پیام بازگشایی سفارت سوریه در آمریکا پس از ۱۱ سال/ نگاه کشورهای عربی به دمشق و روابط با واشنگتن

صباح زنگنه، نماینده پیشین ایران در سازمان همکاری اسلامی با اشاره به بازگشایی سفارت سوریه در آمریکا پس از ۱۱ سال در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: قبل از هر چیز باید توجه داشت که آمریکا هیچ‌گاه به طور کامل روابط خود را با سوریه قطع نکرد. حتی بشار اسد صراحتاً می‌گفت که دیداری با هیأتی از نمایندگان مجلس سنای آمریکا داشته و درباره روابط دوجانبه، مسائل منطقه‌ای و روابط سوریه با دولت‌های منطقه گفت‌وگو کرده‌اند. وی تأکید داشت که این گفت‌وگوها و رایزنی‌ها، که موجب افزایش شناخت متقابل می‌شد، قطع نشده و باید ادامه پیدا می‌کرد تا شاید به نقطه‌ای از تفاهم برسد. با این حال، آمریکا در دوران درگیری‌ها و جنگ داخلی سوریه عملاً جانب مخالفان اسد را گرفت؛ به گونه‌ای که آن‌ها را تسلیح و حمایت می‌کرد و در حوزه تبلیغات و دیپلماسی نیز روندی را در پیش گرفت که به تقویت مخالفان انجامید. این حمایت‌ها در نهایت باعث شد مخالفان اسد قدرت بیشتری کسب کنند و حتی در مقاطعی به تغییر موازنه قدرت امیدوار شوند.

وی ادامه داد: باید توجه داشت که معیار اصلی سیاست آمریکا در منطقه شام همواره امنیت اسرائیل بوده است. نیازهای اسرائیل و نگرانی‌های آن نسبت به دولت‌های همسایه برای واشنگتن ملاک تعیین‌کننده‌ای محسوب می‌شد. در شرایطی که اسد از قدرت کنار رفت، طبیعی بود که آمریکا در پی آن باشد که دولت آینده سوریه به سمتی نرود که امنیت اسرائیل به خطر بیفتد. بر این اساس سفر وزیر خارجه سوریه به آمریکا و بازگشایی سفارت سوریه در واشنگتن نیز نتیجه گفت‌وگوها و مذاکرات پشت پرده‌ای بود که به این ترتیب شکل گرفت تا از حمایت‌های واشنگتن بهره‌مند شود. اما سقوط اسد و در ادامه تصرف بخش‌هایی از سوریه توسط اسرائیل، می‌توانست معادلات را برهم بزند و در عین حال، به نظر می‌رسد دولت جدید سوریه اعتقاد دارد باید شرایطی ایجاد کند که اسرائیل تحریک شود و برای تأمین امنیت خود، به کمک آمریکا نیاز پیدا کند.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: نقش کشورهای منطقه، به‌ویژه عربستان، در بهبود روابط سوریه و آمریکا بسیار تعیین‌کننده بود. عربستان با دعوت از ترامپ و ترتیب دادن دیدار او با مقامات سوری در خاک خود، زمینه تفاهمی تازه را فراهم کرد. در همین دیدار، ترامپ از احمد الشرع تعریف کرده و اعلام کرد که آمریکا دولت سوریه را به رسمیت می‌شناسد. این تحولات نشان داد روندی قابل پیش‌بینی در حال شکل‌گیری است که شامل سقوط دولت بشار اسد، آمادگی کشورهای منطقه برای عادی‌سازی روابط با دولت جدید سوریه و همچنین هموار شدن مسیر عادی‌سازی روابط دمشق با واشنگتن بود. جالب آنکه اعتراض‌های دولت جدید سوریه نسبت به اسرائیل چندان در رسانه‌ها بازتاب پیدا نکرد و نشانه‌ای از هماهنگی میان دولت عربستان و آمریکا در پذیرش و به رسمیت شناختن دولت تازه سوریه بود.

وی افزود: بسیاری بر این باورند که بازگشایی سفارت سوریه در آمریکا در اصل به معنای چراغ سبز واشنگتن است. آمریکا با توجه به جایگاه خود به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد، قوی‌ترین ارتش و یکی از پرنفوذترین بازیگران در سازمان ملل، این اقدام را به‌نوعی پیام آشکار به کشورهای اسلامی، عربی و حتی اروپایی تلقی می‌کند. این احتمال وجود دارد که کشورهایی که تاکنون دولت جدید سوریه را به رسمیت نشناخته و روابط دیپلماتیک خود را احیا نکرده‌اند، با توجه به اقدام آمریکا، به بازگشایی سفارت‌های خود در دمشق یا پذیرش سفارت سوریه در خاک خود روی بیاورند. این روند شباهتی به وضعیت طالبان ندارد؛ بلکه بیشتر به شرایطی شباهت دارد که برای گروه جولانی و متحدانش ایجاد شد. تحلیل‌ها حاکی از آن است که اقدام آمریکا می‌تواند جنبه عملیاتی به خود بگیرد و موجی از بازگشایی سفارت‌ها در کشورهای مختلف را رقم بزند.

زنگنه در پایان خاطرنشان کرد: در این میان، نگاه اسرائیل نیز اهمیت دارد. بازگشایی سفارت کشورهای عربی و رضایت آمریکا از دولت جدید سوریه، درواقع عاملی مهم برای تل‌آویو محسوب می‌شود. از این‌رو، کشورهای عربی به دنبال بازگرداندن سوریه به جمع خود هستند تا هم منافع پنهان و آشکارشان در همکاری با دمشق تعریف شده و هم روابطشان با آمریکا تقویت شود. این کشورها به خوبی می‌دانند که تغییر دیدگاه دولت سوریه نسبت به اسرائیل، یک واقعیت رخ‌داده و قابل تکرار است. بنابراین، عادی‌سازی روابط با دمشق را دنبال می‌کنند و همزمان تلاش دارند از حمایت‌های آمریکا برای دولت جدید سوریه بهره ببرند. همچنین جریان‌های سیاسی در داخل سوریه، به تدریج حساسیت‌های خود را کاهش خواهند داد تا زمینه عادی‌سازی روابط بیش از پیش فراهم شود. در مجموع، می‌توان گفت روندی چندجانبه در حال شکل‌گیری است؛ روندی که نه تنها به بازگشت سوریه به جمع کشورهای عربی می‌انجامد، بلکه جایگاه دمشق را در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی بازتعریف خواهد کرد.