رئیس مجمع واردات در گفتگو با ایلنا:
واردات رقیب تولید نیست، مکمل آن است/ چندنرخی بودن ارز، اقتصاد را از دست مردم خارج کرده است
واردات قربانی سیاستهای غلط شده است
رئیس مجمع عالی واردات با انتقاد از سیاستهای ممنوعیت واردات و چندنرخی بودن ارز گفت: ممنوعیتهای گسترده نهتنها تولید را تقویت نکرده، بلکه هم سفره مردم را کوچکتر کرده و هم راه قاچاق را بیش از پیش گشوده است.
علیرضا مناقبی، رئیس مجمع عالی واردات در گفتگو با خبرنگار ایلنا؛ با انتقاد از سیاستهای ممنوعیت واردات و چندنرخی بودن ارز گفت: ممنوعیتهای گسترده نهتنها تولید را تقویت نکرده، بلکه هم سفره مردم را کوچکتر کرده و هم راه قاچاق را بیش از پیش گشوده است.
وی تأکید کرد: واردات در همه اقتصادهای دنیا مکمل تولید است و هر کجا واردات قانونی محدود یا ممنوع شده است، اقتصاد به سمت سفتهبازی، قاچاق و رانت ارزی رفته است.
مناقبی با تشریح جایگاه واردات در اقتصاد کشور اظهار کرد: اقتصاد، بر روی چهار پایهِ واردات، صادرات، تولید و خدمات فنی و مهندسی استوار است. هرکدام از این پایهها که تضعیف شود، قطعاً به سه پایه دیگر هم آسیب میزند. برخلاف آنچه در فضای عمومی و بعضاً رسانهای جا افتاده، واردات دشمن تولید نیست؛ بلکه مکمل تولید است.
وی ادامه داد: در هیچ کشوری در دنیا نمیتوانید نمونهای پیدا کنید که همه نیازهای خود را در داخل کشور تولید کند، و همان را مصرف کند و با جهان تعاملی نداشته باشد چرا که بشریت بر اساس تعامل و تبادل شکل گرفتهاند. به همین دلیل، واردات ذاتاً امر منفی نیست و میتواند موجب پویایی تولید شود و به آن کمک کند. این تصور که همه کالاها را باید خودمان تولید کنیم؛ هم از نظر اقتصادی و هم از نظر مزیت نسبی غلط است.
مناقبی متذکر شد: در نهایت واردات، جایگاه خود را با توجه به تقاضای کشور پیدا میکند. تفاوت واردکننده با تولیدکننده در این است که تولیدکننده وقتی سالن و خط تولید راهاندازی میکند، ناگزیر است همان کالا را پیوسته تولید کند؛ اما واردات سیال است و میتواند خود را با نیاز و ظرف زمان تطبیق دهد و واردات، اگر درست تنظیم شود هیچگاه مانعی برای تولید نیست.
ممنوعیت کالائی، اشتباهی راهبردی است
رئیس مجمع عالی واردات با انتقاد از سیاست ممنوعیتهای گسترده در سالهای اخیر تصریح کرد: در اقتصاد، ممنوعیت بهطور کلی سیاست غلطی است. ممکن است محدودیتهای زماندار برای حمایت هدفمند از تولید را بتوان در یک دوره زمانی مشخص بررسی کرد؛ اما ممنوعیت گسترده، آن هم در کشوری با موقعیت جغرافیایی و مرزهای زمینی و آبی گسترده مانند ایران، عملاً درِ قاچاق را باز میکند.
وی با اشاره به تجربه سال ۱۳۹۷ یادآور شد: در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۷ حدود ۱۳۳۹ قلم کالا ممنوع شد و تا مرداد ماه همان سال، این عدد به حدود ۲۵۰۰ قلم کالا رسید. این ممنوعیتها ذیل برنامه ششم توسعه اعمال شد، در حالی که خود قانون با ممنوعیت فراگیر مخالف بود. قرار بر این بود این وضعیت تنها پنج سال ادامه پیدا کند؛ اما امروز عملاً وارد سال هفتم شدهایم.
مناقبی تأکید کرد: اگر به اسفند ۹۶ و یا فروردین ماه ۹۷ بازگردیم و قیمتها، وضعیت تولید داخلی، عرضه و شرایط بازار را با امروز مقایسه کنیم. باید ارزیابی کرد نتیجه این ممنوعیتها چه بوده است؛ آیا تولید تقویت شده یا سفره مردم کوچکتر شده است؟ امروز همه قبول دارند که سفره مردم به شکلی جدی کوچک شده و این تنها یک عدد و آمار خشک نیست و واقعیت زندگی روزمره مردم است.
هر کجا که در واردات قانونی بسته شد، راه قاچاق باز شد
مناقبی اضافه کرد: محدودیت و ممنوعیت باید دوره و هدف مشخصی داشته باشد. ما در عمل بالاترین سطح محدودیت و ممنوعیت را تجربه کردهایم اما تقاضای مردم در طول این سالها تعطیل نمیشود و متاسفانه ما اصل تقاضا که پایه اقتصاد است را فراموش کردهایم.
وی افزود: وقتی میبینید قاچاقچی با وجود همه فشارها همچنان فعال است، یعنی نیاز جامعه برای این کالا وجود دارد. واردات، چه قانونی و چه به شکل قاچاق، وقتی اتفاق میفتد که تولید داخل نتوانسته است نیاز جامعه را پوشش دهد. این در حالی است که اگر اجازه دهیم کالا از مسیر قانونی وارد کشور شود، قابل کنترل است؛ اما وقتی راه قانونی را میبندیم، بهطور طبیعی قاچاق جای آن را میگیرد، که امروز مصداقهای آن را در بازار میبینیم.
رئیس مجمع عالی واردات با اشاره به تداوم ممنوعیت ۲۵۰۰ قلم کالا عنوان کرد: با وجود این ممنوعیتها، تقریباً برای هیچیک از این کالاها کمبود واقعی در قفسه فروشگاهها نمیبینید. حتی در مورد خودرو که قاچاق آن بسیار سخت و عملاً غیرممکن است؛ راههایی مانند گذر موقت ۱۰ و ۱۵ روزه پیدا شده است. این یعنی نیاز این کالاها در جامعه وجود دارد، از خودروهای سوپرلوکس گرفته تا لوازم آرایشی، شیرینی و شکلات و حتی بستنی خارجی که امروز در برخی فروشگاهها دیده میشود.
وی تأکید کرد: در حقیقت اگر فعالیتهای قانونی مردم را محدود کنیم، مسیر را برای قاچاق بازتر میکنیم. از مواداولیه واحدهای دارویی، غذایی و بهداشتی گرفته تا کالاهای نهایی، این نیاز برای کشور وجود دارد و این نیاز از هر مسیری خود را به بازار میرساند حال یا به شکل واردات قانونی یا به شکل قاچاق.
چندنرخی بودن ارز، اقتصاد را از دست مردم خارج کرده است
مناقبی با انتقاد جدی از سیاستهای ارزی اظهار کرد: امروز همه میبینیم که ارزهای ترجیحی از ۲۸۵۰۰ تومان تا نرخ تالار دوم که زیر نرخ واقعی ارز است؛ با این قیمتها به سفره مردم نمیرسد و بازار کار خودش را میکند. نان، گوشت و سایر اقلام اساسی را با نرخ واقعی بازار میخریم، نه با نرخهای روی کاغذ.
وی ادامه داد: امروز ما هفت نرخ مختلف در بازار ارز داریم و متاسفانه در روزهای اخیر نیز به یکباره نرخها جهش کرد که این نتیجه سیاستهای غلط است. اگر واقعاً قرار است به مردم کمک شود، ارز باید تکنرخی شود و با بالاترین میزان شفافیت در اختیار مردم و فعالان اقتصادی قرار بگیرد.
رئیس مجمع واردات با انتقاد از حضور افراد غیرمتخصص در تصمیمسازی اقتصادی گفت: وقتی جوان ۳۵ تا ۴۰ ساله در بانک مرکزی درباره اقتصاد کلان کشور تصمیم میگیرد، بدون آنکه تجربه عمیق اقتصادی داشته باشد، نتیجهاش همین وضع امروز است.
وی افزود: امروز در کشور سرمایه مولد نیست و عمدتاً به سمت سفتهبازی و سود بانکی رفته است. مردم را تشویق کردیم به جای سرمایهگذاری مولد، سکه و طلا بخرند. سکهای که ضرب میکنیم، باید ببینیم چقدر هزینه تمامشده دارد که امروز باید ۱۲۰ میلیون تومان در بازار فروخته شود. این نتیجه فاصله جدی بین سیاستهای رسمی و واقعیت بازار است.
رئیس مجمع عالی واردات با اشاره به اثر نرخ ارز بر واردات گفت: یک زمانی با ۱۰۰ هزار دلار حجم مشخصی کالا وارد میکردیم؛ امروز با همان ۱۰۰ هزار دلار، چند برابر کمتر میتوانیم وارد کنیم. هزینههای اضافی و رانتهای ناشی از تفاوت نرخ ارز، هم قدرت تأمین را کاهش داده و هم انگیزه ایجاد مسیرهای غیررسمی مثل قاچاق را بالا برده است. ما از یک طرف راه قاچاق را یاد میدهیم و از طرف دیگر سازمان و نهاد برای مبارزه با قاچاق درست میکنیم؛ یعنی خودمان مسأله را تولید میکنیم و بعد برای حل همان مسئله، یک ساختار جدید میسازیم.
مناقبی خاطرنشان کرد: راه حل این است که ارز تکنرخی شود و به جای توزیع رانت، با یک نرخ واقعی و واحد در اختیار فعالان واقعی اقتصادی قرار بگیرد تا هم تولید و هم واردات در یک فضای رقابتی و شفاف کار کنند. اگر این اتفاق بیفتد، هم قیمت کالا برای مردم پایین میآید، هم انگیزه قاچاق بهطور طبیعی کاهش پیدا میکند. در غیر این صورت، سفره ۹۰ درصد جامعه هر روز کوچکتر خواهد شد.
مناقبی با اشاره به برخی سیاستهای ارزی نیز افزود: زمانی که اصل اقتصاد و منطق عرضه و تقاضا را فراموش میکنیم، نتیجه همین میشود که امروز میبینیم؛ نیازی نیست خیلی تئوریک توضیح بدهم. سالهاست که روی یک طبل توخالی میکوبیم و همان حرفهای تکراری را میزنیم، در حالیکه در عمل مانعتراشی کردهایم، رانت درست کردهایم، خوب و بدِ ساختگی درست کردهایم، رقابت را از بین بردهایم و رفاقت و همکاری سالم را حذف کردهایم.
مناقبی در توضیح تحریم داخلی و موانع بروکراتیک اضافه کرد: یکی از چالشهای جدی ما، تحریم داخلی است؛ همین سامانهها، امضاء های طلایی، مجوزها و فرآیندهایی که آدمهای خاص باید در مورد موضوعات خاص نظر بدهند،باید یک چارچوب قانونی شفاف تعریف شود. متأسفانه با وجود حدود ۳۵ سال سابقه کار، ممکن است واردکنندهای فقط به این دلیل که دو سال وارداتی نکرده یا دچار مشکل مالی شده و فعالیتش موقتاً متوقف شده و امروز میخواهد مجددا فعالیتش را شروع کند، با مانع عملکرد سه سال گذشته اش مواجه شود. در شرایطی که قیمت دلار و هزینهها اینگونه بالا رفته است؛ نتیجهاش میشود کارتهای بازرگانی یکبار مصرف و دهها انحراف دیگر که همه امروز وجودشان را در بازار میبینیم.
مناقبی همچنین به مسئله انحصار در بازارها اشاره کرد و گفت: بازار ما پویایی ندارد، چون رقیبی ندارد. امروز بسیاری از حوزهها تبدیل به انحصار شدهاند. در کره جنوبی که مهد تولید لوازم خانگی اکونومیک است؛ اگر حضور پیدا کنید، میبینید محصولات کشورهای اروپایی هم در بازار وجود دارد و همین رقابت، موجب پویایی صنعت لوازم خانگی کره شده است.
او افزود: آلمان بزرگترین تولیدکننده تایر در دنیاست؛ اما در عین حال بزرگترین واردکننده تایر هم هست. این منطق اقتصادی است؛ میگوید کالایی را که بهتر میتوانم تولید کنم، صادر میکنم و در مقابل، کالایی را که دیگری با کیفیت مناسب و قیمت بهتر عرضه میکند، وارد میکنم تا هم مصرفکننده فشار کمتری تحمل کند و هم صنعت داخلی پویا بماند.
وی تأکید کرد: اقتصاد نه شرقی است، نه غربی؛ اقتصاد، اقتصاد است. نیاز به یک زمین بازی یکسان دارد که همه بتوانند در آن نقشآفرینی کنند و رقابت سالم، همراه با رفاقت و همکاری شکل بگیرد. امروز اگر میبینیم گوشت درست به دست مردم نمیرسد، به این دلیل است که آن را به انحصار چند نفر درآوردهایم. اگر همه فعالان واجد صلاحیت بتوانند در این بازار حضور داشته باشند و استانداردهای بهداشتی و حرفهای را رعایت کنند، چه اشکالی دارد؟
حتی یک سنت ارز دولتی با هر اسمی نگرفتهام
مناقبی گفت: یک دورهای بعد از انقلاب، تفاوت بین ارز دولتی و ارز آزاد حدود دو تا سه درصد بود. من تا امروز حتی یک سنت ارز دولتی با هر اسمی نگرفتهام؛ تمام ارزهایی که استفاده کردهام یا در مقابل صادرات خودم بوده یا صادرات دیگران. با همین شرایط هم در برابر رقبایم کم نیاوردم؛ در حالی که بسیاری از رقبا از بازار خارج شدند. من کالای باکیفیت وارد کردم و روی کیفیت ایستادم، نه صرفاً روی ارزانفروشی.
وی در ادامه به صنعت خودرو و رابطه آن با نرخ ارز اشاره کرد و متذکر شد: امروز به خودرو ارز داده میشود؛ اما قیمت نهایی برای مردم همچنان بالاست. چرا؟ چون بازار رقابتی نیست و در دست یک طیف خاص قرار دارد. وقتی عرضه خودرو را به هر دلیلی سهمیهبندی و محدود میکنیم، نتیجهاش همین قیمتهای غیرواقعی و کیفیت پایین است. آلودگی هوای امروز تهران و کلانشهرها هم محصول همین تصمیمات غلط در گذشته است؛ روزی که میتوانستیم خودرو با مصرف سوخت پایینتر و استاندارد بهتر وارد یا تولید کنیم، این کار را نکردیم و حالا هزینهاش را مردم میپردازند.
مناقبی افزود: امروز کشور عملاً در بسیاری از حوزهها دچار نوعی توقف شده است. یا باید صادقانه بگوییم «نمیفهمیم»، یا بپذیریم که مسیری اشتباه را ادامه دادهایم ما پس از ۴۷ سال هنوز با یک تفکر خاص جلو رفتهایم.
