رقص اوباما با ساز کنگره کوک نیست

روابط دولت‌ها با دستگاه‌های اجرایی، تابع قانون اساسی مصوب هر کشور خواهد بود و سه قوه مجریه، قانون‌گذاری و قضایی تشکیل شده موظف هستند تا در چارچوب قانون اساسی نسبت به اجرایی کردن وظایف خود اقدام کنند.

زمانی ممکن است به اجراء در آوردن قوانین و حتی آئین‌نامه یا تصویب موضوعاتی که جنبه تعاملی بین قوه مجریه و مقننه دارد، با مشکل و ایرادات شکلی و ماهوی مواجه شود و اجرای مصوبه مغفول بماند که در نهایت منجر به اجرا نشدن آن خواهد شد و طبیعتاً خللی ملموس و مشهود در نظام اجتماعی و اقتصادی آن جامعه به وجود خواهد آورد.

مصادیق بسیار زیادی در اقصی نقاط جهان برای این موضوع وجود دارد. در بریتانیا نظام بهداشت همگانی یکی از این مدل‌ها به شمار می‌رود. همچنین در برخی کشورهای اروپایی مانند فرانسه و دانمارک چنین طرح‌هایی که نتوانسته حلقه وصل بین دو قوه مقننه و مجریه ایجاد کند، به ضوح دیده می‌شود.

اما یکی از کشورهایی که خصوصاً در دهه اخیر دولت حاکم بر آن با نهاد قانون‌گذار خود دچار اصطکاک شده و علنی شدن آن در رسانه‌ها و مطبوعات کاملاً برجسته شده است، ایالات متحده و خصوصاً ساکن فعلی کاخ سفید یعنی باراک اوبامای 54 ساله است که در تاریخ سیاسی آمریکا چنین موضوعی یکی از مسائل نادر به شمار می‌رود.

اندکی پس از اینکه اوباما سکان کاخ سفید را به دست گرفت، سازهای مخالف با سیاست‌های وی خصوصاً در موضوعاتی مانند نظام سلامت و بیمه همگانی شهروندان و همچنین اهمیت دادن به دانشجویان از سوی جمهوری‌خواهان نواخته شد که البته در ابتدای کار این موضوع تنها به مانند رگه‌هایی ناملموس به چشم می خورد.

مدت کوتاهی پس از اینکه دموکرات‌ها اقدام به تشریح برنامه‌های خود کردند، این رگه‌ها آرام آرام نمایان شد و در آنجا بود که اکثر مطبوعات و رسانه‌های غربی از واژه «تقابل میان دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان» استفاده کردند.

برای تشریح دقیق‌تر این موضوع می‌توان دو مصداق علنی و عینی را ذکر کرد که یکی از این دو محور همچنان پا برجا بوده و به کابوس دموکرات‌ها تبدیل شده اما مصداق دوم کمی کهنه و فرسوده شده اما همچنان پس لرزه‌های آن دولت باراک را می‌لرزاند.

موضوع اول مساله هسته‌ای ایران و مذاکرات میان تهران – واشنگتن است. زمانی که جمهوری‌خواهان اکثریت کرسی‌های مجلس نمایندگان را کسب کردند، ناقوس مرگ سیاسی دموکرات‌ها زده شد. روزنامه واشنگتن‌پست پس از اعلام نتایج این انتخابات، از عبارت «اغمای سیاسی» برای دموکرات‌ها استفاده کرد.

در نظام سیاسی و ساختار تشکیلاتی پشت پرده‌ای ایالات متحده، همیشه جمهوری‌خواهان به تندروی و برخوردهای سلبی و حتی راه‌اندازی جنگ‌ها مشهور هستند و در مقابل از دموکرات‌ها به عنوان افرادی سازش‌کننده و نرم سخن به میان می‌آید که البته باید گفت که آبشخور هر دو حزب از یک چشمه است.

زمانی که مذاکرات با ایران، منحنی‌های خود را را یکی پس از دیگری پشت سر می‌گذاشت، سیگنال‌هایی از خاورمیانه خصوصاً از تل‌آویو به گیرنده‌های حاکمان مجلس نمایندگان مبنی بر سنگ‌اندازی ارسال می‌شد.

به موازات آن مکالمات نمایندگان کنگره با مقام‌های اسرائیل و در سطح بعدی آن با مقام‌های سعودی شدت گرفت. کار به باریک‌ترین نقطه خود یعنی ورود نتانیاهو به کنگره کشیده شد که از منظر کارشناسان و ناظران سیاسی آمدن نتانیاهو به کنگره بدون کسب اجازه از اوباما به منزله بالا کشیدن دیوار اختلاف میان دولت و کنگره توسط جمهوری‌خواهان بوده است.

از طرف دیگر، همین روال برای هدف قرار دادن هیلاری کلینتون نامزد انتخاباتی برخاسته از جناح دموکرات‌ها استفاده شد تا بتوانند از استراتژی فعلی برای نابود سازی پایه‌های انتخاباتی هم حزبی‌های اوباما استفاده شود که بی‌شک در آینده‌ این پروژه رنگ و بوی دیگری به خود خواهد گرفت.

مساله دوم که کمی قدیمی‌تر از موضوع هسته‌ای است، موضوع تعطیل شدن برخی نهادهای دولت فدرال آمریکا است.

در سیاست آمریکا رخدادی موسوم به «تعطیلی دولت» به موقعیتی گفته می‌شود که دولت ارائه تمام خدمات غیر از خدمات ضروری را متوقف می‌کند. به طور معمول سرویس‌هایی که به کار خود ادامه می‌دهند شامل نیروهای پلیس،‌ آتش‌نشانی، خدمات ملی آب و هوا، خدمات درمانی،‌ شرکت پست، نیروهای مسلح،‌ شرکت آب و برق و مدیریت ترافیک هوایی هستند.

دلیل این تعطیلی توسط دولت دموکرات ایالات متحده عدم تصویب بودجه مالی دولت توسط قانون‌گذاران آمریکایی بود که عمده دلیل آن بالا بودن هزینه‌های جاری دولت و بودجه اختصاص یافته به خدمات درمانی عنوان شده بود.

در سال 2013 موضوع تصویب نشدن بودجه‌ها توسط کنگره باعث آواره شدن 700 هزار کارمند دولت آمریکا و اخذ مرخصی اجباری از سوی آنها شد و به آنها گفته شده بود هیچ تضمینی وجود ندارد که بعدا پرداختی در قبال این مرخصی‌های اجباری به آنها صورت گیرد  و تنها کارمندانی که به آنها »کارمندان ضروری» گفته می‌شد به کار روزانه خود مشغول بودند. این بحران پس از 17 سال مجدداً دامن‌گیر دولت ایالات متحده شده بود به گونه‌ای که در اواخر سال 1995  و اوایل سال 1996 نیز دولت آمریکا به مدت 21 روز تعطیل شده بود و در این جریان باز هم پای جمهوری‌خواهان در میان بود.

به هر ترتیب دو مصداقی که در بالا به آن اشاره شد، از موارد قابل استنادی است که می‌توان برای توصیف وضعیت وخیم سیاسی و گفتمانی میان دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان به آن اشاره کرد. به طوری که در هفته‌های آینده حتماً اصطکاک‌ها و زاویه‌گیری‌های بیشتری درباره تایید توافق‌نامه وین میان اوباما و نمایندگان کنگره به وجود خواهد آمد.

گزارش: فرشاد گلزاری