خطر گرمازدگی و زندگی در تابستان داغ

به گفته پزشکان، درجه حرارت بدن در حالت طبیعی حدود ۳۷ درجه سلسیوس است که با افزایش دمای هوا، خطر ابتلا به گرمازدگی افزایش می‌یابد و عدم درمان به موقع آن عوارض مختلفی داشته و حتی می‌تواند منجر به مرگ فرد شود. از این رو آشنایی با علایم و راهکارهای پیشگیری و درمان گرمازدگی برای همه افراد جامعه ضروری است.

رییس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث دانشگاه علوم پزشکی مشهد در خصوص گرمازدگی و عوارض آن در فصل تابستان گفت: عدم شناخت علایم گرمازدگی نظیر رنگ پریدگی، عرق شدید، تهوع، اسهال و استفراغ، سردرد، گرفتگی عضلات، خستگی، ضعف، تشنگی شدید، سرگیجه، از دست دادن تمرکز، آغازگر تهدید حیات افراد می‌‎شود.

دکتر علی یزدانی با بیان این که طبق بررسی‌های آماری، بیشترین موارد تماس با اورژانس با مشکل گرمازدگی در تیر ماه هرسال ثبت شده است، افزود: سال گذشته ۲۳ مورد مصدوم گرمازدگی و از ابتدای امسال تاکنون نیز پنج مورد مصدوم گرمازدگی، توسط اورژانس ۱۱۵ مشهد امداد رسانی شده‌اند و خوشبختانه تا کنون فوتی ناشی از گرمازدگی ثبت و گزارش نشده است.

وی با بیان اینکه گرمازدگی یک فوریت پزشکی است و اگر کسی دچار گرمازدگی شد باید فورا به نزدیک‌ترین مرکز درمانی منتقل شود، ادامه داد: ۹۵ درصد افراد مبتلا به گرمازدگی خودشان به طور مستقیم و بدون تماس با اورژانس به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مراجعه می‌کنند.

تعویق در درمان گرمازدگی منجر به مرگ خواهد شد

رییس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث دانشگاه علوم پزشکی مشهد بیان کرد: شدت بروز علائم گرمازدگی در فرد به میزان فعالیت بدنی، رطوبت از دست رفته و طول زمان قرار گرفتن در معرض گرما، می‌تواند از خفیف تا بسیار شدید متغیر باشد.

وی افزود: هرچند که گرمازدگی نسبت به سایر موارد اورژانسی شیوع کمتری دارد و قابل درمان است اما در صورتی که درمان آن به تعویق بیفتد می‌تواند خطرآفرین و منجر به مرگ شود.

یزدانی ادامه داد: کودکان، افراد مسن، زنان باردار، افراد با سابقه بیماری قلبی، بیماری انسدادی مزمن ریه، دیابت، کم‌آبی، چاقی و افراد با محدودیت حرکتی در خطر بالای ابتلا به اختلالات ناشی از گرمازدگی هستند.

وی اظهار کرد: بیمارانی که دچار گرمازدگی می‌شوند به علت مختل شدن مکانیسم تعریق و از دست دادن مقدار فراوان آب بدن، درجه حرارت بدنشان به شدت افزایش می‌یابد و در صورت عدم درمان، سطح هوشیاری فرد کاهش یافته و در مواردی منجر به فوت فرد می‌شود.

به گفته وی، در صورتی که با فرد گرمازده روبرو شدید، در نخستین اقدام بیمار را از محیط گرم خارج کرده و سپس با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید.

علائم گرمازدگی

متخصص طب اورژانس دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان این که گرمازدگی زمانی اتفاق می‌افتد که گرمای محیط بیش از توان بدن برای ثبات نگه داشتن دمای بدن باشد، گفت: بی قراری، سردرد، ضعف و عدم توانایی انجام کار از نشانه های گرمازدگی است.

دکتر حمیدرضا ریحانی افزود: افراد سالمند و کودکان اغلب ممکن است توانایی مقابله با گرما را نداشته باشند و در هوای گرم تعریق بدن آنها افزایش یابد که همین امر سبب کاهش املاح بدن و عوارض ناشی از آن از جمله افت فشار خون، سرگیجه و بی‌حالی خواهد شد.

وی ادامه داد: افرادی که در مناطق گرمسیر و مرطوب زندگی می‌کنند و دسترسی به تهویه مناسب ندارند، بیشتر در معرض خطر گرمازدگی قرار دارند و لذا نوشیدن مایعات کافی برای تنظیم دمای بدن و جلوگیری از گرمازدگی در این مناطق و به خصوص در بین سالمندان و کودکان اهمیت دارد.

این مسوول بیان کرد: ورم بدن در اندام تحتانی، عرق سوز شدن، گرفتگی عضلات برای افراد گرما زده به خصوص در زائران پیاده اربعین مشاهده می‌شود و از همین رو اتخاذ تدابیر پیشگیرنده از این علائم مهم و مورد تاکید است.

فعالیت بدنی شدید اصلی‌ترین علت گرمازدگی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد عدم تعادل، کاهش هشیاری و تشنج را از آخرین نشانه‌های گرمازدگی دانست و بیان کرد: یکی از اصلی‌ترین علل گرمازدگی، فعالیت بدنی شدید در شرایط آب‌وهوایی گرم است.

ریحانی افزود: فعالیت‌هایی مانند ورزش، کار بدنی سنگین یا دویدن در هوای گرم که می‌تواند دمای بدن را به‌سرعت افزایش دهد و اگر خنک‌سازی از طریق تعریق و افزایش جریان خون به سطح پوست به‌اندازه کافی انجام نشود، خطر گرمازدگی بالا می‌رود، در همین ارتباط باید توجه داشت که کشاورزان، کارگران صنعتی و ورزشکاران بیش از سایرین در معرض گرمازدگی هستند.

وی تاکید کرد: برخی از داروها و مواد مخدر هم می‌توانند توانایی بدن برای خنک‌شدن را کاهش دهند و خطر گرمازدگی را افزایش دهند که داروهای مدر (ادرارآور) و ضد افسردگی از این جمله است. همچنین مصرف مواد مخدر و الکل می‌تواند توانایی بدن برای درک و پاسخ به افزایش دما را کاهش دهد.

گرمازدگی می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد سیستم تنظیم دمای بدن شود

مسوول برنامه طب ایرانی و مکمل معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: گرمازدگی یکی از مشکلات شایع فصل‌های گرم به‌ویژه در مناطق دارای آب‌وهوای خشک و نیمه‌خشک است که در اثر قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض گرما، آفتاب شدید یا فعالیت بدنی زیاد در هوای گرم رخ می‌دهد.

دکتر زهرا نیک اختر افزود: گرمازدگی می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد سیستم تنظیم دمای بدن شده و با علائمی چون سرگیجه، سردرد، ضعف، تهوع، تعریق شدید یا گاهی قطع تعریق همراه باشد.

پرخوری در هوای گرم و ایجاد مشکلات گوارشی

رییس مرکز بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در خصوص شیوع بیماری‌های گوارشی در فصل تابستان و بیماری وبا هشدار داد و گفت: در فصل گرما به دلیل شرایط مناسب برای تکثیر و انتشار عوامل بیماری‌زا، شیوع بیماری‌های گوارشی افزایش می‌یابد.

دکتر قباد مرادی افزود: این بیماری‌ها می‌توانند عوامل مختلفی مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها داشته باشند و علائمی مانند تب، اسهال و دل درد را ایجاد کنند.

مسوول برنامه طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز با بیان اینکه در طب سنتی ایرانی گرمازدگی غلبه کیفیت گرمی و خشکی در بدن است، گفت: در هوای گرم، هضم موادغذایی نسبت به هوای سرد کندتر است و پرخوری مشکلات گوارشی ایجاد می‌کند، لذا از پرخوری و درهم خوری در هوای گرم باید پرهیز شود.

دکتر زهرا نیک‌اختر با تاکید بر پرهیز از مصرف غذاهای چرب و شیرین و پرادویه و سرخ کردنی‌ها در روزهای گرم سال افزود: توصیه می‌شود برای کاهش عطش و تشنگی بیشتر از غذاهای آبکی و سوپ‌ها استفاده شود و همچنین مقدار کمی آبلیمو و سرکه به آب یا غذا اضافه شود تا از تشنگی جلوگیری کند.

پیشگیری از گرمازدگی در طب ایرانی

مسوول برنامه طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: همچنین برای پیشگیری و درمان گرمازدگی توصیه می‌شود از مصرف چای پررنگ و قهوه پرهیز شود و به جای آن از شربت هایی مانند سکنجبین و آبلیمو و گلاب و بیدمشک همراه با خاکشیر و تخم شربتی که به حفظ آب بدن کمک می‌کنند و گزینه‌های مناسبی برای مصرف هستند استفاده شود.

دکتر نیک‌اختر افزود: استفاده از سبزی‌ها و میوه‌هایی مانند کاهو، اسفناج، کدو، هندوانه، خربزه، هلو و آلو با تامین آب و املاح در پیشگیری از گرمازدگی و حفظ تعادل مزاج موثر هستند.

وی با اشاره به اینکه کم‌خوابی علایم گرمازدگی را تشدید می‌کند، ادامه داد: پرهیز از قرار گرفتن در معرض آفتاب مستقیم و استفاده از لباس‌های نخی و خنک و سایبان مناسب مثل کلاه و چتر در هنگام مواجهه با آفتاب و پرهیز از کم‌خوابی و خواب به موقع نیز بسیار مهم است.

راهکارهای موثر در پیشگیری از گرمازدگی

مدیر گروه کاهش خطر بلایا و حوادث معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: در تابستان و در گرمای بیش از ۳۵ تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد باید بیشتر به موضوع گرمازدگی توجه کرد و با راهکارهای موثر از خودمان مراقبت کنیم.

دکتر محمدرضا جویا با تاکید بر اینکه پیشگیری مقدم بر درمان است، افزود: توصیه می شود در تابستان در ساعاتی که هوا خنک‌تر است مثل صبح زود یا عصرها از منزل خارج شوید و در روزهای گرم لباس‌های سفید، سبک و کمی گشاد بپوشید و وسایل حفاظتی مثل کلاه، عینک آفتابی، چتر و کرم‌های ضد آفتاب با درجه پوشش بالا همراه داشته باشید.

وی ادامه داد: قبل از انتقال بیمار مبتلا به گرمازدگی به مراکز درمانی می‌توان با تعویض لباس‌های فرد و سرد کردن بدن بیمار به او کمک کرد، با استفاده از یک پارچه یا حوله یا اسفنج بدن فرد را با آب سرد خیس کنید، فرد را به مکانی خنک انتقال دهید می‌توانید روی دست‌ها و پاهای بیمار آب بریزید و از کرم‌های ضد سوختگی استفاده کنید.

مدیر گروه کاهش خطر بلایا و حوادث معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تاکید بر اینکه هوای گرم باعث تعریق می‌شود و بدن نمک زیادی را دفع می‌کند، بهتر است برای جایگزینی از مایعاتی نظیر دوغ استفاده نمود؛ ولی اگر فرد کودک یا سالمند است، بهتر است او را به بیمارستان منتقل کنید.

دکتر جویا به والدین هشدار داد و افزود: هرگز کودکان خود را در اتومبیل تنها نگذارید، دما در اتومبیلی که در مقابل نور خورشید است به شدت بالا می‌رود و باعث آسیب‌های شدید جسمی به کودکان می‌شود.

نوشیدن مایعات به میزان کافی

متخصص طب اورژانس و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: درجه حرارت بدن در حالت طبیعی حدود ۳۷ درجه است و برای کنترل این دما در فصل زمستان، لباس گرم و در تابستان و روزهای گرم با نوشیدن مایعات خنک به میزان کافی و پوشیدن لباس مناسب و خنک می‌توان دمای بدن را در حالت طبیعی نگه داشت و از گرمازدگی جلوگیری کرد.

دکتر حمیدرضا ریحانی افزود: پوشیدن لباس‌های سنگین، تنگ یا ساخته شده از مواد که اجازه تبخیر عرق را نمی‌دهند، می‌تواند منجر به افزایش دمای بدن و گرمازدگی شود و بالعکس لباس‌های مناسب و خنک می‌توانند به بدن کمک کنند تا دمای خود را به طور مؤثرتری تنظیم کند.

وی با بیان این که استفاده از لباس‌های نامناسب در افراد دچار مشکلات قلبی و عروقی با خطرات بیشتری همراه خواهد بود، ادامه داد: این افراد ممکن است نتوانند به طور موثر جریان خون خود را تنظیم کنند و در نتیجه، در معرض خطر بالای گرمازدگی قرار دارند، همچنین افراد مبتلا به دیابت ممکن است در تنظیم دمای بدن مشکل داشته باشند.