایران بسیار پایین است که فکر می‌کنم یکی از اصلی‌ترین دلایل ضعیف بودن فیلمنامه‌ها عدم شناخت فیلمسازان از این ژانر است.
این کارگردان تأکید کرد: بی‌اعتمادی سرمایه‌گذارها و تهیه‌کننده‌ها یکی از مشکلاتی است که باعث شده فیلمسازان کمتر به سراغ این ژانر بروند وگرنه در بحث تکنیکال من فکر می‌کنم محدودیت‌ها اندک است و ما با حمایت درست با همین امکانات موجود می‌توانیم سینمایی باکیفیت داشته باشیم. نکته دیگر تبلیغات است که سینمای ایران به طور کل در این عرصه با مشکل مواجه است و این مشکل گریبانگیر سینمای ترسناک نیز شده است و فیلم‌ها به اندازه کافی تبلیغ نمی‌شوند تا مخاطب برای دیدنشان ترغیب شود.
برزگر خاطرنشان کرد: اگر ما یک فیلم ترسناک با فیلمنامه و کیفیت خوب بسازیم به نظرم هنوز نمی‌تواند در گیشه موفق عمل کند. اگر موفقیت در گیشه را موفقیت فیلم‌های کمدی بدانیم که این روزها در گیشه می‌توانند میلیاردها تومان فروش داشته باشند، فیلم‌های ترسناک در حال حاضر به هیچ‌وجه نمی‌توانند به گرد پای این فیلم‌ها برسند چرا که مخاطب اصلاً با این ژانر آشنایی ندارد.
وی افزود: در همین چند روز که بسته ژانر ترسناک فیلم کوتاه اکران می‌شود من با بازخوردهایی مواجه شدم که مشخص است مردم به دیدن فیلم‌های ترسناک علاقه دارند و قطعاً فیلم ترسناک می‌تواند در گیشه عملکرد خوبی داشته باشد اما نمی‌توان انتظار موفقیت فیلم‌های کمدی را از این فیلم‌ها داشته باشیم. به طور کل تا امروز تجربه موفقی از اکران فیلم‌های ترسناک در سینمای ایران نداشته‌ایم، در سال‌های اخیر هم چند فیلم ترسناک مثل «پوست» و «زالاوا» اکران شده‌اند و همین فیلم‌ها که در آثاری خوش ساخت هستند و توانستند در جشنواره‌ها عملکرد موفقی داشته باشند فروش آنچنانی نداشتند که فکر می‌کنم دلیل اصلی‌اش به ذائقه مردم مربوط می‌شود که بیشتر به سمت فیلم‌های کمدی است. با بیشتر شدن فیلم‌های ترسناک مطمئناً ذائقه‌های تغییر می‌کند و لازم است که اکران و ساخت اینگونه فیلم‌ها بیشتر باشد.
برزگر درباره نشانه‌های مورد استفاده از ادبیات بومی در آثار ترسناک ایرانی گفت: من به واسطه اینکه فیلم کوتاه «یه چوم یه لنگ» را از یک افسانه شمالی الهام گرفته‌ام تحقیقاتی درباره افسانه‌های بومی شمالی داشتم و می‌دانم که در فرهنگ و ادبیات خودمان منابع بسیاری وجود دارد. من به شخصه با سوژه‌ای مواجه شدم که می‌شود یک سریال در ژانر وحشت ساخت و به همین دلیل اِلِمان‌های بسیاری وجود دارد که می‌توان سینمای وحشت را در ایران بومی کرد و از تقلید از مولفه‌های خارجی فاصله گرفت.
وی در پایان افزود: متأسفانه خیلی از فیلمسازان ما به تقلید از مولفه‌ها و اِلِمان‌های غربی فیلم ترسناک می‌سازند در حالیکه در فرهنگ و ادبیات ما قصه‌های بکری وجود دارد که می‌شود آن‌ها را در ژانر وحشت آورد. خاصیتی که در فرهنگ و ادبیات ما در افسانه‌ها و قصه‌های کهن وجود دارد این است که به دلیل تمایل روایت‌کنندگان به کنترل جامعه یا حداقل کنترل کودکان حائز ویژگی‌هایی هستند که واقعاً می‌توانند مخاطب خود را بترسانند. فرهنگ و ادبیات کهن ما در این زمینه بسیار غنی است و فقط ما باید بتوانیم از آن‌ها به خوبی در ژانر ترسناک استفاده کنیم و به مخاطب ارائه دهیم. متأسفانه فیلمنامه‌نویس‌های ما چندان تحقیق نمی‌کنند و اگر تحقیقات کافی داشته باشند ایده‌ها و قصه‌های ترسناک بسیاری در فرهنگ بومی ما وجود دارد.
نه تنها سینمای وحشت، که همه ژانرها در سینمای ایران نادیده گرفته می‌شوند
مصطفی سلیمانی کارگردان فیلم کوتاه «حیاط» اظهار کرد: اکران فیلم کوتاه از جنبه اقتصادی برای فیلمساز کوتاه و به طور کل برای ترغیب سرمایه‌گذاری در این عرصه می‌تواند نتایج مثبت بسیاری برای این سینما داشته باشد اما این اکران‌ها باید ادامه‌دار باشند و متوقف نشود.
وی افزود: اکران بسته‌های فیلم کوتاه اتفاق مثبتی است اما باید اعتبارسنجی‌هایی صورت بگیرد. به عنوان مثال بسته‌های فیلم کوتاهی که آثار تجربی را در بر می‌گیرند بهتر است با آثاری که می‌توانند مخاطب بیشتری داشته باشند در شرایط متفاوت‌تری اکران شوند و همه فیلم‌ها در یک قالب قرار نگیرند تا مخاطب عام بداند که قرار است با چه دسته‌ای از فیلم‌ها مواجه است چرا که اگر مخاطب بدون شناخت دقیق به سینما برود و فیلم‌های کوتاه را ببیند و از دیدن آن‌ها سرخورده شود، دیگر برای دیدن این فیلم‌ها به سینما رجوع نمی‌کند.
این کارگردان تصریح کرد: متأسفانه سینمای ترسناک در ایران بسیار کم‌رونق است و فقط سینمای اجتماعی و کمدی است و این فقط عدم وجود ژانر وحشت نیست بلکه همه ژانرها در سینمای ایران نادیده گرفته می‌شوند و ژانر جنایی هم مثل همین ژانر وحشت یا مثلاً ژانر جاده‌ای است و آثار چندانی در این ژانر ساخته نمی‌شود.
سلیمانی تأکید کرد: در این میان ژانر وحشت با محدودیت‌های کمتری نسبت به بسیاری از ژانرها روبرو است. به عنوان مثال در ژانر رمانس (عاشقانه) ما با محدودیت‌های بسیاری روبرو هستیم ولی در ترسناک این محدودیت‌ها وجود ندارد و می‌توانیم سینمایی پربار در این حوزه داشته باشیم.
کارگردان «حیاط» درباره میزان مخاطبان سینمای وحشت گفت: اگر نگاهی دقیق به سینمای دنیا داشته باشیم می‌توانیم متوجه شویم که سینمای وحشت اتفاقاً یک سینمای پرمخاطب است و مطمئناً این شرایط در ایران هم وجود دارد اما این پتانسیل باید به فعل تبدیل شود و اینکه چرا اینگونه نیست نیاز به بررسی دارد و مثل همه فعالیت‌های اقتصادی باید فعالان این عرصه تقویت شوند و باید شرایطی فراهم شود که سرمایه‌گذاران سینما به سرمایه‌گذاری در این سینما ترغیب شوند. ممکن است در ابتدای راه شاهد فروش چندانی نباشیم اما این سرمایه‌گذاری بازاری ایجاد می‌کند که به مرور مخاطبان گسترده این سینما که امروز به فیلم‌های خارجی رجوع می‌کنند به دیدن فیلم‌های ایرانی ترغیب شوند.
سلیمانی در پایان اظهار کرد: یکی از نکاتی که ژانر وحشت را در سینمای ایران می‌تواند پر رونق کند بسترهای فرهنگی است. ما در فرهنگمان منابع بسیاری برای رونق بخشیدن به این گونه سینمایی داریم. سینمای ترسناک هم علاوه بر اینکه مخاطبش را سرگرم می‌کند و در بخش‌هایی می‌ترساند باید مفهومی هم به مخاطبش ارائه دهد و مخاطب فقط نترسد یا از خودش نپرسد که من چرا از این صحنه‌ها ترسیدم. ما در فرهنگ ایرانی‌مان و همچنین در فرهنگی دینی‌مان مفاهیمی داریم که اتفاقاً آنقدر عمیق و درونی هستند که می‌توانند توجیهی برای ترساندن مخاطب باشند. چنین فیلم‌هایی می‌توانند آثار ماندگاری شوند و سال‌ها از سوی مخاطبان دیده شوند.
سینمای وحشت در ایران رو به پیشرفت است
علی کیان‌ارثی کارگردان فیلم کوتاه «ترپلکس» گفت: به عقیده من اگر اکران فیلم‌های کوتاه به صورت مستمر ادامه داشته باشد و سالن‌هایی را به صورت ویژه برای فیلم‌های کوتاه در نظر بگیریم و به نوعی مخاطب سینما را به دیدن فیلم‌های کوتاه عادت دهیم قطعاً می‌تواند جنبه‌های اقتصادی هم برای سینمای کوتاه داشته باشد اما این اتفاق مستلزم این است که اکران فیلم‌های کوتاه همانطور که گفتم به صورت مستمر ادامه داشته باشد.
کیان‌ارثی با اشاره به اینکه سینمای وحشت در ایران مسیر رو به پیشرفتی را در پیش گرفته، گفت: ژانر وحشت مورد کم‌لطفی‌های بسیاری قرار گرفته و به همین دلیل در ایران این سینما بسیار مهجور و جدامانده است. شاید یکی از دلایلی که این سینما چندان مورد توجه قرار نگرفته این تصور باشد که سینمای وحشت مخاطب چندانی ندارد اما به مرور شاهد رشد و پیشرفت این گونه سینمایی در کشورمان هستیم و فیلمسازان جوان مستعد و خلاق به این ژانر روی آورده‌اند و فکر می‌کنم به زودی شاهد پیشرفت بیشتر این سینما خواهیم بود.
این کارگردان با اشاره به اینکه ریسک سرمایه‌گذاری در سینمای وحشت موجب محدود شدن این سینما شده، اظهار کرد: علاوه بر ریسک سرمایه‌گذاری در این عرصه، عدم همکاری سینماداران با پخش‌کننده‌های این ژانر می‌تواند عاملی برای محدود شدن این سینما باشد که آن هم به همان مسائل اقتصادی و دغدغه بازگشت پول مربوط می‌شود و به نظر می‌رسد اکران این فیلم‌ها برای سینمادار توجیه اقتصادی ندارد.
وی افزود: ساخت فیلم در ژانر ترس و همچنین رونق گرفتن سینمای ترسناک در ایران نیازمند عدم محدودیت محتوایی است. بعضی مواقع محتوا در این ژانر و فضا ممکن است با هنجارهای اجتماعی و همچنین عقاید برخی افراد در تضاد باشد و به همین دلیل در کشور ما محدودیت‌هایی برای این سینما ایجاد کرده است که ممکن است در خیلی از مواقع پروانه ساخت و پروانه نمایش برای فیلم‌های ترسناک صادر نشود. من این مسئله را محدودیت نمی‌دانم و فکر می‌کنم فیلمساز خلاق برای ساخت فیلمی که در نظر دارد راهی پیدا می‌کند.
کارگردان «تریپلکس» در ادامه تأکید کرد: بدون شک سینمای مستند برخلاف تصور تهیه‌کننده‌ها و پخش‌کننده‌ها می‌تواند مخاطب داشته باشد و در صورتیکه از این سینما حمایت شود و به اندازه کافی سالن سینما به این فیلم‌ها اختصاص داده شود، فیلم ترسناک می‌تواند یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌ها باشد و حتی می‌تواند به صنعت سینمای ما کمک کند. همانطور که گفتم به اعتقاد من این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که اکران فیلم‌های ترسناک به صورت مستمر در سالن‌های سینما نمایش داده شوند.
این کارگردان در پایان درباره منابع فرهنگی و ادبی فارسی که می‌توانند در سینمای مستند مورد استفاده قرار بگیرند، گفت: فرهنگ و ادبیات ما برای دستیابی به اِلِمان‌های مناسب سینمای ترسناک بسیار غنی است. ما داستان‌های بسیاری در این فضا و ژانر داریم که من فکر می‌کنم می‌توانند منابعی غنی برای فیلمسازان ما باشند به طوریکه نیازی نیست فیلمسازان برای پیدا کردن این المان‌ها زمان زیادی صرف کنند. با الهام گرفتن از این داستان‌های کوتاه و افسانه‌ها و حتی داستان‌های واقعی و مستند ما می‌توانیم آثار فاخری بسازیم که مخاطب جهانی داشته باشد و در جهان اکران شود و بتواند موفقیت‌های بسیاری کسب کند. یکی از دغدغه‌های من این است که این ژانر آنقدر در کشورمان رشد کند که ما علاوه بر مخاطب داخلی مخاطب بین‌المللی هم داشته باشیم و امیدوارم این مهم به عنوان یک هدف نهایی برای ژانر ترسناک در سینمای ما اتفاق بیفتد.
با استفاده از منابع فرهنگی و ادبی‌مان می‌توانیم سینمای وحشت را بومی‌سازی کنیم
شورش وکیلی کارگردان فیلم کوتاه «آرگون» اظهار کرد: اکران فیلم‌های کوتاه و ایجاد بسترهای اقتصادی برای سینمای کوتاه یک پروسه نسبتاً طولانی است و برای موفقیت در این عرصه ما نیاز به فرهنگ‌سازی داریم تا فرهنگ فیلم دیدن به خصوص فیلم کوتاه برای مخاطب عام نهادینه شود. اگر این اتفاق رخ دهد قطعاً اکران فیلم‌های کوتاه از لحاظ اقتصادی به سینمای کوتاه کمک می‌کند.
وکیلی خاطرنشان کرد: فیلم کوتاه مخاطب خاص خود را دارد اما اکران‌های نامنظم و بسیار محدود باعث شده تا فیلمسازان فیلم کوتاه برای دیده شدن اثرشان بیشتر به جشنواره‌ها روی بیاورند چرا که امید چندانی به اکران ندارند. به نظر من نمایش فیلم‌های کوتاه در سینماها اتفاق بسیار خوبی است و می‌تواند برای این سینما اتفاقات خوبی رخ دهد.
این کارگردان درباره جایگاه سینمای وحشت در ایران گفت: به نظر من سینمای وحشت در ایران یک ژانر نوپا است و آموزشگاه‌هایی مثل انجمن سینمای جوان می‌توانند نقشی جدی در ایجاد و رونق این ژانر در سینمای ایران داشته باشند. این وضعیت تنها مربوط به سینمای وحشت نمی‌شود و ژانرهای بسیاری وجود دارند که ما برای رونق بخشیدن به آن‌ها می‌توانیم برنامه‌ریزی داشته باشیم.
وکیلی تأکید کرد: مشکل اصلی سینمای وحشت در ایران نبود سرمایه کافی است. از آنجا که سینمای ترسناک به جلوه‌های ویژه، نورپردازی‌های خاص و... نیازمند است هزینه ساخت اینگونه آثار نیز بالا است. ما به واسطه فضای مجازی برخلاف گذشته می‌توانیم به فیلم‌های روز دنیا دسترسی داشته باشیم و فیلم‌های سینمایی ترسناک را ببینیم و از آن‌ها الهام بگیریم و بیاموزیم اما باید از این امکانات در راستای بومی‌سازی این سینما منطبق بر فرهنگ خودمان استفاده کنیم.
وی افزود: مشکل اصلی در این سینما نبود بودجه است و فیلمسازان تا حدی می‌توانند با خلاقیت این ضعف را جبران کنند. متأسفانه از آنجا که سینمای وحشت یک سینمای نوپا در ایران است معمولاً سرمایه‌گذارها به این گونه سینمایی اعتماد ندارند و سرمایه‌گذاری در آن را خطرناک می‌کنند.
این کارگردان تأکید کرد: قطعاً در آینده سینمای ترسناک می‌تواند در گیشه موفق باشد ولی ما باید مولف بودن خودمان را حفظ کنیم و از نمونه‌های خارجی کپی‌برداری نکنیم. کپی‌برداری از نمونه‌های خارجی و به خصوص نمونه‌های هالیوودی با توجه به ابزارهایی که آن‌ها در دست دارند برای ما قطعاً به شکست منجر می‌شود و به همین دلیل بیش از هر چیز ما باید بر خلاقیت خودمان تکیه کنیم.
وی در ادامه گفت: داستان‌های ترسناک همیشه در بطن فرهنگی ما وجود داشته و ما می‌توانیم با ایده گرفتن از مفاهیم فرهنگی و قصه‌های ایرانی که می‌توانند در ژانر ترسناک تعریف شوند، قصه‌هایی مختص به کشور و فرهنگ خودمان را در این ژانر آداپته کنیم. ما باید به آشنایی‌زدایی در ژانر وحشت توجه داشته باشیم و باید بتوانیم با تکیه بر خلاقیت و نشانه‌های فرهنگی خودمان این آشنایی‌زدایی را رقم بزنیم و فیلمی بسازیم که در گیشه عملکرد خوبی داشته باشد.
وکیلی تأکید کرد: یکی از منابع ارزشمندی که در دسترس ما قرار دارد همین نشانه‌های فرهنگی ما است که با قصه‌هایش از کودکی بزرگ شده‌ایم. این منابع ادبی و فرهنگی مثل یک گنج هستند که ما می‌توانیم با استفاده از آن‌ها سینمای وحشتمان را بومی‌سازی کنیم و آن را به درختی پربار تبدیل کنیم.
کارگردان فیلم کوتاه «آرگون» تأکید کرد: خوشبختانه به واسطه تکنولوژی همه نرم‌افزارها و ابزارهایی که در آن سوی دنیا به وسیله آن آثار ترسناک مخاطب‌پسندی تولید می‌کنند در دسترس ما هم وجود دارد و ما می‌توانیم در سطح بالایی از تکنولوژی قرار بگیریم و آنچه که در این میان مطرح است به این بحث مربوط می‌شود که ما چقدر توانایی داریم و می‌توانیم از امکانات در دسترسمان استفاده کنیم.
این کارگردان در پایان گفت: ما به خودباوری و جسارت نیاز داریم چرا که ساخت فیلم ترسناک کاری پر ریسک است و ممکن است یک فیلم با چند اشتباه کوچک نه تنها وحشتناک نباشد بلکه به اثری مضحک تبدیل شود و مخاطب را پس بزند. از آنجا که مخاطب امروز سینمای ما را با هالیوود مقایسه می‌کند کار برای فیلمساز سخت می‌شود و فیلمسازی در این عرصه را نیازمند جرأت و جسارت بیشتری می‌کند.
