زخم کاری بر تن رنجور باغستان سنتی قزوین/ ثبت ملی هم دردی از باغستان دوا نکرد

به گزارش خبرنگار ایلنا از قزوین، باغستان سنتی قزوین یکی از موارد دارای اهمیت در استان قزوین است که از پیشینه قدیی برخوردار بوده و نه تنها بخشی از هویت و فرهنگ قزوین را شکل می‌‎دهد؛ بلکه از نظر اقتصاد و زیست محیطی و حفظ دشت قزوین هم نقش قابل توجهی را ایفا می‌کند.

باغستان سنتی قزوین در سالیان گذشته رونق زیادی داشت اما رفته رفته با بی مهری مسئولین از یک طرف و سوء استفاده برخی افراد به تاراج رفته و امروز میزان باغستان به کمنر از نصف رسیده است، ثبت ملی باغستان سنتی، اقدامات مسئولین، شورای عالی باغستان و جلسات مختلف هم دردی از حال باغستان دوا نکرد و تن رنجور آن هر روز  بی روح‌تر می‌شود.

مسئولان قزوین باغستان سنتی را به امان خدا رها کرده‌اند

محمود داروان در این باره در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در قزوین گفت: جلساتی که تاکنون برای صیانت از باغستان سنتی و جلوگیری از تخریب و تغییر کاربری آن برگزار شده در حد حرف و سخن باقی مانده، واقعیت این است که هیچ نهادی در شهر و استان قزوین برنامه‌ای عملی برای ساماندهی جامع و پایدار باغستان سنتی قزوین ارائه نکرده است و صرفا به برگزاری جلسات متعدد بسنده شده است.

مدیر سازمان مردم نهاد جنبش سبز باغستان با اشاره به خطرات جدی رها سازی و تغییر کاربری برای باغستان سنتی عنوان می‌کند: براساس اسناد موجود باغستان در سده‌های گذشته حدود 6 هزار هکتار بوده که امروز از این میزان تنها سه هزار هکتار باقی مانده که 2 هزار و 784  هکتار آن در سال 1393به ثبت ملی رسیده است.

وی عنوان کرد: اگر هر فردی مدعی است که با برگزاری جلسات، روند تغییر کاربری را کند کرده باید در عمل نشان دهد که برای احیا، حفاظت و بهره‌برداری پایدار در باغستان چه اقداماتی انجام داده  و چه نتایجی حاصل شده است ، به کدام نیازهای باغستان مانند امنیت و آب پایدار و اعطای تسهیلات و بسته های حمایتی چهت تحقق تولید اقتصادی پاسخ داده شده است.

این فعال حوزه باغستان سنتی قزوین ادامه داد: تنها موردی که در عمل برای حفاظت از باغستان انجام شد، اقدام دستگاه قضای استان جهت توقف ساخت سد لاستیکی است، این سد بنا بود روی رودخانه ارنجک که 900 هکتار از باغستان را آبیاری می‌کند ساخته شود و مسئولین شهرداری سابق و شورای شهرو استانداری و آب منطقه‌ای هم به شدت با  ساخت بند لاستیکی بروی رودخانه ارنجک با وجو خشکسالی های مکرر و تغییر اقلیم و نیاز باغستان به حق آبه خود کاملا  موافق بودند.

وی درباره نقش و اقدامات صورت گرفته از طرف میراث فرهنگی گفت: میراث فرهنگی علی‌رغم اینکه پس از ثبت ملی عملا تولیت باغستان را به عهده دادر در عمل اقدامات شفاف و اثر گذاری  را در جهت مقابله با تغییر کاربری ها و تخریبها ،احداث جاده و پل داخل باغستان و رود دره باراجین و یا نفی احداث سد لاستیکی بروی رودخانه ارنجک و بویژه بستر سازی های امنیت آفرین به منظور تحقق تولید اقتصادی و حمایت از باغستان و باغداران تا کنون متاسفانه نشان نداده است.

مشکل باغستان با حضور باغداران حل و فصل می‌شود

یکی از باغدارهای قزوین هم در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در قزوین با اشاره به اهمیت و جایگاه باغستان سنتی قزوین می‌گوید: باغستان سنتی قزوین در سال 93 به ثبت ملی رسید، شورای عالی باغستان هم با 9 عضو و به ریاست استاندار قزوین از سال‌های گذشته تشکیل شده، اصل وجود این شورا، اتفاق خوبی بود؛ اما جلسات آن منظم نبوده و مصوبات آن پیگیری و انجام نمی‌شود.

بابوک ادامه می‌دهد: آب باغستان وابسته به پنج رودخانه است که با توجه به شرایط اقلیمی آب آن‌ها کاهش پیدا کرده، با وجود این آب در بالا دست برداشت می‌شود، باید به این نکته توجه داشت که در باغستان سنتی قزوین با توجه به اقلیم منطقه بادام و پسته که محصولاتی کم آب‌بر هستند کشت می‌شده؛ اما امروز در مناطق بالا دست محصولاتی که به آب زیاد نیاز دارند کشت می‌شوند و به آب باغستان دست اندازی می‌کنند؛ این درحالی است که برای تخصیص آب باغستان تومار 700 ساله وجود دارد.

او با بیان اینکه قزوین آب دارد اما مدیریت آب ندارد عنوان می‌کند: وقتی حمایتی صورت نمی‌گیرد و باغدار عاصی می‌شود به اجبار به تغییر کاربری روی می‌آورد، همچنین شهر امنیت باغستان را از بین برده و به محلی برای حضور معتادان تبدیل شده است و در مجموع همه حمایت‌ها در حد حرف بوده است.              

این باغدار قزوینی تاکید می‌کند: باغستان با سایر عرصه‌های کشاورزی و باغ‌های ردیفی هکتاری قابل مقایسه نیست و از این رو باید تصمیماتی که درباره آن گرفته می‌شود با حضور خبره‌های باغدار باشد چرا که این افراد هستند که این پهنه را تا این امروز زنده نگه داشته‌اند؛ در واقع کار باغستان با مشورت باغداران قابل حل و فصل است.

او ادامه می‌دهد: از حضور باغداران صحبت می‌شود؛ اما در عمل شاهد آن نبوده‌ایم، در  جلسه صیانت از باغستان سنتی که تیر ماه سال گذشته با حضور مسئولان دستگاه قضای استان برگزار شد بر ارائه برنامه‌های میراث فرهنگی در اسرع وقت تاکید شد، چرا که از سال 93 تا کنون برنامه خاص عملی صورت نگرفته و چند معمار و شهرساز در شورای فنی میراث فرهنگی برای باغستان برنامه نوشتند و شاهد حضور باغداران نبودیم.  

این باغدار قزوینی بیان می‌کند: باید باغستان به گذشته خود برگردد و اقتصاد پویا داشته باشد و درصورت تامین آب پایدار و امنیت، حتی باغ‌های حومه شهر قابل احیا است.

او درباره تاثیر باغستان سنتی قزوین در تغذیه آبخوان و جلوگیری از فرونشست زمین می‌گوید: باغستان 12 هزار چاله باغ است و در زمان وقوع سیلاب مانند یک سد پنهان برای قزوین عمل می‌کند، ضمن اینکه به دلیل داشتن خاک نفوذ پذیر به تقویت آبخوان و جلوگیری از فرونشست زمین کمک می‌کند.

بابوک عنوان می‌کند: آب شرب قزوین از طریق آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود و باغستان در تغذیه منابع آب‌های زیرزمینی موثر است؛ اما شاهد افزایش برداشت از آب‌های زیرزمینی هستیم، اخیرا هم سه حلقه چاه جدید در محدوده باغستان حفر شد و همین امور باغستان را با تهدید مواجه کرده چرا که عمر باغستان به آبخوان آن بستگی دارد، باغستان هرزآب‌ها و آب باران را از طریق تغذیه ابخوان به آب قابل شرب تبدیل می‌کند انتظار داریم برای حفظ جان باغستان و در رده بعدی تامین آب شرب از آب کانال به باغستان تخصیص دهند.

ثبت ملی باغستان تاثیری در صیانت از آن نداشته

در مرداد ماه سال گذشته در جلسه صیانت از باغستان سنتی قزوین که با حضور مسئولین دستگاه قضا برگزار شده بود به موضوع سند ضوابط حریم باغستان سنتی اشاره شده بود و معاون پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان عنوان کرده بود که سند ضوابط حریم باغستان سنتی قزوین دارای جامعیت و شفافیت باشد تا با استفاده از آن بتوان از حریم باغستان محافظت کرد.

دادستان عمومی و انقلاب قزوین هم در این باره گفته بود: باغستان سنتی قزوین از سال 93 ثبت ملی شده؛ اما تا کنون اقدام موثری در راستای صیانت از آن صورت نگرفته و حتی روند تخریب آن سرعت گرفته است.

از نظر این مقام قضایی استان سند ضوابط باغستان که توسط میراث فرهنگی و گردشگری استان تدوین شده باید به گونه‌ای باشد تا در آینده مانع وقوع جرم و آسیب باشد و بتوان از آن بعنوان نقشه راه استفاده کرد.

تغییر کاربری‌ها مورد پیگیری قرار گرفته

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قزوین در این باره در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در قزوین گفت: برای هر اثری که به ثبت ملی می‌رسد دسته‌ای از ضوابط ابلاغ می‌شود، در طرح تفصیلی باغستان هم شرح وظایف تمام عواملی که درگیر باغستان هستند که عمده آن‌ها را باغداران تشکیل می‌دهند در کنار سایر دستگاه‌های مسئول تدوین می‌شود که این طرح در دست تهیه است.

علیرضا خزائلی ادامه می‌دهد: باغستان متعلق به باغداران است و بخش عمده آن به نظامات اجتماعی داخل باغستان مرتبط است که باید در اراده و اختیار خود باغداران باشد، در واقع میراث فرهنگی در رابطه با باغستان اقدام اجرایی ندارد و امور اجرایی در اختیار خود باغداران است.

وی درباره تغییر کاربری‌ها در عرصه باغستان هم عنوان می‌کند: تاامروز هر تغییر کاربری که به ما مخابره شده یا در دادگاه در حال رسیدگی است و یا مجوزهای قانونی آن اخذ شده است.

این مسئول درباره یکی از مهم‌ترین نیازهای باغداران می‌گوید: آب یکی از مهمترین موضوعاتی است که باغداران مطرح می‌کنند و امیدواریم به‌رغم اینکه در منطقه دارای تنش آبی هستیم با ر اهکارهای خلاقانه این موضوع حل شود.

او درباره طرح‌های گردشگری در باغستان هم می‌گوید: طرحی که اداره کل مراث فرهنگی مجری آن باشد برای باغستان نداریم، خود باغستان دارای اقتصاد پویا است و نیازمند چیز دیگر و طرح‌های گردشگری نیست.