در گفتوگو با ایلنا مطرح شد:
جامعه علمی ایران در مسیر یک دگرگونی تازه؛ علم از سایه مردسالاری بیرون میآید
رییس انجمن جامعهشناسی ایران گفت: انتخاب یک زن به ریاست این انجمن نشان میدهد که جامعهی علمی ایران بهتدریج از بازتولید الگوهای مردسالارانه فاصله میگیرد و توانمندی، تجربه و برنامه را معیار اصلی واگذاری مسئولیت میداند.
«شیرین احمدنیا» رییس انجمن جامعهشناسی ایران و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفتوگو با خبرنگار ایلنا در پاسخ به این سوال که انتخاب شما به عنوان نخستین زنی که به ریاست انجمن جامعهشناسی ایران رسیده است، چه تحولاتی را در سطح جامعه و نیز در سطح نخبگانی و دانشگاهی کشور نشان میدهد؟ گفت: انتخاب یک زن برای این مسئولیت بیش از آن که به یک فرد بازگردد، نشانهی تحول تدریجی در فرهنگ دانشگاهی و نخبگانی کشور است.
وی افزود: این انتخاب نشان میدهد که جامعهی علمی ایران به تدریج از بازتولید الگوهای مردسالارانه فاصله میگیرد و توانمندی، تجربه و برنامه را معیار اصلی واگذاری مسئولیت میداند. در سطح جامعه نیز این اتفاق، بازتابی از افزایش مطالبهگری زنان، گسترش حضور آنان در عرصههای حرفهای و تقویت باور به شایستگی و حق آنان برای مشارکت در سطوح تصمیمگیری است. به بیان دیگر، این انتخاب بخشی از یک روند بزرگتر است؛ حرکت به سوی رهبریهای متکثر، دموکراتیکتر و مبتنی بر برابری فرصتها.
او در پاسخ به این سوال که انجمن جامعهشناسی با ریاست شما که سالها در فضایی نابرابر و مردانه مشغول به فعالیت در زمینهی علوم اجتماعی بودید، قرار است چه تفاوتی با گذشتهی خود داشته باشد؟ اذعان کرد: من باور دارم که تغییر افراد بهتنهایی کافی نیست، اما تغییر رویکردها میتواند مسیر انجمن را دگرگون کند. هر چند باید تاکید کنم اینطور نبوده است که در دورههای اخیر انجمن، سلطهی فضای مردانه قابل مقایسه با فضای حاکم بر دانشگاهها باشد.
بهره گیری از پژوهشگران در شهرستانها
احمدنیا اضافه کرد: انجمن، نماینده جامعهمدنی ایران است که رفتهرفته برابرگرایانهتر شده است. با اینحال، آنچه قصد دارم در دوره جدید بیش از پیش پی بگیرم عبارتاند از: تقویت فضای مشارکتی و حضور مؤثر زنان و نسل جوان در کمیتهها، گروهها و کارگروهها، گشودن انجمن به روی صداهای کمشنیدهشده؛ از پژوهشگران شهرستانها تا گروههای اجتماعی که در روایت رسمی علوم اجتماعی کمتر به آنها پرداخته شده است، افزایش شفافیت در تصمیمگیریها و تقویت فرهنگ پاسخگویی.
به عدالت علمی متعهد می شویم
وی در ادامه گفت: پلسازی بین جامعه علمی و جامعهی عمومی؛ یعنی این که انجمن نه فقط محل بحثهای نظری، بلکه نهادی مداخلهگر در مسائل اجتماعی باشد و در نهایت، توجه جدی به نابرابریهای جنسیتی، طبقاتی و منطقهای در عملکرد انجمن و انجمنیها نیز از مواردی است که میخواهم در این دوره پیگیری کنم. هدف این است که انجمن جامعهشناسی نه فقط از نظر ساختاری، بلکه از نظر نوع نگاه نیز بیش از پیش به نهادی شمولگرا، حساس به مسائل اجتماعی و متعهد به عدالت علمی تبدیل شود.
او در پاسخ به این سوال که به نظر شما نقش علوم اجتماعی در حل مسائل و شناخت بحرانهای فعلی کشور چیست و علوم اجتماعی در این مسیر با چه چالشهایی در درون خود، روبهرو است؟ توضیح داد: علوم اجتماعی امروز بیش از هر زمان دیگر نقش ضروری در درک مسائل ایران دارد. پیچیدگی بحرانهایی چون مهاجرت نخبگان، نابرابری، فقر، تغییرات نسلی، بیاعتمادی اجتماعی و مسائل شهری، بدون اتکا به دادههای معتبر و تحلیلهای جامعهشناختی قابل فهم و مدیریت نیستند.
حمایت کم نهادها از تحقیقات اجتماعی
عضو هیات علمی دانشگاه علامه در ادامه عنوان کرد: نقش اصلی علوم اجتماعی، تولید شناخت دقیق، مستقل و مبتنی بر واقعیت و فراهم کردن ابزارهایی برای سیاستگذاری عادلانهتر و مؤثرتر است. اما چالشها نیز کم نیستند. به عنوان مثال در زمینه محدودیت دسترسی به دادههای معتبر و شفاف، کمبود حمایت نهادی از تحقیقات اجتماعی، حاشیهنشینی علوم انسانی در سیاستگذاری، فشارهای ساختاری که استقلال دانشگاه و پژوهش را تضعیف میکنند با چالشهای زیادی روبهرو هستیم.
وی در ادامه بیان کرد: تا حدی هم نابرابریهای درونی خودِ اجتماع علمی و در نهایت از شکاف نسلی گرفته تا نابرابری جنسیتی و مرکز–پیرامون برای علوم اجتماعی مشکلساز هستند. برای اثرگذاری بیشتر، علوم اجتماعی باید این چالشها را بشناسد و درصدد اصلاح سیاستگذاری و رویههای اجرایی باشد.
او در پاسخ به این سوال که با توجه به گردهمایی انجمن جامعهشناسی به مناسبت هفتهی علوم اجتماعی با محوریت نقد خویشتن و توجه به اقسام مختلف نابرابری در فضای علوم اجتماعی کشور، هدف از برگزاری آن چیست و چطور میتواند به تقویت تأثیرگذاری علوم اجتماعی در حل مسائل کشور کمک کند؟ تصریح کرد: هدف اصلی این گردهمایی، بازاندیشی در وضعیت خودِ علوم اجتماعی ایران است. ما نمیتوانیم درباره نابرابری، حاشیهنشینی یا مشارکت اجتماعی سخن بگوییم اما در درون فضای علمی خود با بازتولید همین نابرابریها مواجه باشیم.
تجربیات و دغدغهها باید در فضای برابر شنیده شوند
رییس انجمن جامعهشناسی ایران در ادامه گفت: این نشستها سه کار مهم انجام میدهند؛ ساختارهای درونی علوم اجتماعی از شیوه تولید دانش تا توزیع فرصتها را نقد میکنند، به ایجاد گفتوگوی بینرشتهای و بیننسلی ایجاد میپردازند، تا تجربیات و دغدغهها در یک فضای برابر شنیده شوند، ارتباط علوم اجتماعی با جامعه را تقویت و مباحث نظری را به تحلیلها و پیشنهادهای قابل استفاده برای نهادهای عمومی، سیاستگذاران و مردم تبدیل میکنند.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در آخر تاکید کرد: از طریق این نقد خویشتن، علوم اجتماعی میتواند اعتبار، شفافیت و قدرت اقناع بیشتری پیدا کند و در نتیجه مؤثرتر در حل مسائل کشور ایفای نقش کند. به بیان دیگر، این گردهمایی تلاشی است برای اینکه بگوییم: اصلاح جامعه، بدون اصلاح نهادهایی که درباره جامعه مطالعه میکنند، ممکن نیست.
