مقام‌های‌آوازی کردها/ مقایسه شنیداری و بصری گونه‌های آوازی کردستان، کرمانشاه و دیگر مناطق غرب کشور

کد خبر : ۷۷۹۵۴۰

موسیقی نواحی منطقه غرب کشور (کرمانشاه و کردستان) و استان‌ها و شهرهای همسایه به لحاظ سازی و آوازی تنوع بسیاری دارد. گزارش پیش‌رو درباره مقام‌های آوازی کردها است و از تفاوت‌ها و شباهت‌ها و کاربردشان می‌گوید.

به گزارش خبرنگار ایلنا، موسیقی در ایران دارای قدمت بسیاری است. غنای موسیقایی ایران تا آن حد است که هر منطقه از آن با احتساب فرهنگ، شرایط اجتماعی و اقلیمی، موسیقی مستقل خود را دارد. بدون اغراق کمتر منطقه‌ای را در ایران می‌توان سراغ داشت که فاقد موسیقی باشد و مردم آن با این هنر کهن غریبه باشند و همین موضوع دلیلی بر اهمیت موسیقی برای اقوام مختلف ایرانی است. بی‌شک وقایع سیاسی، اجتماعی و تاریخی نیز بر چند و چون موسیقی نواحی ایران تاثیر داشته‌ و حتی سبک و سیاق و حال و هوای گونه‌های مختلف آن را تحت تاثیر قرار داده است؛ تا آنجا که موسیقی مقامی هر منطقه با مناطق دیگر تفاوت‌ دارد و بروز و وجود وقایع مختلف بر چند و چون آن تاثیر داشته است. این تفاوت‌ها تا به آنجاست که نوع سازبندی‌ها را نیز تحت تاثیر قرار داده و باعث شده که موسیقی هر منطقه، ساز مربوط به خود را داشته باشد که در این میان سازهای مشترک نیز بر اساس موسیقی مربوط به آن منطقه در پرده‌بندی‌ها و نحوه نواختن تفاوت‌هایی دارند. به طور مثال نحوه نواختن دو تار در مناطق مختلف خراسان با وجود فرهنگ‌ها و رسوم مشترک دارای تفاوت‌هایی است که در موسیقی مربوط به آن منطقه تنوع‌ بسیاری ایجاد کرده است.

در میان مناطق مختلف ایران از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب، موسیقی کردستان دارای قدمت و تنوع بسیاری است. منشا بخشی از موسیقی کردستان (مانند موسیقی دیگر اقوام ایرانی)، افسانه‌ها و متل‌های قدیمی هستند و بخشی دیگر از آن که دارای اهمیت بسیار است حماسه است.

دسته‌بندی گونه‌های موسیقایی مناطق کردنشین

اگر بنا به دسته‌بندی گونه‌های مختلف کردی به طور دقیق باشد، باید آنها را به دو دسته تقسیم کنیم:

1 ترانه‌های برگرفته از افسانه‌ها

2 داستان‌های دلاورانه و عاشقانه که ترانه‌های این بخش نیز به دو قسمت تقسیم می‌شوند:

الف/ترانه‌های قهرمانی: این ترانه‌ها مربوط به دلاوری‌ها و مبارزه طلبی‌های یک قهرمان است.

ب/ ترانه‌های عاشقانه: این ترانه‌ها مربوط به عشق و دلدادگی دو شخص است. از معروف‌ترین ترانه‌های دلدادگی، می‌‌توان به «زنبیل‌فروش» و «آس و حسن» و «خجه و سیامند» اشاره کرد که در آنها سرگذشت عاشق و معشوق بیان می‌شود.

ترانه‌های «دیوانی» و تاثیر کاویس‌آقا بر این بخش

اغلب افسانه‌های کردی در قالب ترانه‌اند که در فرهنگ کردها به ترانه‌های «دیوانی» مشهورند. این آثار شکل حماسی دارند و کاویس آقا مشهورترین شخصی است که به آنها پرداخته است. کاویس‌آقا با نام اصلی کاک ویس متولد 1889 بوده و طی دوران حیاتش داستان‌ها و قصه‌های مردم سرزمینش را به صورت لاوک یا لاوژه (یکی از گونه‌های آوازی کردی) جمع‌آوری کرده است. کاویس‌آقا صدایی دلنشین داشته و خودش به خواندن آثار جمع‌آوری شده‌اش پرداخته و به این ترتیب باعث ماندگاری‌شان شده است. «چه می چه ته‌لی»، «گنج خلیل»، «شیخی برا»، «کورمام»، «نه مان»، «نه مایی»، «زالم»، «به ژنا بلند»، «جانی»، «گولان»، «های لی» مهمترین آثاری هستند که از کاویس‌آقا به جا مانده‌اند. کاویس‌آقا در سال 1936 در روستای «هه رشه‌م» چشم از دنیا فرو بست و در همانجا به خاک سپرده شد.