راه اندازی بورس نفت مسیری سنگلاخ در شرایط تحریم نفتی-بانکی / ساختار فروش نفت ایران در دهه 60 میلادی منجمد شده است

همایون دارابی در گفت‌و‌گو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، در ارزیابی ورود نفت به بورس اظهار داشت: نزدیک دو دهه ما فرصت سوزی عظیمی در عدم راه اندازی بورس نفت داشتیم و این مسئله باعث شد که نفت خام منطقه از جمله سبک امارات و نفت عمان شاخص بازارهایی نظیر ژاپن شود و همچنان ما برای فروش نفت وابسته به قراردادهای ناشفاف باشیم.

وی افزود: بی ربط نیست که بگویم ساختار فروش نفت ایران در دهه 70-1960 منجمد شده است، به خاطر بی‌توجهی به بخش خصوصی، ما بخش خصوصی بزرگ و قوی که بتواند چنین ریسکی را انجام بدهد، نداریم. بخش خصوصی نیز با توجه به آنچه در گذشته صورت گرفته تمایلی به این کار ندارند چرا که از یک طرف با تحریم‌های آمریکا مواجه می‌شوند ضمن اینکه گذشته بخش خصوصی‌ای که وارد خرید نفت شد هنوز یک عامل نگران کننده است.

دارابی اظهار داشت: امیدواریم مجددا با بازگشت تحریم‌ها شاهد واگذاری نفت به افراد و شرکت‌های وابسته به دولت برای فروش در بازارها نباشیم و ساختار بورس مورد استفاده قرار گیرد.

این کارشناس بورس تصریح کرد: انتظار می‌رفت اجرای اصل 44 و خصوصی سازی پالایشگاه‌ها راه را برای ایجاد بازاری شفاف برای نفت و فروش آن به پالایشگاه‌ها ایجاد کند اما چنین نشد و متاسفانه نه قیمت گذاری نفت تحویلی به پالایشگاه‌ها منطقی بود و نه حتی پالایشگاه‌ها اجازه انعقاد قرارداد و بررسی کیفیت نفت را پیدا کردند و همین امر زیان هولناکی را به سرمایه گذاران پالایشگاه‌ها وارد کرد.

وی ادامه داد: در مورد پالایشگاه‌های داخلی هیچ‌گاه صورت‌حساب‌های روزانه، هفتگی و ماهانه متضمن درج قیمت و کیفیت نفت صادر نشده و ابهام جدی وجود دارد و اگر  اشتباهات گذشته تکرار شود نتیجه منفی حاصل می‌شود.

دارابی با بیان اینکه باید پالایشگاه‌ها به صورت رقابتی و شفاف اقدام به خرید نفت خام کنند، گفت: پالایشگاه‌ها می‌توانند راسا به صادرات فرآورده اقدام کنند که این روند به تشکیل یک بخش خصوصی قوی و متخصص در طول سال‌های آینده منجر خواهد شد.

وی تاکید کرد: یک اقتصاد قوی، موثر و با کارایی مناسب در بازار جهانی یک شبه ایجاد نمی‌شود بنابراین درگیر کردن بخش خصوصی بی تجربه و آموزش ندیده در بازار پیچیده نفت می‌تواند زیان‌های سنگینی ایجاد کند.

دارابی تصریح کرد: ورود نفت خام فقط یک عرضه ساده نیست، به دلیل انحصار موجود در تولید نفت خام در ایران، فروش نفت باید از سوی وزارت نفت در بورس صورت گیرد، با توجه به نبود تجربه این کار و اینکه هیچ وقت نفت ایران در بورس‌های داخلی و خارجی فروخته نشده دانش کافی در مورد آن وجود ندارد.

وی گفت: بورس نفت نیازمند هزاران ساعت مطالعه در مورد قوانین و مقررات داد و ستد، بارگیری، بیمه، تحویل، تبادلات مالی و ارزیابی کیفیت است. این امر به هیچ وجه شبیه هیچ کالای دیگری نیست و قطعا راه میانبری برای آن که بشود یک شبه همه موارد را فراهم کرد، وجود ندارد. 

این کارشناس بورس خاطرنشان کرد: بورسی مثل دبی با وجود مدیران بین المللی و همکاری با بورس‌های جهانی و صرف هزینه قابل ملاحظه هنوز یک بورس تاثیر گذار نشده است، بورس‌هایی نظیر لندن نیز به پشتوانه ده‌ها سال کار مداوم و نظام بانکی قوی و حمایت سیاسی و نظامی توانسته‌اند به این جایگاه برسند بنابراین ما کاری به شدت دشوارتر داریم چرا که می‌خواهیم در شرایط تحریم نفتی –بانکی چنین کاری کنیم که به سختی قابل تحقق است.