پرورش تیلاپیا ؛ از سود مالی تا فواید تغذیه‌ای

علیرضا کیهان پور مدیر اطلاع رسانی وامور بین الملل اتحادیه سراسری تعاونی‌های صیادی ایران و فعال در حوزه آبزی‌پروری در یادداشتی با عنوان پرورش تیلاپیا ؛ از سود مالی تا فواید تغذیه‌ای آورده است:

تیلاپیا نام عمومی گروهی از ماهیان خانواده سیچلیده با حدود 100 گونه و زیر گونه است.

تیلاپیا پس از ماهی کپور و آزاد ماهیان سومین محصول آبزی پروری محسوب می‌شود .تیلاپیاها  بومی آفریقا و خاورمیانه می‌باشند. تیلاپیا از طریق معرفی  برای  پرورش  مصنوعی  در نقاط مختلف پراکنده شده‌اند و اخیرا در همه قاره‌های گرمسیری یافت می‌شوند. امروزه تیلاپیا به یکی از مشهورترین ماهیان برای پرورش در سراسر دنیا تبدیل شده و در آفریقا ، اروپا ، سراسراقیانوس آرام ، چین ، فلسطین اشغالی ،آمریکا و دریای کاراییب پرورش می یابد.

پرورش تیلاپیا با سرعت بسیار زیادی در سطح جهانی با متوسط  افزایش سالانه 2/12% تولید در خلال دهه گذشته ، در حال توسعه می باشد. اخیرا تیلایا در بیش از 140 کشور جهان پرورش داده میشود.

تیلاپیاها در یک جنس ( دسته) به نامtilapia طبقه بندی می شوند. اما اخیرا بیشتر زیست شناسان بر طبق رفتار تخم ریزی آنها را در سه دسته tilapia ، saratherodonوoreochromis طبقه بندی کرده اند.

گونه های تیلاپیا در کف استخرلانه سازی کرده و از تخم و بچه هایشان در انه ها مواظبت می کنند. آنها دارای اندامهای درشا و خارهای آبششی کمی بوده و اصولا علفخوار و میکروفیتوپلامکتون خوار هستند. از جمله oreochromisniloticusوoreochromismossaobieus می تواند نام برد.

دلایل انتخاب تیلاپیا برای پرورش :

1.مقاومت بالا در برابر بماریها و در آبهای دارای کیفیت پایین

2.سازگاری و عادابته شدن با شرایط متنوع زیست محیطی

3.قابلیت تبدیل ضایعات کشاورزی _ دامی و آلی به پروتیین با کیفیت بالا

4. میزان رشد بالا

5.رشد آسان و سریع در پرورش متراکم

تیلاپیا دامنه وسیعی از انواع مختلف ارگانیسم های طبیعی شامل پلانکتون ها  ، بعضی ماکروفیت ها ی آبزی ، بی مهرگان آبزی پلانکتونی بنتوزی ، لارو ماهیان ، دتریت ها و مواد آلی در حال تجزیه را می خورند ولی ممکن است نهایتا از رژیم گیاهخواری یا از آمیزه ای رژیم گیاهی و حیوانی استفاده کند . از لحاظ محیط زیست تیلاپیا با توجه له امکان سازگاری این ماهی ، در آب های یرین و شور و لبشور پرورش داده می شود و همچنین در تمام سیستم های پرورشی (پرورش در استخر خاکی ، قفس های شناور ، سیستم مدار بسته و تانک بتنی و غیره ) می توان این ماهیان را تولید کرد.

شرایط اقلیمی و جغرافیایی و تنوع منابع آبی در کشور ( آب های شیرین ، شور ، لب شور ) زمینه پرورش تیلاپیا را در ایران بوجود آورده است لذا موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور ب منظور تنوع بخشی در گونه های پرورشی و وجود پتانسیل مناسب پرورش تیلاپیا ، پروژه ای با عنوان "بررسی امکان معرفی تیلاپیا  به صنعت تکثیر و پرورش آب های داخلی مناطق مرکزی ایران " مصوب نموده است ، که در استان یزد ، مرکز تحقیقات ملی آبزیان آب شور بافق یزد به اجرا در آمده و نتایج آن می تواند رهنمودی برای تولید انبوه ماهی تیلاپیا برای پخش های تولید کنندهآبزیان کشور باشد و در نتیجه با ایجاد تنوع گونه ای در اقاصاد تولید پرورش ماهی و همچین در تامین پروتیین با قیمت مناسب بسیار حایز اهمیت خواهد بود.

*وضعیت تولید جهانی تیلاپیا؛

تیلاپیا پس از ماهی کپور و آزاد ماهیان سومین محصول آبزی پروری محسوب می شود. پرورش تیلاپیا با سرعت بسیار زیادی در سطح جهانی با متوسط افزایش سالانه 2/12% تولید در خلال دهه گذشته ، در حال توسعه  میباشد. اخیرا تیلاپیا در بیش از 140 کشور جهان پرورش داده میشود . نقش این آبزی در شیلات همان نقشی است که جوجه مرغ در تولید طیور صنعتی بازی می کند و از این رو به عنوان "جوجه آبزی پروری " معروف شده است.

آسیا تولید کننده اصلی تیلاپیای پرورشی با تولید 1191611 تن در سال 2002 می باشد که حدود 80% درصد از تولید تیلاپیای جهانی را به خود اختصاص می دهد. از دهه 1990 ، تولید تیلاپیا به بیش از سه برابر رسیدهاست  ، تولید این محصول در اوایل دهه 1990 به میزان 16831543 تن بود یعنی چیزی در حدود 35/16%کل تولید جهانی ماهی (10294374 تن ). این رقم در سال 2002 به 21/ 35 % کل تولید ماهی دنیا(145942278 تن ) یعنی چیزی در حدود 51385912 تن رسیده است در حال حاضر بیش از 7% تولید آبزی پرورشی جهان صرفا مربوط به گونه نیل می باشد (2004 ،FAO) . تولید جهانی این ماهی در سال 2012 بیش از 5/4 میلیون تن بوده است.

کشور چین با تولید بیش از 900 هزار تن بزرگترین کشور تولید کننده (50% تولید جهانی ) این محصول در جهان است و پس از مصر (12% تولید جهانی ) فیلیپین (9% تولید جهانی ) و اندو نزی (8% تولید جهانی ) و تایلند (7% تولید جهانی ) (هر یک با کمتر از 200 هزار تن تولید در مقامهای بعدی قرار دارند ) میباشند.

طبق آمارهای موجود ارزش واردات ثبت شده تیلاپیا به بازار ایالات متحده امریکا از 1993 تا 2003 از کشور های در حال توسعه تولید کننده بالغ بر 1240% افزایش داشته است.

*پرورش چند گونه ای؛

تیلاپیا معمولا با دیگر گونه های پرورشی که توانایی تغذیه از طیف وسیعی از غذاهای طبیعی را دارند و خود به عنوان محصول ثانویه استخر تلقی می شوند پرورش داده شده و تیلاپیا به عنوان کنترل کننده بیولوژیکی  در اینجا عمل می کند. کشت توام شامل پرورش چند گونه ماهی که عادات غذایی مختلفی داشته و بدون افزایش غذای دستی باعث افزایش تولید می شوند را شامل میگردد. کشت توام با ایجاد توازن بین جامعه میکروبی استخر باعث بهبود کیفیت آب شده و تولید افزایش پیدا می کند. یکی از مشکلات روش کشت توام ، تجهیزات آن مانند نحوه رقم بندی ، وسیله حمل و نقل و  . . . می باشد و در این روش احتیاج به نیروی کارگری جهت سورت مایهان می باشد. هزینه سورت کردن در کشت توام مقرون به صرفه نیست و در سیستم پرروش متراکم نر ها ، غذای طبیعی از اهمیت زیادی برخوردار نمی باشد. با یک تغییر کوچک در محیط پرورشی گربه ماهی کانالی (istaluruspunctatus) می توان

تیلاپیا پرورش داد. اگر 800 قطعه در آکرacre(ac)3 تیلاپیای نر به همراه 3000 قطعه در آکر گربه ماهی ذخیره شود ، تولیدی برابر با 770 پوند در آکر خواهیم داشت . در حالت پرورش توام گربه ماهی و تیلاپیا ، تولید گربه ماهی کانالی 170 پوند در آکر کاهش ، اما به ازای که گربه ماهی کانای هر 1 پوند کاهش ، 5/4 پوند به تولید تیلاپیا اضافه می شود . زمانیکه گربه ماهی به صورت توام با ماهیانی نظیرتیلایا ، فیتوفاگ ، آمور به ترتیب با تراکم های 800 ، 1000، 20 ثطعه در آکر پرورش داده شود ، تولید کاهش نمیابد.

در این حالت بدون اضا فه کردن هیچ گونه غذایی ، تولید 4120 پوند در آکر مانند 2370 پوند دذ آکر به صورت تک گونه ای خواهد رسید. طعم با مزه گوشت تیلاپیا در کشت توام با گربه ماهی بهتر از کشت تک گونه ای آن می باشد . دیگر روش های کشت پلی کالچر شامل تیلاپیا و میگوی آب شیرین به نام ماکروبراکیوم رزنبرگی می باشد. در این روش کشت ( تیلاپیا و میگوی رزنبرگی ) درصد رشد و بقا تیلاپیا و میگو به هم بستگ دارد. میزان غذای داده شده کفایت نیاز ماهی را میکند. در این روش میگو ها توانایی رقابت غذایی را ندارند از غذاهای مازاد بر نیاز ماهی و غذاهای طبیعی موجود در استخر استفاده میکنند. درد ذخیره میگوها از 4000 تا 36000 قطعه در آکر متفاوت می باشد. اما با 8000 قطعه در آکر ، میگوهای با وزن بالای 25 گرم و تولیدی در حدود 445 پوند در آکر حاصل میشود در این روش درصد ذخیره تیلاپیا 2000تا 4000 قطعه در آکر می باشد. در دیگر روش های پلی کلچر برای حذف تیلاپیای نا خواسته ا زماهیان شکارچی نظیر باس دهان گشاد (salmoidesmicropterus) نیز استفاده میشود. در این روش با حذف تیلاپیای نا خواسته ، وزن انفرادی صید بالا می رود. در هنگام ذخیره سازی به منظور جلوگیری از خورده شدن ماهیان ذخیره اصلی ، ماهیان شکارچی در وزن پایین ذخیره سازی میشوند. ماهیان شکارچی ممکن است در زمانی که ماهیان تیلاپیا تخم ریزی می کنند ، ذخیره سازی می شوند.

تعداد ماهیان دررنده برای حذف تیلاپیای های نا خواسته بستگی به سایز ماهیان درنده ف توانایی در تولید مثل تیلاپیا و هم چینین تعداد تیلاپیاهای ماده بالغ دارد. عموما ماهیان شکارچی بزرگ ، تیلاپیا های نا خواسته بزرگ را میخورند. در نهایت با این عمل بیوماس افزاش خواهد یافت . به هر حال مشکل ماهیان نا خواسته نبایستی در استخر های که در طول سال چندین بار صید شده و یا یک بار صید می شوند ، توسعه پیدا کند. ماهیان شکارچی زمانی که تعداد ماهیان نا خواسته بیشتر از تیلاپیا های ماده بالغ  می رسد ، مورد نیاز می باشد. در زمانی که درصد کشت تیلاپیا 2000 تا 4000 قطعه در آکر با 50% تیلاپیا ماده می باشد ، درصد ماهیان شکارچی به شکار 1 به 15 می باشد (1 باس دهان گشاد به 15 تیلاپیا ). در صورتی که در ترکیب جمعیتی تنها 10 درصد تیلاپیای ماده باشد ، درصد ماهیان شکارچی 1 به 65 میباشد ( 1 باس دهان گشاد به 65 تیلاپیا ) . در مقیاس آزمایشی استفاده از ماهیان شکارچی ممکن می باشد اما در یک سطح وسیع پرورشی به دلیل پیدا نکردن منبع مطمیین تامین بچه ماهیان شکارچی ، کار مشکل می باشد . برخی ماهیان شکارچی که غیر بومی می باشد و ممکن است به صورت غیر قانونی به کار رود.

*وضعیت منابع آب در زمین؛

بر اساس آمار و ارقام موجود میانگین سالانه حجم بارندگی ایارن حدود 400 میلیارد متر مکعب برآورده میشود که از این مقدار ، 310 میلیترد متر مکعب در مناطق کوهستانی با مساحتی حدود 870 هزار کیلومتر مربع و 90 میلیارد مترمکعب در مناطق دشتی به وسعت 778 کیلومتر مربع می بارد . از مقدار فوق حدود 294 میلیارد متر مکعب به صورت تبخیر و تعرق از دسترس خارج میشوئ و ار 116 میلیارد متر مکعب باقی مانده حدود 93 میلیارد متر مکعب از طریق منابع سطحی و زیر زمینی بهره برداری می شود و بقیه صرف تغذیه سفره های آب زیر زمینی می شود . از این مقدار حدود 86 میلیارد متر مکعب به منظور مصارف کشاورزی و نزدیک  به 7 میلیارد مترمکعب آن به مصارف شرب و صنعت اختصاص می یابد. از انجایی که متوسط حجم کل آب سالانه کشور رقمی ثابت است ، تقاضا برای آب به علت رشد نسبتا بالای جمعیت ، توسعه کشاورزی ، شهر نشینی و صنعت در سال های اخیر ، متوسط سرانه آب قابل تجدید کشور را تقلیل داده است ، به طوری که این رقم از حدود 5500 متر مکعب در سال 1340 ، به حدود 3400 متر مکعب در سال 1357 ، و حدود 2500 متر مکعب در سال 1367 و 2100 متر مکعب در سال 1376 کاهش یافته است . این میزان با توجه به روند افزایش جمعیت کشور با نرخ فعلی رشد در سال 1385 به حدود 1750 متر مکعب و در افق سال 1400 به حدود 1300 متر مکعب تنزل خواهد یافت. صرف نظر از تفاوت های آشکار منطقه ای در کشور و طیف گسترده مناطق خشک نظیر سواحل خلیج فارس و دریای عمان ، نیمه شرقی کشور از خراسان تا سیستان و بلوچستان و نیز حوضه های مرکزی که میزان سرانه آب قابل تجدید در آنها از میزان متوسط کشور به مراتب پایین تر است ، ارقام متوسط سرانه آب کشور در سال های آینده به مفهوم ورود ایران به مرحله تنش آبی در سال 1385 و ورود به حد کن آبی جدی در سال 1415 شمسی خواهد بود .

از طرفی به رغم محدودیت منابع آب و توزیع نا مناسب زمانی و مکانی آن در کشور ، استفاده از این منابع با ارزش و غیر قابل جایگزین از کارایی مطلوبی بر خوردار نبوده و راندمان آن بسیار پایین است.

میزان کارایی مصرف آب در بخش کشاورزی حدود 30 تا 37 درصد محاسبه می شود. براساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ، بازده تولید خام و خشک محصولات کشاورزی در ایران به ازای هر متر مکعب آب تخصیص یافته فقط نیم کیلو است . در حای که متوسط این رقم در سطح دنیا یک کیلو گرم می باشد. از طرفی در حال حاضر برای تولید 65 میلیون تن محصول حدود 85 میلیارد متر مکعب آب مصرف می کینم ( با وضعیتی که قبلا به آن اشاره شد ) آیا با دو برابر شدن جمعیت در 50 سال آینده با این فرض که زمین کشاورزی هم به اندازه کافی در اختیار داشته باشیم ، منابع آب کشور امکان دو برابر برداشت فعلی را که 170 میلیارد متر مکعب می شود. به ما خواهد داد. از این رو ، به منظور مقابله با بحران کم آب در آینده ، اتخاذ رویکرد ها و سیاست های نوینی از سوی دولت و جامعه شیلاتی برای جایگزین کردن نمونه های که به آب کمتری نیازه دارند و یا می توانند  و یا می تواندد از منابع آبی کمتر توسعه یافته یا لب شور و شور در پهنه های وسیع بیابانی ونیمه بیابانی حتی سلسه نوار ساحلی سود برد و برای جلوگیری از تخریب روز افزون این عنصر حیاتی در برنامه توسعه به دنبل بهگزینی نمونه های بایم که می تواند تولید را به سهولت در واحد سطح افزایش دهد ، به سهولت پرورش یابند ، در مناطق روستایی و کمتر توسعه یافته قابل ترویج باشد ، احتیاجات غذایی محدود داشته باشد ،از نظر طعم و مزه دارای شرایط مطلوب باشد ، مقاومت زیاد با شرایط مختلف آب و هوای داشته باشد ،  تکلونوژی ساده داشته باشد ، حتی المقدور بتواند از ضایعات و محصولات جنبی خود روستاییان استفاده غذایی کند نوع رژیم غذایی ان منطبق با جامعه روستایی باشد سریع النتیجه باشد پایداری و ماندگاری قابل توجه داشته باشد قابل صادرات و ارزش افزوده باشد ، با اهداف پرورش انعطاف مناسب داشته باشد و . . . در غیر این صورت استفاده بی رویه از منابع آبی میتواند منجر به کاهش نمونه های قابل استفاده باشد که این خود می تواند تا چند سال آینده به طور کامل صنعت تکثیر و پرورش آبزیان را به دلیل متعدد دچار صدمه نماید هر چند که مقدمات آن نیز هم اکنون در بسیاری از مناطق ملموس است.

*عرضه مناسب جهت استفاده از منابع آب شور به منظور پرورش تیلاپیا؛

وجود 3500 کیلومتر مرز آبی و ده ها هزار هکتار اراضی حاشیه آن در کشور از امکانات بالقوه ایست که در حال حاضر به دلیل شورزار بودن عملا هیچگونه استفاده مطلوبی از آن ها صورت نمی گیرد این امکانات بالقوه می تواند جهت توسعه پرورش آبزیان در سطح کشور مورد توجه قرار گیرد.

بخشی از 2600 کیلومتر طول سواحل ایران در خلیج فارس و دریای عمان و پاره ای از 900 کیلومتر سواحل کشور حاشیه  دریای خزر، استعداد بالقوه های برای توسعه آبزی پروری به ویژه تکثیر و پرورش میگو و سایر آبزیان قابل پرورش در آب شور می باشد . در این راستا تا کنون بیش از 180 هزار هکتار اراضی لم یزرع جنوب کشور و چند هزار هکتار اراضی مستعد در استان گلستان برای ایجاد سایت مزارع پرورش میگو شناسایی شده اند ، که تا پایان سال 1384 حدود 45000 هکتار از این اراضی به متقاضیان واگذار شده است که در حال حاضر حدود 8700 هکتار استخر آماده بهره برداری در تولید میگوی پرورشی در کشور وجود دارد . احداث حدود 11800 هکتار استخر نیز در سایت هایی که امکانات زیر بنایی آن ها فراهم شده است . برنامه ریزی شده است و مابقی یعنی حدود 24350 هکتار از اراضی موصوف در مرحله موافقت اصولی راکد مانده اند . میزان تولید میگوی پرورشی طی دوره 1374 تا 1386  به دلایل متعدد که در قالب برنامه راهبردی بررسی و تحیلیل خواهد شد ، به نحوی که میزان تولید از 136 تن در سال 1386 رسیده است لذا با وجود این امکان ایجاد شده تنوع گونه ای آبزیان خصوصا " ماهی تیلاپیا میتواند به نحو مطلوبی از اراضی شور ساحلی استفاده کرد و نتایج حاصله در این مناطق عبارت اند از :

1 _ تولید پروتیین مورد نیاز جامعه.

2_شکوفایی  اقتصاد از طریق اشتغال زایی و افزایش درآمد برای ساکنین مناطق.

3_ کاهش فشار بر ذخائر آبزیان از طریق توجه صیادان به پرورش ماهی و کاهش فشار صید.

*مزایای پرورش ماهی تیلاپیا؛

تیلاپیاها از غذاهای آبی استفاده می کنند و مقاومت زیست محیطی وسیعی دارند .براحتی تولید مثل میکنند ، رشد آنها سریع است ، گوشت استوار و سفیدی دارند . این عوامل آن ها را در مناطق حاره و زیر حاره ای جهت پرورش مناسب کرده است .

تیلاپیا از جمله ماهیانی است که امروزه به عنوان ماهیان پرورشی به صورت عمومی در جهان شناخته می‌شوند.

در طول نیم قرن گذشته پرورش دهندگان ماهی در سرتا سر مناطق گرمسیری  و نیمه گرمسیری جهان پرورش تیلاپیا را شروع کردند.

عنوان اصلی ترین موضوع آبزی پروری در دانشگاه آبردن مورد مطالعه قرار گرفت.

بعضی از گونه های تیلاپیا و همین طور هیبرید آنها دارای قدرت تحمل متعادل تا خیلی بالا نسبت به شوری‌اند. در سالهای اخیر علاقه به پرورش گونه هایی با تحمل شوری بالا در آب های ساحلی و یا قفس های دریایی بسیار زیاد شده است.

دمای بهینه آب برای پرورش تیلاپیا در حدودF  88_85( C31 /11_29 /44)است. معمولا رشد در این درجه حرارت بهینه نسبت به دمای 72 F (  C22/22( سه برابر بیشتر شده است .

تیلاپیا به طور معمول در غلظت های اکسیژن محلول(DO) کمتر از 63/0 میلی گرم در لیتر زنده می ماند ،در بیشتر ماهیان پرورشی دیگر میزان تحمل بطور قابل ملا حظه ای محدود تر است.

PHمحدوده 10_5 زنده بماند ، اما بهترین محدوده PH برای تیلاپیا 9_6 است

تیلاپیا قدرت تحمل بالایی نسبت به کدورت دارد و در دامنه تحمل قلیایی و سختی که عموما در استخر های پرورشی اتفاق می افتد به خوبی رشد می کند و نسبتا می تواند سطح بالایی آمونیاک را تحمل کند.

تیلاپیا نسبت به بسیاری از ماهیان پرورش یافته در آب شیرین تحمل بیشتری نسبت به نیتریت دارد.

تیلاپیا دامنه وسیعی از انواع مختلف ارگانیسم های طبیعی پلانکتون ها ، بعضی ماکروفیت ها ی آبزی ، بی مهرگان آبزی پلانکتونی بنتوزی ، لارو ماهیان ، دتریت ها و مواد آلی در حال تجزیه را می خورند ، ولی ممکن است نهایتا از رژیم گیاهخواری یا از آمیزه ی رژیم گیاهی و حیوانی استفاده کند.

تیلاپیا کارایی بالاتری در هضم پروتئین های گیاهی دارد، بویژه موادی که بیشتر فیبروزی است.

تیلاپیا مانند دیگر ماهیان گرمابی 10 اسید آمینه ضروری نیاز دارد و این موضوع هم مورد بررسی قرار گرفته که نیازمند ی به هر اسید آمینه شبیه دیگر ماهیان است . احتیاجات پروتئینی برای حد اکثر رشد وابسته به کیفیت پروتئین و اندازه ماهی است و گزارش داده شده که بیش از 50%رژیم غذایی ماهیان انگشت قد کوچک را تشکیل می دهد. اگر چه در استخر های ماهیان خوراکی تجاری پروتئین خام موجود در غذا به طور معمول 20 تا 30 درصد است که یک دهم آن یا کمتر منشا حیوانی دارد و محتوی  پروتئین و نسبت پروتئین حیوانی ممکن است در سیستم های با آب در جریان، کمی بیشتر باشد.

احتیاجات انرژی قابل هضم برای رشد بهینه اقتصادی شبیه گربه ماهی است و در حدود 2/8 تا 4/9 کیلوکالری انرژی قابل هضم (DE) در هر گرم از پروتئین خوراکی تخمین زده میشود .بر طبق رفتار تغذیه ای تیلاپیا غذا به صورت پودر به آنها داده می شود ( غذاهای غیر پلیت شده )، که کارایی بیشتری نسبت به آنچه که به گربه ماهی و قزل آلا داده میشود دارد. اما بیشتر غذاهای تجاری تیلاپیا برای کاهش هدر رفتن غذا به صورت پلیت شده است.

تیلاپیا این توانایی را دارد که کربوهیدرات‌ها شامل نشاسته‌ها را هضم کند. بنابراین تیلاپیا می تواند با رژیمی که محتوی مقدار کمی پروتِین حیوانی ، یا حتی فاقد آن تغذیه شده و سریع رشد کند.

تیلاپیا از مراحل اولیه تغذیه می‌تواند غذای آماده شده را قبول کند در مناطقی که مواد اولیه کافی و اقتصادی تهیه میشوند تیلاپیا غالبا با غذا آماده شده ای حاوی مقداری پروتئین حیوانی (غذای ماهی و . . ) سویا و کنجاله پنبه دانه، کنجاله جو،کنجاله ذرت ، ویتامین و مواد معدنی نیز ممکن است اضافه شود. به واسطه توانایی تیلاپیا برای استفاده موثر از پروتئین گیاهی ، غذای آماده شده نسبت به غذای ویژه ماهیان گوشتخوار مانند آزادماهیان کاهش هزینه قابل توجهی خواهد داشت.

پرورش در استخر در مناطق معتدله یک مرتبه در سال صورت می پذیرد و در مناطق حاره می توان 2تا 3 مرتبه در سال آن را پررورش داد. در این حالت نیاز به منبع آب گرم وجود دارد.

T.nilotica و هیبرید کاملا نرT.nilotica *T.hornorum به وزن 63-60 گرم با تراکم 10 هزار قطعه در هکتار ذخیره سازی و پرورش یا فتند که میزان محصول بعد یک دوره پرورشی 6ماهه در مورد T.niloticus،8/2 تن در هکتار و در مورد هیبریدها 2/3 تن در هکتار به دست آمد(1997lovshin) وزن متوسط ماهی ها در زمان برداشت 240 گرم بود.

در تراکم ذخیره سازی 13 هزار قطعه در هکتار در مورذ هیبریدی های 25_22 گرمی ، تولید سالیانه 12_6/5 تن را به همراه داشته است. (1982 lovshin) . تراکم ذخیره سازی 20000 قطعه در هکتار همراه با تغذیه متراکم ، تولید 25 تن در هکتار در سال را در پی داشته است ( 1982 Hepher and Pruginin) . در این چنین تراکم های بالا، هوادهی استخر ها حداقل به هنگام شب ضروری است . در فلسطین اشغالی ، تیلاپیا ی کاملا نر (T.nilotoca* T.aurea) یا تیلاپیای هیبرید معمولا در سیستم های پلی کالچر همراه با کپور معمولی ، کفال و کپور نقره ای پرورش داده می‌شود.

پرورش نرها به تنها (تک جنسی) پرورش تمام نر در استخر ها مطلوبتر به نظر میرسد ، نه فقط به خاطر ممانعت از رشد زیاد جمعیت بلکه به خاطر این که نرها حدود دو برابر سریعتر از ماده ها رشد می‌کنند.

به طور معمول تیلاپیا از بیشتر ماهیان پرورشی آب شیرین نسبت به شوری بالا ، درجه حرارت بالا ی آب ، اکسیژن محلول پایین و غلظت های بالای آمونیاک ، دارای قدرت تحمل بیشتری است.

همه تیلاپیاها قادر به تحمل آب لب شور هستند. تیلاپیای نیل دارای کمترین قدرت تحمل شوری در بین گونه های مهم تجاری است ، اما در اب شوری بالای PPT15 به خوبی رشد میکند. تیلاپیای آبی در آب شوری بالای PPT 20 به خوبی رشد میکند و تیلاپیای موزامبیک در آب شوری نزدیک به آب دریا یا در آب شوری آب دریا به خوبی رشد میکند . بنابریان تیلاپیای موزامیبیک و بعضی از تیلاپیاهای موزامبیک مشتق شده از تیلاپیای قرمز برای پرورش در آب شور ترجیح داده میشوند.

بطور کلی عادات تغذیه ای آنها انعطاف پذیری زیادی داشته و دارای خصوصیات کاملا مشخصی نمی باشند.

تیلاپیا مقاومت زیادی در برابر بیماریهای ویروسی ، باکتریایی و انگلی نسبت به دیگر ماهیان پرورش یافته معمولی به ویژه در درجه حرارت های بهینه رشد دارند. در بسیاری از شرایط پروروش ، تیلاپیا در مقایسه با گونه های دیگر پرورش به صورت استثنایی فاقد بیماری است.

با توجه به دلائل زیر رفاه خانوار روستایی را بهبود دهد :

1_ پرورش آبزیان یکی از سیستم های تولید غذا با سریع ترین رشد در جهان می باشد

(Ahmad &lorcia , 2002 ; Halavart  , 2003 ) .

2_ بیش از 85% از تولید آبزیان جهان از کشور های در حال توسعه  و عمدتا از کشور های با سرانهدرآمد پایین و فقر غذایی تامین میشوداز این رو پرورش تیلاپیا رکن مهمی از توانایی ها ی اقتصادی را در این کشور ها به وجود آورده است .

3_ پرورش تیلاپیا عنصر مهمی در زندگی روستایی یا کم کردن فقر در موقعیت هایی مختلف می باشد که افزایش فشار ، جمعیت ، تخریب محیط زیست و یا عدم دسترسی ، وابستگی به مکان های ماهیگیری طبیعی را محدود خواهد کرد.

در مناطق روستایی  پرورش تیلاپیا معمولا با دیگر فعالیت های کشاورزی تطبیق می شود و نباید جدا از دیگر منابع مربوط به زندگی مورد بررسی قرار داده شود . همین طور مهم است که نقش خانوار ها را نه فقط به عنوان تولید کننده بلکه به عنوان مشتری مورد توجه قرار دهیم. بنابراین برا ی ارزیابی نقش پرورش تیلاپیا در توسعه روستایی , باید نقش پرورش تیلاپیا در اقتصاد خانوار هم به صورت پرورش دهندگان کوچک ماهی و هم به صورت کشاورزان فرعی را در نظر داشت. تلفیق فعالیت های اقتصادی غیر از پرورش آبزیان توسط کشاورزان و نیز نیاز های پروتئین غذایی خانوار و میزان مصرف حقیقی نیز لازم است منظور شود.

در مناطق روستایی پرورش تیلاپیا نسبت به دیگر فعالیت های کشاورزی مانند گندم ، جو، برنج، ذرت، پنبه ، و علوفه دام با توجه به موارد زیر از مزیت بیشتری برخوردار می باشند:

1_ به سادگی در فعالیت های کشاورزی دیگر و فعالیت های پرورش دام تلفیق می شود

2_ امکان استفاده از فناوری های کم هزینه با استفاده از منابع محلی موجود در مزرعه وجود دارد.

3_ نیاز های سرمایه گذاری آن محدود است .

4_ میزان خطر پذیری سستم پایین است .

5_ نیاز های کاری این فعالیت کم است .

از نظر اقتصادی ، پرورش تیلاپیا سود آورترین فعالیت اقتصادی ابزی شامل در امد بالای

هزینه های مت؛یر و بازگشت سرمایه ای خالص به زمین ، نیروی کار و مدیریت بوده است .

 یک استخر با ماسخت 100 متر مربع می تواند 38 کیاوگرم ماهی در مدت 6ماه تولید کند

(1995. pompa et al ). گوتبا و همکاران (1992) نشان دادند که یک استخر با مساحت 169 متر مربع متوسط 6/23 کیلوگرم ماهی بازده دارد و بازگشت سرمایه ای آن 343% می باشد که تقریبا برابر مصرف سالانه خانواده های شهری کم در آمد با 6 عضو خانواده می باشد .

*گونه مناسب؛

تیلاپیا نام عمومی گروهی از ماهیان خانواده سیچلیده با منشا داخل آفریقا با حدود 100 گونه و زیر گونه است .

مهمترین گونه های تیلاپیا که ارزش پرورش تجاری دارند عبارت انداز :

T.niloticaT.aureaT.mossambicaT.rendalliT.zilliT.hornorumT.melanoheron

و بیش از 90% از کل تیلاپیای پرورش یافته تجاری بیرون از آفریقا تیلاپیای نیل هستند. در حال حاضر بزرگترین اهمیت پرورشی و تجاری به خاطر بلوغ دیر رس تر و رشد سریع به O.niloticusوO.aureus داده می شود.

1)ماهی تیلاپیا گونهoreochromisniloticus

الف _ تولید مثل :

1_ جنس ماده تخم ها را در دهان خود انکوبات میکند.

2_درجه حرارت مناسب 25تا 29 درجه سانتی گراد است.

3_ به طور متوسط 3 بار تخم ریزی در هر سال صورت میگیرد و حدود 750 تا 6000 تخم تولید میشود.

4_ تخم ها ظرف 3تا 5 روز تفریخ شده و جنس ماده به مدت 8 تا 10 روز دیگر بعد از تفریخ از ماهیان جوان مراقبت می‌کند.

ب_ تغذیه :

1_ بچه ماهیان نورس زئوپلانکتون را می خورند.

2_ بالغین از فیتو پلانکتون ، حشرات و ارگانیسم های کف تغذیه میکنند . آنها غذای دستی را نیز میخورند.

ج_ پرورش :

1_درجه حرارت مناسب 25تا 30 درجه سانتی گراد است.

2_ دمای پایین 11 درجه سانتی گراد را تحمل می کنند.

3_در حداکثر شوری 20 قسمت در هزار به خوبی رشد میکنند.

یکی از اولین گونه های ماهی پرورشی محسوب میشود. تاریخ پرورش آن در مصر به بیش از 3000سال قبل بر میگردد. این گونه در آفریقا بیشترین پرورش را دارد . جنبه های مثبت تکثیر و پرورش آن، مقاومت در برابر کیفیت آب استفاده غذایی از انواع موجودات است . جنبه های منفی انعدم تحمل دمای زیر 52_50 درجه فارنهایت و بلوغ زودرس است و قبل از رسیدن به سایز بازاری یحوان تخم ریزی می کند.

یک ماهی ماده معمولی می تواند در مناطق حاره 30 روز تخمگذاری کند. گرچه مطالعات نشان داده تخم ریزی بیش از 8مرتبه در سال صورت نمیگیرد.

به خاطر تعداد تخم ریزی بالا که خود انرزی زیادی می طلبد و عدم تغذیه ماهی در طی دوره انکوباسیون و نگهداری از نوزادان و لارو ، ماهی ماده نسبت به ماهی نر بسیار کندتر رشد می کند.

تعداد تخم ریخته شده در هر مرتبه زیاد نیست. معمولا بیشتر از چندصدتا نمی شود. به خاطردفعات زیاد تخم ریزی معمولا استخرها را با تعداد کمی ماهی ماده ماهی‌دار می کنند که در طی فصل تخم ریزی تولید صدها و هزاران نوزاد ماهی و نوزاد ماهی انگشت قد(fingerling) می‌کنند که اگر آن ها مرتبا از استخر خارج نشوند ، رقابت بر سر غذا منتهی به عدم رشد و کوچک ماندن ماهیان می شود. با این حال با ادامه فصل تخم ریزی از تعداد نوزاد ماهیان کاسته می شود که این خود به علت عدم امکان تخلیه نوزادان از استخر در آخر دوره پرورش تعداد قابل توجهی نوزاد ماهی صید می شود.