نگاه سردار به هنر نظامی نبود/ حاج قاسم بعد از شهادت تازه شروع شد

«خاطرات آن مرد» عنوان مجموعه‌ای به کارگردانی ساسان فلاح‌فر است که در بنیاد مکتب حاج قاسم تهیه و تولید شده است. این مستند در واقع خاطرات حاج قاسم سلیمانی از زبان اهالی روستای اجدادی شهید سلیمانی است. روستای «قنات ملک» از توابع شهرستان رابُر استان کرمان محسوب می‌شود که شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی در آن چشم به جهان گشوده و کودکی خود را در آنجا سپری کرده است. کارگردان این مستند برای روایت ویژگی‌های شخصیتی سردار سلیمانی به سراغ زادگاه او رفته و با اهالی این روستا به گفتگو پرداخته است. گفتگوی ما را با او در ادامه می‌خوانید: 

برای ساخت مستند «خاطرات آن مرد» به سراغ روستای شهید قاسم سلیمانی رفته‌اید که کمی هم دورافتاده است. نام دقیق این روستا چیست و چه فضایی دارد؟ 

نام این روستا «قنات ملک» است که در شهرستان رابُر در استان کرمان قرار دارد. «قنات ملک» به لحاظر جغرافیایی یک روستای کوه پایه‌ای محسوب می‌شود. اعتقاد دارم که یکی از دلایلی که حاج قاسم، به این درجه رسید، تولد و زندگی در این روستا بوده است. طی معاشرت‌هایی که با اهالی این روستا داشتم، آن‌ها نیز تاکید می‌کردند حال و هوای که در روستا وجود داشته و پدر و مادر این سردار، به شدت روی شخصیت او تاثیر گذار بوده‌اند. سردار سلیمانی هیچ‌گاه این روستا را رها نمی‌کرد و در زمان‌های از زندگی، خودش را به «قنات ملک» می‌رساند تا مشکلات اهالی روستا را حل کند و گوش به حرف‌های آن‌ها بسپارد. در واقع اگر بخواهیم از مکان‌های مهمی که سردار سلیمانی بسیار به آن وابسته بوده است یکی را نام ببریم حتما این روستا جزو آنها خواهد بود. 

رابطه اهالی روستا با پدر و مادر شهید سلیمانی هم همین‌طور بوده است؟ 

بله، پدر و مادر سردار سال‌هاست فوت کرده‌اند اما آنها نیز از خانواده‌های تاثیرگذار در این روستا بوده‌اند. آن‌ها از ایل سلیمانی بودند و همواره در تمام دوران زندگی جزو خانواده‌های مهم و اصیل به حساب می‌آمدند. به قدری این خانواده برای مردم روستا اهمیت داشت که پس از شهادت حاج قاسم، اهالی روستا برای پدر و مادر او، مقبره‌ای کاملا متفاوت از بقیه قبور درست کردند و سنگ قبلی سردار که به رنگ مشکی هم بود را به گلزار شهدا روستا آورده‌اند تا یادبودی از این شهید در روستا باشد. من برای تولید این مستند حدود سه هفته در این روستا مهمان مردم بودم و می‌توانم بگویم که کسی را پیدا نکردم که حاج قاسم را فقط دوست داشته باشد، بلکه تک‌تک اهالی روستا عاشق او بوده‌اند. 

پس به این نکته که سردار سلیمانی، خودش را در میان مردم می‌دید، واقف هستید و در مستند به آن پرداختید؟ 

بله، بسیار عجیب است که فردی با این همه درگیری و مشغله نه تنها در ایران، بلکه در جهان اسلام، ولی تک‌تک افراد در روستا از او یادگاری و خاطره شخصی دارند. خاله صغری، مادر شهید احمد سلیمانی که در این روستا زندگی می‌کند، کسی بود که حاج قاسم به محض آمدن به روستا اول به دیدن او می‌رفت. سردار سلیمانی به هنگام ورود به روستا، به تمام خانواده‌های شهید سر می‌زده و برای دیدن بقیه اهالی «قنات ملک» همه اهالی را به مسجد دعوت می‌کرده و با آنها بدون اینکه مزاحم خانه‌هایشان شود به صورت ویژه و صمیمی گفتگو و احوال‌پرسی می‌کرده است. این روزها در کشور می‌بینیم که مسئله بسته‌های معیشتی مطرح است؛ این در حالی است که سال‌های سال نزدیک عید نورورز حاج قاسم به همه افراد روستا با هزینه شخصی خودش بسته‌های معیشتی اهدا می‌کرد. همیشه به آن‌ها کمک می‌کرده و به قول معروف همیشه به یاد آنها بوده است.

در روند تحقیق و پژوهش برای مستند، به مثالی جزئی‌تر از کمک‌های شهید سلیمانی برخوردید؟ 

پیرزنی در روستا بود که خانه‌اش امکانات بسیار بدی داشته و شرایط مناسبی برای زندگی نداشت. حاج قاسم کسی را مامور می‌کند تا در نبودش کارهای او را انجام دهد. این کارها را نه تنها برای آن پیرزن بلکه برای همه مردم انجام می‌داد. فردی در روستا زندگی می‌کند که به «بنای حاجی» معروف بوده است؛ او تعریف می‌کند که حاج قاسم از سوریه و عراق با من تماس می‌گرفت که بروم منزل فلانی و به کارهای ساختمانی‌اش رسیدگی کنم و بعد هم دستمزد مرا از حساب شخصی خودش پرداخت می‌کرد. در واقع همه افراد روستا را زیر نظر داشت تا به هر مشکلی که برمی‌خوردند، سریع کمک کند. روستای «قنات ملک» مسجدی دارد که در اصل حاج قاسم با هزینه شخصی، ملکی را خریداری کرده و مسجد ساخته است. این روستا به دلیل این که در کوه پایه است، گیاهان دارویی فراوانی دارد و ایشان به قدری به فکر مردم بود که به اهالی روستا گفته بود کارگاهی را تاسیس کنند تا از این راه درآمدی پایدار داشته باشند. این کارگاه را حاج قاسم راه‌اندازی کرده و اکنون هم وجود دارد. 

مستند «خاطرات آن مرد» در چند قسمت تولید شده و برای روند تولید چه مدت زمانی را صرف کردید؟ 

این مستند را در ۱۰ قسمت تولید کردیم و ظرفیت ساخت قسمت‌های بیشتر را داشت اما فرصت‌مان بسیار کم بود. ۱۵ نفر روایت‌گر اصلی از اهالی روستا در مستند داریم و حدود ۲۱ روز فیلمبرداری و ضبط آن طول کشید. پس از آن هم کارهای تدوین و پس تولید را انجام دادیم. 

زندگی در روستای «قنات ملک» چطور در جریان است؟ 

شغل مردم آن‌جا دامداری و کشاورزی است. بسیار مردم مهربانی دارد و به گروه ما محبت داشتند. حال و هوای روستا بسیار زیبا بود و هر صبح گله‌ها را بیرون می‌آورند و غروب به بعد کسی را در خیابان و کوچه نمی‌دیدیم. در «قنات ملک» مغازه‌ای به‌جز بقالی پیدا نمی‌کردیم. زمانی که به این روستا سفر کردم، تازه متوجه شدم که حاج قاسم چرا آنقدر آن جا را دوست داشت زیرا که مردمِ «قنات ملک» بسیار خوب و به معنای واقعی حلال‌خور هستند. برای سردار سلیمانی هم این اصالت مردم و اهل حلال و حرام بودنشان بسیار جذاب بوده و در تمام طول عمرش هیچ‌گاه آن‌جا رها نکردند. 

اقوام شهید سلیمانی هنوز در روستای «قنات ملک» زندگی می‌کنند؟ 

از هر کوچه روستا که رد می‌شدیم، فامیلی شهدا؛ سلیمانی بود و در واقع همه به شکلی اقوام دور و نزدیک حاج قاسم حساب می‌شدند. 

در جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت، حبیب والی‌نژاد از تاکید و سفارش حاج قاسم سلیمانی برای ساخت اثری درباره شهید مهدی زین‌الدین گفت. از نظر شما که درباره این سردار تحقیق‌هایی را انجام داده‌اید، چطور می‌شود که یک فرد نظامی به سینما و فرهنگ اهمیت دهد و حتی گاهی سفارش‌هایی برایشان داشته باشد؟ 

به عقیده من شهید سلیمانی یکی از فرهنگی‌ترین نیروهای نظامی ایران بوده است. به قدری اطلاعات داشته و پیگیر فرهنگ و هنر بوده که همیشه نکته‌هایی دقیق را به هنرمندان یادآور می‌شد. او همان فردی است که با آن حجم دغدغه‌ها به پشت صحنه فیلم سینمایی «۲۳ نفر» رفت. سردار سلیمانی به هنر نگاه نظامی نداشته است. به عقیده من حاج قاسم تازه بعد از شهادتش شروع شده است و وجوه مختلفی از ایشان هنوز برای ما و مردم ناگفته مانده است. 

از نظر شما کدام وجوه ناشناخته‌ از شخصیت سردار سلیمانی وجود دارد که به آن پرداخته نشده باشد؟ 

از نظر من ارتباط حاج قاسم با مردم یکی از همین وجوه ناشناخته است. از مردم حرف‌هایی را درباره سردار می‌شنویم که باورمان نمی‌شود رفتار و گفتار یک فرد نیروی نظامی اینگونه بوده است! در تمام دنیا چنین فردی را پیدا نمی‌کنیم. من مدتی با اهالی روستا زندگی کردم و نکته‌هایی بسیار جالب را متوجه شدم. 

این نکات را در مستند هم نشان داده‌اید؟ 

در این ۱۰ قسمت همه مسائل را فضاسازی کردیم و همه قسمت‌های مستند روایتی داستان‌گونه دارد. برای مثال یک قسمت مرتبط با خانواده شهدا در روستا و رفتارهای حاج قاسم با این خانواده‌هاست. در یکی از قسمت‌های دیگر به بیت‌الزهرا پرداختیم. بیت‌الزهرا زمانی خانه حاج قاسم بود و آن را برای روضه‌های حضرت زهرا سلام الله علیهما وقف کرده بود و مردم بسیاری از مراسم‌ها را تا جایی که می‌توانستند در آن شرکت می‌کردند. حاج قاسم بسیار اهل روضه بوده و همیشه مراسم فاطمیه را برگزار می‌کرده است. حتی در مستند با باغبان حاج قاسم در «قنات ملک» مصاحبه کردیم و از رفتارهای جالب ایشان می‌گفت. زمانی که سردا وارد کرمان می‌شد، تلاش می‌کرد کسی مطلع نشود و استان برای او محافظ نگذارد تا بی‌واسطه با مردم در ارتباط باشند. حتی استانداری برای مراسم ختم پدر و مادرش «گیت» گذاشته بود که سریع اعلام می‌کند این‌ها را بردارید تا مردم اذیت نشوند. 

 نشان دادن چه نکته‌ای از شهید سلیمانی در مستند «خاطرات یک مرد» برای شما در اولویت بوده است؟ 

تمام ویژگی‌هایی که عرض کردم برکتی است که خدا می‌دهد. برای حاج قاسم نوع زندگی اهالی روستا مهم بود و ما هم در مستند «خاطرات آن مرد» به سراغ این وجهه از روستا و زندگی سردار رفتیم. در آخر بگویم که حاج قاسم هنوز در زندگی این مردم جاری است.