اهداف اصلی ترکیه از عملیات نظامی در شرق فرات/اقدام احتمالی آمریکا در قبال کردهای سوریه

«ابراهیم فراهانی» کارشناس مسائل ترکیه در تشریح دلایل و پیامدهای عملیات قریب الوقوع ارتش ترکیه در شرق فرات در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: برای تشریح سخنان رئیس جمهوری ترکیه و احتمال حمله نظامی این کشور به منطقه شرق فرات باید نگاهی به سیاست خارجی این کشور داشته باشیم. واقعیت این است که ترکیه پس از سرنگونی جنگنده سوخوی روسیه تا حدودی از ناتو فاصله گرفت و همراهی با بلوک شرق جدید را در دستور کار خود قرار داد. در این راستا آنها توانستند بر نقاطی از غرب فرات مانند منبج مسلط شوند اما این موضوع در مورد شرق فرات کاملاً متفاوت بود؛ چراکه این منطقه در دست کردها که متحدان آمریکا به حساب می‌آیند قرار دارد. باید متوجه بود نیروهای سوریه دموکراتیک (قسد) که به عنوان نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا در حال فعالیت هستند، حدود ۲۷ درصد از خاک سوریه را در اختیار دارند و همین موضوع باعث شده تا دولت ترکیه حضور آنها در همجواری مرزهای خود را تهدید علیه امنیت ملی بداند.

وی ادامه داد: ترکیه به دنبال آن است که بتواند نوار مرزی به عرض ۲۰ کیلومتر به وجود بیاورد تا نهایتاً آوارگان سوری که گفته می‌شود حدود سه میلیون نفر هستند را در این نقطه مستقر کند. هدف دولت ترکیه از این اقدام، تغییر بافت منطقه مذکور است تا در آینده بتواند از آن به نفع سیاست‌های خود استفاده کند. اینکه اردوغان با عتاب و خطاب ایالات متحده را مخاطب خود قرار می‌دهد به خوبی نشان می‌دهد که از عملکرد این کشور راضی نیست؛ به گونه‌ای که آنکارا دیدار و مذاکره جیمز جفری (نماینده ویژه آمریکا در امور سوریه) با خلوصی آکار (وزیر دفاع ترکیه) را فاقد خروجی مناسب می‌داند و از سوی دیگر ایالات متحده بعد از سخنان اردوغان در مجمع عمومی سازمان ملل جواب مناسبی به ترکیه نداد و به همین جهت است که شاهد اعلام عملیات قریب الوقوع ارتش این کشور در شرق فرات هستیم.

این تحلیلگر مسائل خاورمیانه با بیان اینکه ترکیه از سیاست ایالات متحده در سوریه ناراضی است، گفت: از نظرِ آنکارا، سیاست آمریکا در مورد کردها و شرق فرات کاملاً دوپهلو است. ترکیه معتقد است که واشنگتن به وعده های خود عمل نکرده است و همین موضوع دولت ترکیه را وادار به تقابل کرده است. در این راستا اخیراً مظلوم کوبانی (فرمانده کل نیروهای سوریه دموکراتیک) اعلام کرده که هیچ اقدام نظامی نباید از سوی ترکیه در منطقه شرق فرات انجام شود و از این منظر اوضاع کاملاً در این منطقه ملتهب است. به موازات این وضعیت باید نیم نگاهی به مسائل داخلی ترکیه بیاندازیم. بدون تردید شکست حزب عدالت و توسعه در انتخابات استانبول و انشعاب افرادی مانند «احمد داوود اوغلو» و «علی باباجان» برای اردوغان گران تمام شده و به نظرم او نیاز به مانور قدرت در خارج از مرزهای ترکیه دارد. در این راستا اخیراً حزب جمهوریخواه خلق به رهبری «کمال قلیچدار اوغلو» اخیراً اقدام به برگزاری کنفرانسی در استانبول کرده که اتفاقاً کردهای سوریه هم در آن حضور داشتند. قلیچدار اوغلو در آنجا اعلام کرده که برای خروج از سردرگمی بهتر است آنکارا دولت دمشق را به رسمیت بشناسد که تاکنون چنین اتفاقی رخ نداده است.

فراهانی افزود: عدم به رسمیت شناختن دولت سوریه از سوی ترکیه به این معناست که آنکارا همچنان در حال استفاده از کردها به عنوان کارت بازی به نفع خود است. اگر اردوغان دست به چنین اقدامی بزند، بسیاری از مسائل می‌تواند حل و فصل شود اما آنها همچنان مردد هستند. از این منظر نمی‌توان گفت ارتش ترکیه درست به حمله بلند مدت و پر قدرت در شرق فرات می‌زند؛ تنها حملة کوتاه متصور است و اگر حمله گسترده صورت بگیرد بدون تردید کردها پاسخ خواهند داد و این وضعیت می‌تواند فضای تسویه حساب را به داخل خاک ترکیه بکشاند. اردوغان به دنبال تغییر بافت شرق فرات است و از این موضوع دو هدف را دنبال می‌کند؛ نخست، خارج کردن آوارگان سوری از خاک کشورش و دوم، تحمیل هزینه به اروپا برای ساخت حدود ۳۰۰ شهرک در این منطقه که حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود. البته این شهرک‌سازی برای تجارت خانواده اردوغان هم سودآور خواهد بود.

وی در پایان تصریح کرد: ترکیه به راحتی توانست عفرین را به اشغال خود دربیارود اما برای تسلط بر الباب حدود هفت ماه، درگیر بود؛ چراکه روسیه حمایت خود از کردها را قطع کرد. در مورد شرق فرات باید منتظر بود و دید که آیا ایالات متحده حمایت خود از کردها را قطع خواهد کرد یا خیر؟ معتقدم که ترکیه فعلاً در حال مخابره پیام هشدار به واشنگتن است و از این منظر احتمال دارد ظرف روزهای آینده جیمز جفری مجدداً با مقام‌های ترکیه وارد گفت‌وگو شود. باید توجه داشته باشید که کردهای سوریه برای ترکیه هم سود هستند و هم ضرر؛ چراکه وجود آنها می‌تواند همچنان فضا را برای خطاب قرار دادن دولت سوریه از سوی آنکارا فراهم کند. در گذشته هم، حافظ اسد از کردها به عنوان ابزار موثر استفاده می‌کرد. بنابراین دولتِ تضعیف شده سوریه برای ترکیه منافع بیشتری دارد.