مدیرعامل مرکز زنان سرزمین خورشید درگفت‌وگو با ایلنا:
مسئولان نگرانند با حمایت از زنان ویژه در مظان اتهام قرار گیرند/زنان آسیب‌دیده دارای فرزند، سرپناه ندارند
مدیرعامل مرکز زنان سرزمین خورشید با تاکید بر ضرورت ایجاد خانه‌هایی برای نگهداری از زنان بی‌سرپناه دارای فرزند گفت: گاهی مسئولان این احساس خطر را دارند که با خدمت به زنان بی‌سرپناه مورد اتهام قرار گیرند که از زنان دارای روابط جنسی پرخطر حمایت می‌کنند.
لیلا ارشد در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره وضعیت و نیازهای زنان کارتنخواب با بیان اینکه مددسرا یا گرمخانه‌ای که زنان کارتنخواب را در تعداد زیاد پذیرش کند، سراغ ندارم؛ گفت: اما در تهران خوابگاه‌هایی برای این زنان وجود دارد که در حال حاضر سه مورد از آنها را می‌شناسم. این مراکز به زنان خدمات کاهش آسیب ارائه می‌دهند. همچنین از زنانی که تمایل دارند، شب را در این خوابگاه‌ها بگذرانند؛ نگهداری می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه تعداد زنان نیازمند به چنین خدماتی بسیار بیشتر از تعدادی است که در این خوابگاه‌ها پذیرش می‌شوند، ادامه داد: زنان بی‌سرپناه شب را در این خوابگاه‌ها گذرانده، استحمام کرده، غذایی ساده می‌خورند و صبح را در خارج از این مراکز می‌گذرانند.
ارشد افزود: خوابگاه با گرمخانه فرق دارد. گرمخانه‌ها معمولا حالت اردوگاهی دارند و تعداد زیادی از افراد بی‌سرپناه را پذیرش می‌کنند، در حالی که برای زنان حضور در چنین اماکن شلوغی چندان مناسب نیست و تجربه نشان داده که نگهداری از زنان در تعداد بالا و به صورت اردوگاهی می‌تواند برای اهالی محل و گردانندگان، سازمان‌های حمایتی و خود زنان مشکلاتی را ایجاد کند.
نگهداری اردوگاهی از زنان بی‌سرپناه تجربه‌ای ناموفق
مدیرعامل زنان سرزمین خورشید خاطرنشان کرد: در نگهداری‌های اردوگاهی موفقیت زیادی نصیب زنان نمی‌شود، چرا که آنان مجبورند؛ صبح بدون هیچ گونه تخصص و اشتغالی دوباره به جامعه بازگردند، این در حالی است که برای تامین معاش و زندگی خود راهی ندارند. یک مرد می‌تواند؛ برای امرار معاش بارکشی یا زباله‌گردی کند، اما حقیقتا زنان نسبت به مردان محدودیت‌های بیشتری برای کسب درآمد دارند.
وی با اشاره به طرح پیشنهادی خود مبنی بر ایجاد خانه‌هایی برای نگهداری و آموزش زنان بی‌سرپناه دارای فرزند، اظهار کرد: وقتی زنان در خانه‌ای در تعداد کم پذیرش شوند و رفت و آمدها به صورت معمولی انجام شود و شرایطی برای زنان فراهم شود که اموری همچون نظافت، آشپزی، خرید و... را خودشان انجام دهند، نتایج بسیار بهتری دارد.
ارشد تصریح کرد: زندگی در چنین خوابگاه‌هایی زمینه‌ساز تغییر رفتار این گروه شده و موجب می‌شود؛ زنان از رفتار کارتن‌خوابی و بی‌هویتی تغییر رویکرد داده و هویت خود را بازیابی کنند.
ضرورت نگهداری از مادران و فرزندان بی‌سرپناه در مراکز خاص
وی با اشاره به بارداری در زنان کارتنخواب بیان کرد: نمی‌توان آنها را در اماکنی شلوغ که زنان با فرزندانشان زندگی می‌کنند؛ نگهداری کرد، اما اگر چنین پانسیون‌هایی برای زنان بی‌سرپناه دارای فرزند در نظر گرفته شود، کودکان آنها می‌توانند در امنیت به سر برده و مادران نیز مسئولیت نگهداری از خانه و امور خانه‌داری همچون پخت و پز را برعهده می‌گیرند.
مدیرعامل زنان سرزمین خورشید اضافه کرد: در چنین شرایطی می‌توانیم؛ زنان را برای داشتن زندگی متعارف و معمولی آماده کنیم. مددسرا یا گرمخانه برای افرادی که به دلیل فقر، اعتیاد یا مهاجرت‌های حساب‌نشده از شهرستان می‌آیند، مناسب است اما برای زنان دارای فرزند این اماکن مناسب نیست و بهتر است برای این زنان خانه‌هایی مخصوص در نظر گرفته شود که آنان در این خانه‌ها توسط مددکار و روانشناس کسب مهارت کرده و بیاموزند که چگونه به عنوان یک فرد معمولی در جامعه زندگی کنند.
حمایت‌های صورت گرفته در مددسراها کافی نیست
ارشد با تاکید براینکه حمایت‌های انجام شده در مددسراها موقتی و مقطعی بوده و برای زنان کافی نیست، اضافه کرد: زنان نیازمند خدمات درمانی و بهداشتی هستند و خانه‌های پیشنهادی مذکور می‌توانند خانه‌های موقت باشند که زنان بعد از شش ماه تا یک سال زندگی در آن مهارت‌آموزی داشته و برایشان اشتغال ایجاد شده و در نهایت به عنوان یک شهروند به زندگی عادی بازگردند و جای خود را به نفر بعدی دهند.
وی تصریح کرد: اگر مادران آسیب‌دیده در پناه‌گاه‌های کوچک 10 یا 12 نفره توانمند شده و یاد بگیرند؛ چگونه دوباره به جامعه بازگردند، می‌توانند ثبات یافته و برای فرزندانشان مفید باشند. در حقیقت زنان باید در چنین خانه‌هایی مادری کردن را بیاموزند.
وجود فرزند، انگیزه‌ای برای کنار گذاشتن رفتارهای پرخطر
این مددکار اجتماعی با بیان اینکه معمولا افرادی که به کارتن‌خوابی و اعتیاد کشیده می‌شوند، به دلیل خراب کردن تمامی پل‌های پشت سرشان شرایط سختی را تجربه می‌کنند، اظهار کرد: چنین افرادی مهارت‌های اجتماعی را نیاموخته‌اند، زیرا وقتی فرد در خانواده نابسامان که از مشکلات اعتیاد، طلاق، قاچاق یا بی‌سرپناهی رنج می‌برد، پرورش می‌یابد نمی‌تواند، مهارت‌های رسمی و غیررسمی والدی را بیاموزد و در آینده نمی‌تواند، والد مناسبی باشد.
وی خاطرنشان کرد: افراد پرورش یافته در خانواده به طور غیررسمی از طریق والدین‌شان مهارت‌آموزی می‌کنند، چرا که متاسفانه در کشور ما شیوه‌های فرزندپروری به جوانان آموزش داده نمی‌شود. بنابراین ما به شکل غیررسمی از پدر، مادر یا معلم خود می‌آموزیم.
ارشد گفت: اگراین گروه از زنان در خانه‌های کوچک که توجه محله را جلب نمی‌کند فرزندانشان را بزرگ کنند و از حمایت‌های مشاوره‌ای بهره‌مند شده و زندگی متعارفی داشته باشند، به تدریج خواهند توانست به این سبک زندگی ادامه دهند.
مدیر عامل زنان سرزمین خورشید تصریح کرد: در حال حاضر اگر مادری به همراه فرزند خود بی‌سرپناه باشد، هیچ سرپناه یا خانه میان‌راهی وی را به همراه کودکش نمی‌پذیرد و در نتیجه مادر مجبور می‌شود فرزند خود را به بهزیستی بسپارد که کار چندان راحتی نیز نیست. به علاوه معمولا مادر تمایل دارد، از فرزندش محافظت کند و نمی‌خواهد از وی جدا شود.
وی با تاکید براینکه بسیاری از زنان کارتنخواب و معتاد زمانی که صاحب فرزند می‌شوند، سعی می‌کنند؛ رفتارهای پرخطر خود را به تدریج کم کرده و تلاش کنند تا مادران مناسبی باشند، گفت: این زنان دوست ندارند؛ فرزندانشان مشکلات آنان را تجربه نکنند. این در حالی است که مادر بی سرپناهی که آرزوی داشتن زندگی سالم و پرورش فرزند خود را دارد، بدون داشتن سرپناه نمی‌تواند این کار را انجام دهد.
کودک برای داشتن آینده‌ای سالم نیاز به امنیت دارد
ارشد افزود: اگر نهادهای حمایتی و مسئول بپذیرند که ضروری است؛ برای چنین مادرانی سرپناه فراهم شود کودکان آنها می‌توانند؛ در محیطی امن، فارغ از مشکلاتی نظیر مورد تعرض قرار گرفتن توسط سایر افراد کارتن خواب یا قاچاقچیان یا آسیب دیدن توسط حیوانات زندگی کنند.
این مددکار اجتماعی با بیان اینکه کودک با زندگی کردن در محیط امن می‌تواند در آینده زندگی سالمی داشته باشد، چرا که یکی از نیازهای بشری امنیت است، اظهار کرد: کودکانی که به دلیل بی‌سرپناهی مادر در خیابان‌ها زندگی می‌کنند، معمولا دچار مشکلات عدیده‌ای می‌شوند، چنانکه از نیازهای اولیه مانند غذا، پوشاک و محیط خواب مناسب محروم بوده و همچنین از امنیت، حریم خصوصی و حفظ فیزیک بدن‌شان عاجزند.
وی با تاکید براینکه معمولا کودکان دارای مادر بی‌سرپناه در معرض همه نوع آزار جسمی، جنسی، عاطفی، اجتماعی و روانی هستند، تصریح کرد: نتیجه این موضوع آن است که در آینده با گروهی مواجه خواهیم شد که آنان نیز از یک زندگی سالم برخوردار نیستند. معمولا این کودکان در پارک‌ها و خیابان‌ها شب را به صبح می‌رسانند یا در بهترین حالت در کنج فضاهای بسته و کوچکی که آنها را از هیچ آسیبی مصون نمی‌دارد، زندگی‌می‌کنند. حتی در مواردی این کودکان دزدیده شده و مشخص نیست، در چه شرایطی به سر برده و چه آینده‌ای برایشان رقم می‌خورد.
کودکان خماری که مخدر مصرف نمی‌کنند
ارشد ادامه داد: کودکانی که در پارک‌ها و خیابان‌ها بزرگ می‌شوند، به هیچ وجه امیدی برای داشتن کودکی و نوجوانی سالم نخواهند داشت و شرایط بسیار سختی را تجربه می‌کنند. گاهی کودکان به همراه مادران خود در اتاق‌هایی کوچک شب را به صبح می‌رسانند که در آن اتاق تعداد زیادی زن و مرد که هیچ نسبتی با هم ندارند می‌خوابند و مواد مصرف می‌کنند.
مدیر عامل زنان سرزمین خورشید افزود: زندگی در این اتاق‌ها برای کودکان عدم امنیت، تعرض و نبود هوا و غذای مناسب را به دنبال دارد. بسیاری از کودکانی که در چنین اتاق‌هایی زندگی می‌کنند، اصطلاحا «بخوری» می‌شوند، یعنی این کودکان مصرف‌کننده نیستند، اما به دلیل دود و بخور ناشی از مصرف مواد مخدر در اطراف‌شان به این مواد وابسته شده و درد و فشار ناشی از نیاز به مخدر را در خود احساس می‌کنند.
وی با بیان اینکه گاهی مادری که وضعیت مناسبی ندارد و مصرف‌کننده مواد مخدر و محرک است، برای آرام کردن و خواباندن کودک خود از متادون یا سایر مخدرها و محرک‌ها استفاده می‌کند، عنوان کرد: در چنین شرایطی مادر نیز همچون فرزند خود از سرما، گرما، گرسنگی و ... در رنج است و این عمل را راهکاری برای آرام کردن کودک خود می‌داند، اما اگر مادر تحت درمان قرار گرفته و با فرزندش در اماکن امن به سر برد، فرزند او نیز از شرایط مناسبی برخودار خواهد شد.
برخی زنان به دلیل سرریز فقر کارتنخواب می‌شوند
این مددکار اجتماعی تاکید کرد: برای اینکه زنان در تعداد کم و به همراه فرزندانشان در یک مکان امن نگهداری شوند، باید با نگاه کارشناسانه یک مددکار اجتماعی انتخاب شوند.
وی ادامه داد: زنانی برای زندگی در این پانسیون‌ها باید انتخاب شوند که مصرف‌شان را قطع کرده باشند، اما به دلایل مختلف بی‌سرپناه باشند.
ارشد با اشاره به اینکه مشاهدات نشان می‌دهد که برخی از زنان کارتنخواب به دلیل سرریز شدن فقر کارتن خواب شده‌اند، افزود: برخی مواقع فرد به دلیل فقر و زیادشدن هزینه‌ها شرایط زندگی‌اش تغییر می‌کند و به مناطق آسیب‌زای شهر نقل مکان می‌کند واگربخواهیم؛ چنین زنانی را به همراه فرزندانشان در یک مکان امن نگهداری کنیم، ضروری است؛ یک مددکار یا روانشناس در کنارشان باشد و به مسائل آنان رسیدگی کند.
وی درباره طرح نگهداری از مادران بی‌سرپناه در اماکن امن گفت: برای اجرایی شدن این طرح ابتدا باید مادران دارای فرزند ارزیابی شده و بعد در کنار سایر مادران در پانسیون‌ها نگهداری شوند.
مدیرعامل زنان سرزمین خورشید درباره واکنش مسئولان نسبت به اجرای این طرح گفت: هر چند مسئولان از این طرح استقبال می‌کنند، اما برای اجرای آن مسائلی همچون کمبود بودجه و امکانات را مطرح می‌کنند، لذا تاکنون اقدامی در این جهت صورت نگرفته است.
زنان انگ و تبعیض را تجربه می‌کنند
وی درباره تفاوت نگاه‌ها به زنان و مردان کارتنخواب اظهار کرد: متاسفانه در نگاه مسئولان نوعی تفاوت میان زنان و مردان وجود دارد و خدمت به مردان برایشان راحت‌تر است. به همین دلیل می‌گوییم؛ زنان انگ و تبعیض را تجربه می‌کنند و این موضوع در همه رده‌ها وجود دارد.
ارشد تاکید کرد: کار کردن برای زنان سخت‌تر است و مشکلات بیشتری به همراه داد و گاهی برخی مسئولان این احساس خطر را دارند که با خدمت به زنان بی‌سرپناه مورد اتهام قرار گیرند که از زنان دارای روابط جنسی پرخطر حمایت می‌کنند.
این مددکار اجتماعی با یادآوری تاسیس اولین مرکز DIC (مراکز کاهش آسیب اعتیاد) برای زنان در سال 85 این عمل دولت وقت را رفتاری جسورانه و اقدامی بزرگ خواند و خاطرنشان کرد: امروز انتظار این است که این روند ادامه پیدا کند، به این معنا که اگر در آن زمان نیاز به سرپناه‌های گذری احساس می‌شد، امروز باید برای زنانی که اعتیاد را کنار گذاشته و علیرغم داشتن فرزند بی‌سرپناه هستند، چاره‌ای اندیشیده شود.
وی گفت: مشکلاتی که زنان دارند؛ هزینه‌های زیادی را بر دوش دولت می‌گذارد، به عنوان مثال وقتی یک مادر طی ارتباط‌های پرخطر ناشی از زندگی در شرایط نامساعد دچار HIV شده و کودکی با همین بیماری و یا کودکی معلول از وی متولد می‌شود، هزینه‌های آن باید توسط دولت تامین شود که این هزینه‌ها در حقیقت باری به دوش دولت است.
خدمت‌رسانی به زنان آسیب‌دیده سخت‌تر است
ارشد با بیان اینکه گاهی درک موقعیت و همدلی را در مسئولان می‌بینم، تصریح کرد: مسئولان این نیاز را احساس می‌کنند که باید از زنان آسیب‌دیده حمایت شود، اما نگرانی‌هایی دارند که سبب می‌شود، بیشتر احتیاط کرده و همه جوانب را در نظر بگیرند. در این میان خدمت به مردان راحت‌تر است و نگهداری از زنان بسیار مشکل‌تر و نیازمند احتیاطی بیشتر است. چرا که می‌تواند؛ مخالفت‌هایی را در سطح محله یا جامعه ایجاد کند.
وی ادامه داد: وقتی زنان به زنان خدمت می‌کنند، باز هم شرایط سخت‌تری را از طرف جامعه تجربه می‌کنند و این مسئله گویای این واقعیت است که ما زنان همواره شرایط مشکل‌تری را تجربه می‌کنیم.
مدیرعامل زنان سرزمین خورشید در بخش دیگری از سخنان خود درباره رویکرد مسئولان امور زنان در بدنه حکومت نسبت به موضوع زنان آسیب‌دیده عنوان کرد: این گروه از مسئولان نگاه‌های متفاوتی نسبت به موضوع زنان آسیب‌دیده دارند، مثلا برخی از آنها نگاه‌های غیرمنطقی نسبت به حل مشکلات این از زنان دارند در حالی که این نگاه درست نیست و در مقابل مولاوردی معاون امور زنان ریاست جمهوری نگاهی بسیار مناسب، واقعی و انسانی به مسائل زنان دارد.
این مددکار اجتماعی تصریح کرد: افرادی در قوای مختلف وجود دارند که از مشکلات زنان کارتون خواب دور هستند و نگرانی‌هایی که در مسئولان مرد در خصوص حمایت از زنان کارتون خواب وجود دارد، در مسئولان زن نیز دیده می‌شود، اما خوشبختانه در این زمینه تلاش‌هایی نیز وجود دارد.
پیشرفت درخصوص مسائل زنان کارتنخواب میلی‌متری است
وی با اظهار خرسندی از اینکه می‌بینم و می شنوم که برخی مسئولان مشکلات زنان آسیب دیده را باور دارند و درک می‌کنند، گفت: هر چند پیشرفت‌های ما در این زمینه میلی‌متری است، اما این پیشرفت وجود دارد و امیدوارم این موضوع تاثیر خوبی بر کاهش آسیب‌ها بگذارد.
ارشد با تاکید بر اینکه علاوه بر مهارت آموزی، ایجاد اشتغال برای زنان آسیب‌دیده ضروری است، تاکید کرد: باید در خصوص ایجاد اشتغال برای آنان فکری شود و حتی لازم است؛ علاوه بر حمایت‌های اجتماعی، آموزشی، روانشناسی و درمانی حمایت‌هایی همچون خدمات دندانپزشکی و چشم پزشکی که ظاهر این زنان را آماده ورود به اجتماع کند، نیز ارائه شود. ما مشاهده کردیم؛ زنانی که در شرایط بهتری قرار گرفتند، توانستند زندگی بهتری داشته باشند.
این مددکار اجتماعی تاکید کرد: ما افرادی را می‌شناسیم که جزو سخت‌ترین و پرمسئله‌ترین‌ها بودند، بطوریکه فکر می‌کردیم؛ هیچ گاه شرایط آنان تغییری نمی‌کند، اما زمانی که به آنها آموزش داده شد، شرایط زندگی خود و فرزندانشان بهبود یافت و تبدیل به انسان‌هایی موفق در جامعه شدند.
چرخه آسیب‌های اجتماعی باید بشکند
وی با تاکیدبر اینکه چرخه آسیب باید بشکند، افزود: زیرا کودکی که در آسیب بزرگ می‌شود، خود دچار آسیب شده و آینده‌ای ناسالم خواهد داشت. زمانی که زندگی بسیاری از زنان آسیب دیده را بررسی می‌کنیم مشاهده می‌شود؛ بسیاری از آنان در همان شرایطی بزرگ شده‌اند که امروز در آن قرار دارند و اگر به این موضوع رسیدگی نشود، کودکان آنان نیز همین زندگی را تجربه خواهند کرد.
ارشد خاطرنشان کرد: اگر نتوانیم به موقع نیازهای افراد را برآورده کرده و خدمات لازم را به آنها ارائه دهیم، چیزی نمی‌آموزند و مهارتی برای زندگی در جامعه ندارند و در نتیجه دچار آسیب می‌شوند، اما اگر امروز به این مادران رسیدگی شود، قطعا فرزندان آنان زندگی بهتری را تجربه خواهند کرد.
لزوم آموزش به زنان بی‌سرپرست برای کنترل باروری
این مددکار اجتماعی در پایان درباره وضعیت کودکان دارای معلولیت شدید متعلق به مادران بی‌سرپناه اظهار کرد: گاهی مادران این کودکان را نمی پذیرند و ناگزیر به بهزیستی سپرده می‌شوند، اما اگر چنین زنانی در مراکز خاص، مهارت کنترل باروری خود و نحوه مراقبت از خود را بیاموزند، تولد نوزادان معلول کاهش خواهد یافت و در نتیجه از هزینه‌های دولت کاسته خواهد شد.
