مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی در گفت‌وگو با ایلنا:
برای توانمندسازی استادانِ دانشگاه باید تدبیرهای جدی بیندیشیم/ افت کیفیت در آموزش و پرورش به آموزش عالی هم سرایت می‌کند
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم گفت: اگر برای مثال کیفیت ریاضی در آموزش و پرورش پایین بیاید نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم کیفیت ریاضی در آموزش عالی بالا برود. این‌ها با هم همخوانی ندارند. ما باید آموزش را به‌عنوان یک کل واحد ببینیم و همه نقش خود را با توجه به نیاز ایفا کنند.
«رضا نقی‌زاده» مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره توسعه رشته‌های راهبردی در کشور بیان کرد: تفاوت رشته‌های راهبردی با سایر رشته‌ها در این است که تأثیرات جدی بر اقتصاد و صنعت کشور در آینده دارند؛ یعنی جامعه تحت تأثیر آن‌ها قرار می‌گیرد. مثلاً درمورد هوش مصنوعی همه ما این را می‌دانیم که تمام ابعاد جامعه و ابعاد فنی تحت تأثیر آن قرار می‌گیرند و مسئله‌ای است که آینده کشور به آن متصل است.
وی ادامه داد: فناوری‌های زیستی، سایبر سکیوریتی (امنیت دیجیتال)، علوم شناختی و... همگی مسائلی بسیار مهم و حیاتی هستند. ما در اینجا ۱۱ حوزه تعریف کرده‌ایم. بخش عمده‌ای از این مسائل در بند ت ماده ۹۹ برنامه هفتم ذکر شده است.برای توسعه این رشته‌ها نیازمند یک برنامه هماهنگ ملی هستیم. ما در معاونت آموزشی وزارت علوم و دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی، برای اینکه این سد شکسته شود به صورت خودجوش به این مسئله پرداختیم.
نقی‌زاده افزود: سال اول ۱۱ حوزه را بر اساس مطالعات جهانی انتخاب کردیم و کار را جلو بردیم. ولی واقعیت این است که این کار به یک عزم ملی نیازمند است و نه تنها معاونت آموزش به‌تنهایی نمی‌تواند به آن بپردازد، بلکه وزارت علوم نیز به‌تنهایی نمی‌تواند چنین کند. به همین دلیل، این موضوع را در زمستان امسال در شورای عالی علوم تحقیقات و فناوری -که به ریاست معاون اول رئیس جمهور برگزار شد- مطرح کردیم و در آن جلسه بسیار مورد استقبال قرار گرفت و ۹ مصوبه برای آن تصویب شد که این مصوبات تقریبا کم نظیر هستند.
مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی در ادامه توضیح داد: از سه بُعد به مسئله نگاه شد؛ در وهله اول، خود رشته‌ها و تطابق آن‌ها با توانمندی دانشگاه مورد بررسی قرار گرفت. از آنجا که این توانمندی‌ها خاص و ویژه‌ای هستند، معمولاً تنها برخی از دانشگاه‌های ما از پس آن برمی‌آیند و یا می‌توانند خود را برای آن تجهیز کنند.
وی توضیح داد: زیرا این فناوری‌ها عمدتاً به لابراتوارهای ملی احتیاج دارند؛ یعنی نوع کارگاه و آزمایشگاهش به‌گونه‌ای نیست که بتوان آن را مثلاً برای دانشکده‌ای از یک دانشگاه ایجاد کرد. فناوری نوین روز دنیا است وطبیعتاً گران. ما باید آن‌ها را در برخی از قطب‌های علمی‌مان پیش‌بینی بکنیم و بعد رفته‌رفته توسعه پیدا کنند و منابع آن هم به حوزه دانشگاه‌های دیگر وارد شود.
نقی‌زاده تصریح کرد: بُعد دیگر مربوط به زیرساخت‌ها و امکانات است؛ در این حوزه ما نیازمند شبکه آزمایشگاهی ویژه، زیرساخت‌ها و منابع مالی هستیم. بُعد سوم و بسیار مهم این قضیه نیز منابع انسانی است. برای بُعد سوم ما به منابع انسانی، هم در سطح هیئت علمی و هم در سطح دانشجویی نیازمندیم؛ یعنی باید برای دانشجو، موضوع نیاز محور تعریف کنیم و پژوهانه‌ها و برنامه‌هایی را برای او پیش‌بینی کنیم. همچنین باید برای جذب ویژه استادان برنامه‌ریزی انجام شود.
باید برنامه‌هایی برای حفظ استادان داشته باشیم
وی تأکید کرد: ما تنها کشوری نیستیم که متوجه اهمیت هوش مصنوعی می‌شویم. پس متخصص‌های ما نیز در تیررس دیگران قرار دارند و کشورهای دیگر به دنبال جذب آنان هستند. ما باید برنامه‌هایی برای حفظ استادان خود داشته باشیم. باید جوانایی که در مقطع دکترا فارغ التحصیل می‌شوند، در واحدهای دانشگاه یا دانش‌بنیان کشور باقی بمانند.
به گفته وی این یک عزم ملی است که در مصوبه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری به امضای رئیس جمهور محترم ابلاغ شده است و برنامه جدی معاونت آموزشی برای اجرا در طول زمانِ باقی‌مانده است.
او این گفته را که این آزمایشگاه‌ها قطعاً در مرکز کشور خواهند بود رد کرد و گفت: ما گفتگویی را با معاونت پژوهشی -که در داخل وزارتخانه قسمت عمده این کار را به عهده داد- و معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری -که وظیفه در خارج از وزارتخانه متوجه این معاونت است- پیرامون نحوه کارکرد آزمایشگاه ملی داریم.احتمالاً این آزمایشگاه‌ها در قطب‌های علمی مستقر می‌شوند. مثلاً یک قطب علمی در یک شهرستان و تعدادی در تهران خواهند بود. باید دید که در کجا قطب علمی داریم.
پاسخ به انتقادها درباره بی‌سوادی علمی دانشجویان
نقی‌زاده در واکنش به انتقاد از بی‌سوادی علمی دانشجویان تصریح کرد: آموزش عالی در ایران کیفیت مناسبی دارد و این را می‌توان از تحصیل و کار دانشجویان ایرانی در سایر کشورها دریافت. با این‌حال کاهش کیفیت دانشجویان روندی جهانی دارد؛ یا اگر نخواهیم آن را کاهش کیفیت بنامیم، باید گفت نوع تمایلات دانشجویان جدید تغییر کرده است.
وی اضافه کرد: این به این معنا نیست که دانشجوی امروز، نسبت به دانشجوی ۲۰ سال گذشته افت کرده است، بلکه چیزهای متفاوتی برای او اهمیت دارد. دانشگاه پویا و دانشگاهی که بتواند خود را بازآرایی کند، نیازمند پاسخگویی به این نیازهای جدید است.
وی اظهار کرد: نکته دوم این است که ما مشکلات و چالش‌هایی در سنجش و پذیرش دانشجو در تمام مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی داریم و این کاملاً واضح است. مصوبه تفکیک سنجش از پذیرش نیز به همین موضوع می‌پردازد. امیدواریم این مصوبه در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شود و بخشی از این گرفتاری رفع گردد. به‌هرحال اگر ورودی دانشگاه ضعیف باشد، خودبه‌خود خروجی هم قوی نخواهد بود.
نقی‌زاده تذکر داد: از سوی دیگر، آموزش و پرورش هم باید نقش خود را ایفا کند. اگر برای مثال کیفیت ریاضی در آموزش و پرورش پایین بیاید نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم، کیفیت ریاضی در آموزش عالی بالا برود. این‌ها با هم همخوانی ندارند. ما باید آموزش را به‌عنوان یک کل واحد ببینیم و همه نقش خود را با توجه به نیاز ایفا کنند.
وروردی کدام رشته‌ها، کیفیتِ پایین‌تری دارند؟
وی به این پرسش که وروردی کدام رشته‌ها کیفیت پایین‌تری دارند، گفت: در هیچ حوزه‌ای نمی‌توان به این سؤال، پاسخی جامع داد. مثلاً ورودی تمام کدرشته‌محل‌های دانشگاه شریف قوی هستند و یا در یک دانشگاه ممکن است بعضی از کدرشته‌محل‌ها قوی و بعضی ضعیف باشند و آنچه مطرح می‌شود برآیندی کلی است.برآیند کلی نشان می‌دهد که ما می‌توانیم از طریق اصلاح برخی از ساختارها، به خصوص تفکیک سنجش از پذیرش کیفیت ورودی را افزایش دهیم.
او خاطرنشان کرد: علاوه بر این، باید در دانشگاه نیز، اقدامات جدی در خصوص زیرساخت‌ها و کیفیت آموزش انجام دهیم. اکنون با وجود چت‌بات‌ها یا دستیارهای هوشمند می‌توان گفت که دنیای یک یا دو سال آینده کاملاً با امروز متفاوت خواهد بود و ما باید درباره توانمندسازی استادان، فرایند و نوع محتوای آموزشی تدبیرهای جدی بیندیشیم.
